طرح استان آذربایجان شمالی، بیانگر توسعه نامتوازن

موضوع توسعه نامتوازن یا به عبارتی نابرابری در برنامه‌ریزی و تخصیص منابع دولتی از دیرباز مورد انتقاد مناطقی که بهره کمی از بودجه دولتی داشته‌اند بوده است. آذربایجان به‌عنوان یکی از نقاط مهم برای توسعه همه‌جانبه پس از نظام پهلوی اول مورد بی‌مهری و نوعی سیاست عدم توسعه بوده است. به نظر می‌رسد این نوع از اعمال سیاست‌های توسعه نامتوازن و تخصیص منابع به مناطق خاص هنوز هم طرفدارانی دارد. از این جهت، می‌توان سیاست‌های توسعه نامتوازن را سرآغاز راهی دانست که به انتصاب مدیران غیر بومی منجر می‌شود. شاید اکنون که کمی به این موضوع توجه می‌کنیم متوجه این خواهیم شد که مسیر برنامه‌ریزی دولتی طی شده در برخی از مناطق سرزمین آذربایجان طی سالیان متمادی چگونه بوده است. البته باید به این نکته توجه داشت که آذربایجان یدی واحد است که طی مراحلی به بخش‌های مختلف پراکنده شده و خود توسعه نامتوازن در درون سرزمین آذربایجان و میان شهرهای مختلف در ارتباط با مراکز استان‌های آنان نیز به‌وجود آمده است. به گونه‌ای که این نوع رویکرد سطوح نابرابری از توسعه را ایجاد کرده که بیشتر به اختلافات درون سرزمینی منجر شده است تا نگاه واحد و تقویت همدلی در این بخش از جامعه ایران. بر این اساس، طرح ایجاد استان آذربایجان شمالی می‌تواند مانند یک تیغ دولبه عمل کند که علاوه بر ایجاد پراکندگی در هویت منطقه، به منظور تقویت بخش‌های کمتر توسعه یافته آذربایجان باشد که عمدتا در شمال استان اردبیل و بخش‌های از استان آذربایجان شرقی قرار دارند. ایجاد استان آذربایجان شمالی نیازمند دقت و حساسیت بالا بوده که بتواند علاوه بر تاکید بر حقوق مناطق دارای منابع سرشار طبیعی و انسانی موجب توسعه شده و از طرفی دیگر، مانع از پراکندگی هویتی آذربایجان باشد. بدون تردید آذربایجان به‌عنوان یک بافت قدرتمند بخشی از دلیل تعالی کشور بوده و در عین حال همواره این خطه نیازمند توسعه بوده است. بر این اساس، به منظور جلوگیری از رویکرد توسعه نامتوازن در درون خود جامعه آذربایجان نیازمند نگاه توسعه همگون به‌خصوص برای مناطق کمتر توسعه یافته هستیم. با کمی دقت در خصوص موضوعات این مناطق به‌ویژه مغان که نگین آذربایجان است، به نظر می‌رسد که برخی سیاست‌ها در طول سال‌ها در جهت خلاف توسعه بوده و به واسطه برخی مدیران سیاسی توسعه منطقه سخت‌تر شده است. موضوع استان آذربایجان شمالی آمیزه‌ای از تهدید و فرصت است که باید با دقت مورد تحلیل کارشناسان امور صورت گیرد تا از فرصت‌های به دست آمده استفاد شده و از آسیب جلوگیری شود. بی‌تردید ایجاد سازمان سیاسی جدید در شمالی‌ترین نقطه کشور علاوه بر یکپارچگی سرزمین آذربایجان باید زمینه‌های توسعه پایدار و تقویت مناطق کمتر توسعه یافته را به همراه داشته باشد.
* استاد دانشگاه