چشم‌انداز انقلاب سفید ارمنستان

دکتر افشار سلیمانی* - دولت پیشین ارمنستان که در اختیار حزب «جمهوریخواه» این کشور به رهبری سرژ سرکیسیان قرار داشت، چند ماه پیش در پی تظاهرات گسترده به شرایط اقتصادی و فساد و تبعیض حاکم در کشور به ویژه در بدنه دولت، مجبور به کناره‌گیری شد. شاید بتوان گفت که این اعتراضات از حدود دو سال پیش‌ در اعتراض به برخی اقدامات روسیه در ارمنستان و اوضاع بد اقتصادی مردم شروع شده بود و در مقاطع مختلف زمانی نیز اعتراضاتی از این دست ازسوی مردم صورت می‌گرفت اما این بار به صورت منسجم، مداوم و گسترده نمود عینی یافت. پس از استعفای سرژ سرکیسیان نخست‌وزیر و رهبر حزب حاکم جمهوریخواه (که اصالت قره‌باغی دارد و مورد حمایت روسیه بود‌)، نیکول پاشینیان (‌که اهل قره‌باغ نیست و وابستگی‌ای به روسیه ندارد‌) رهبر انقلاب ارمنستان که توانسته بود چندماه هوادارانش را در تجمعات خیابانی سراسری و گسترده حفظ کند، موفق شد بر کرسی نخست‌وزیری ارمنستان تکیه زند و تعدادی از هم‌پیمانان خود را به نیز به عنوان وزرای کابینه معرفی کند. او برنامه دولت جدید را بر اساس تعهد به برگزاری انتخابات زودهنگام ارائه کرد. اما پس از گذشت چند ماه، پارلمان ارمنستان که اکثریت کرسی‌های آن در اختیار ائتلاف احزاب جمهوریخواه و داشناک است به دلیل نگرانی از عدم پیروزی در انتخابات زود‌رس پارلمانی، طرحی را تصویب کرد که انتخابات زود‌هنگام را عملا با مانع روبه‌رو می‌ساخت‌ به طوری که 10 مهر‌ماه،‌ مجلس ملی ارمنستان با حضور و حمایت نمایندگان احزاب «جمهوریخواه»، «ارمنستان شکوفا» و حزب «داشناک» در یک نشست فوق‌العاده طرحی که از سوی خانم ‌آرپینه هوهانسیان‌، از اعضای حزب «جمهوریخواه» ارائه شده بود را پشت درهای بسته به رای گذاشت و تصویب کرد که هدف از آن نجات جایگاه این احزاب در مجلس ملی پس از تحولات چند ماه اخیر و پیروزی انقلاب سفید در ارمنستان است. براساس مصوبه مذکور چنانچه مردم مجلس را محاصره کرده و اجازه برگزاری جلسات یا انتخاب نخست‌وزیر را به آن ندهند، این به معنای شکست جلسات مجلس نبوده و صرفا جلسه مذکور به تاخیر خواهد افتاد و مدت تعیین شده (14 روزه) قانونی برای انحلال مجلس نیز در آن صورت اجرایی نخواهد شد. اما این حرکت پارلمان، اعتراضات گسترده در ارمنستان را به دنبال داشت و هزاران تن از معترضان دست به تجمع در مقابل ساختمان پارلمان زدند. شرکت‌کنندگان در این تجمع که البته پاشینیان نیز در جمع آنها حضور داشت، شعارهایی در مخالفت با این تصمیم پارلمان سر دادند.پاشینیان در جمع تظاهرکنندگان گفت که ترکیب فعلی پارلمان بازتابی از واقعیت سیاسی ارمنستان نیست، لذا برگزاری انتخابات زودهنگام یکی از شرایط انقلاب ما بود و در برنامه دولت نیز گنجانده شد و این برنامه مورد تایید پارلمان قرار گرفت.
از نگاه هواداران پاشینیان، حزب «جمهوریخواه» از تصویب مصوبه مورد اشاره، مقاومت در برابر خواست اکثریت مردم و جنبش فراگیر آنان مبنی بر برگزاری انتخابات پارلمانی پیش از موعد و وارد کردن ارمنستان به بحران سیاسی جدید بود که با ایستادگی مردم ارمنستان تحت راهبری پاشینیان، ناکام ماند.
این درحالی است که طبق قانون پیشین، در صورتی که مجلس ملی به هر دلیلی نتواند تشکیل جلسه داده و طی دو هفته نخست‌وزیر جدید انتخاب کند خود به خود منحل شده و انتخابات جدید برگزار می‌شود. برپایه همین قانون ‌نیکول پاشینیان‌، نخست‌وزیر ارمنستان طبق قول خود ۲۴ مهر‌ماه از سمت خود استعفا داد.
هدف پاشینیان از ترک این سمت برگزاری انتخابات زودرس پارلمانی است. از ۲۵ فروردین روند انتخاب نخست‌وزیر جدید براساس قانون آغاز می‌شود و پس از آنکه طی دو نوبت یک هفته‌ای مجلس ملی رای به انتخاب نخست‌وزیر جدید ندهد در پی آن روند برگزاری انتخابات پیش از موعد پارلمانی در ارمنستان کلید می‌خورد.این تحولات درحالی به نفع مردم ارمنستان رخ می‌دهد که چند روز پیش از این ائتلاف «قدم من» که از حمایت نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر نیز برخوردار است، با کسب بیش از 80 درصد آرای ماخوذه 57 کرسی از 65 کرسی‌های شورای شهر ایروان را به خود اختصاص داد و طبق قانون نفر اول این گروه به عنوان شهردار پایتخت ارمنستان، این مسوولیت را برعهده گرفت و ۲۲ مهرماه مراسم تحلیف خود را به جا آورد. این پیروزی برای مردم ارمنستان دومین پیروزی پس از کسب پست نخست‌وزیری توسط پاشینیان محسوب می‌شود و سومین پیروزی ایستادگی برای قبولاندن انتخابات زود‌رس پارلمانی با هدف کسب اکثریت قاطع کرسی‌های مجلس ملی (‌به عنوان چهارمین پیروزی) خواهد بود که موفقیت در انتخابات شورای شهر ایروان نوید پیروزی در انتخابات مجلس را می‌دهد .


با توجه به سابقه منفی حزب «جمهوریخواه» در اذهان عمومی مردم با دیده شک و تردید با نمایندگان مذکور برخورد کرده‌اند، از این رو ‌نیکول پاشینیان‌، نخست‌وزیر طی پیامی از مردم خواسته است تا از نمایندگان حامی انتخابات پیش از موعد استقبال کنند. در پیام پاشینیان آمده است: «آنانی که اراده مردم را از هر چیزی بالاتر می‌دانند در واقع از خواست شما حمایت می‌کنند پس لایق استقبال هستند.»
حزب «جمهوریخواه» که تا چند ماه پیش حزب حاکم ارمنستان بود و اکثریت کرسی‌های مجلس ملی ارمنستان را در اختیار داشت، در مواجهه با اراده ملت، متزلزل شده و اعضای آن یکی پس از دیگری از آن جدا شده و به تبع خواست مردم، از برگزاری انتخابات زودرس پارلمانی در نیمه اول دسامبر (10 تا 24 آذر‌ماه) سال جاری حمایت می‌کنند.انقلاب سفیدی که درسایه دموکراسی در این کشور مسیحی درمنطقه قفقاز جنوبی از یک‌سال پیش به رهبری نیکول پاشینیان و حمایت گسترده مردم شروع شده‌ و در ماه می وی را به نخست‌وزیری رسانده است با پشت سر گذاشتن تحولات چند ماه اخیر به احتمال زیاد در نیمه اول ماه دسامبر برگزاری انتخابات زودرس پارلمانی، پیروزی دیگری را برای مردم ارمنستان رقم خواهد زد و متعاقب آن‌، کابینه‌ای که مورد نظر پاشینیان خواهد بود شکل خواهد گرفت تا بتواند به وعده‌های داده شده عمل کند، در این مسیر دخالت روسیه در ارمنستان، اوضاع بد اقتصادی کشور، مبارزه با فساد اداری و اقتصادی به ارث رسیده از دولت‌های کوچاریان و سرکیسیان و بحران قره‌باغ کوهستانی و روابط قطع شده و مرزهای مسدود شده با ترکیه، پاشنه آشیل دولت انقلابی پاشینیان خواهد بود. به نظر می‌رسد راهی که نیکول احتمالا به تاسی از میخائیل ساکاشویلی رهبر انقلاب رز و مخملی و رییس‌جمهور پیشین گرجستان- که موفق شد، فساد اداری و مالی را در این کشور برچیند و دموکراسی و قانون را نهادینه کند- در پیش گرفته است، ‌چندان هم هموار نخواهد بود و در راس آن چگونگی حل بحران قره‌باغ که ارامنه قره‌باغ و روسیه در آن نقش اساسی دارند از اهمیت خاصی برخوردار است، یکی از ناهمواری‌های پیش روی دولت انقلابی خودنمایی خواهد کرد و بدون شک درصورت عدم خروج نیروهای ارمنستان از اراضی اشغالی آذربایجان که قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل نیز بر خارج شدن از آن اراضی تاکید دارد، محاصره ارمنستان به قوت خود باقی خواهد ماند و بهبود اوضاع اقتصادی ارمنستان و رفاه مردم این کشور را با چالش‌های جدی مواجه خواهد کرد. آینده نشان خواهد داد که این حرکتی که‌ پاشینیان نام انقلاب بر آن نهاده و اکثریت مردم ارمنستان را به تحرک و حمایت همه جانبه واداشته است در ابعاد مختلف به کجا ختم خواهد شد.
*تحلیلگر مسائل سیاسی و بین‌المللی‌