دو نگاه به سفر وزیر خارجه انگلیس به ایران

دکتر صلاح‌الدین هرسنی*‪-‬ جرمی هانت وزیر خارجه انگلیس دیروز در راس یک هیات سیاسی وارد تهران شد. در میان موضوعات مختلفی مانند مناسبات دوجانبه، تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی که او آن را با مقامات ایرانی به بحث و تبادل نظر گذاشت، به نظر می‌رسد بحث پیرامون برجام و چگونگی حفظ آن از اهمیت بیشتری برخوردار است. این اهمیت به جهت شرایط نه چندان مناسبی است که بر وضعیت برجام حاکم شده است. واقعیت آن است که بعد از خروج آمریکا از برجام تمام امیدها برای حفظ آن به اروپا دوخته شده است و لندن در کنار دو ضلع دیگر تروئیکای اروپایی برجام یعنی پاریس و برلین همت و تلاش ویژه‌ای برای حفظ آن به کار بسته است. حال سفر جرمی هانت را باید در ادامه همان تلاش‌های لندنی حفظ برجام دانست که به نظر می‌رسد وضعیت جدید و ابعاد چند‌جانبه‌ای به خود گرفته است. در این وضعیت جدید و ابعاد چند‌جانبه، راهبرد‌های حمایتی لندن بیشتر رویکرد مستقلانه و البته تقابلی با راهبرد واشنگتن در حفظ برجام دارد. معنا‌ و مفهوم این وضعیت آن است که لندن با وجود روابط فراآتلانتیکی خود با واشنگتن هیچ موافقتی با تصمیم‌سازی مقامات کاخ سفید در پروژه ایران‌آزاری و مشخصا برجام‌ستیزی ندارد و چه بسا بخواهد مبدع طرح جدیدی در به چالش گرفتن رفتار‌های مقامات کاخ سفید و در نهایت حفظ برجام باشد. مسیری را هم که لندن در این راهبرد حمایتی در پیش گرفته امیدوار‌کننده و معطوف به نتیجه‌‌ است، چراکه این مسیر متضمن حفظ مناسبات تجاری دوجانبه در پسا‌برجام خواهد بود و از آنجا که لندن نیز همانند سایر کشور‌های اروپایی تمایل دارد از کیک اقتصاد پسابرجامی ایران سهمی داشته باشد، تمام تلاش‌ها و ابتکارات دیپلماتیک خود را برای نیل به چنین هدفی به کار خواهند گرفت. البته اتخاذ چنین ابتکاراتی و هر گونه راهبرد‌های حمایتی در آینده در گرو برخی از رفتار‌های ایران نیز هست. در این ارتباط هشدار‌ها و شروطی به کرات از سوی مقامات لندن برای حفظ برجام شنیده شده است و مهم‌ترین آن همان اظهار‌نظری است که از سوی ترزا می نخست‌وزیر انگلستان عنوان شده است. ترزا می در ماه ژوئن و درست یک ماه بعد از خروج آمریکا از برجام گفته بود: تا زمانی که ایران به برجام پایبند باشد ما هم به آن متعهدیم. معنا و مفهوم این هشدار خانم می آن است که راهبرد‌های همکاری‌جویانه تهران یک عامل کلیدی در حفظ برجام است و اگر ایران از عهده تعهدات خود در برجام بر‌نیاید، چه بسا انگلیس را به عنوان حامی اصلی برجام از دست خواهد داد. در سطحی دیگر این هشدار خانم می که شبیه آن نیز از زبان جرمی هانت نیز شنیده شده غیر‌مستقیم متوجه برخی رفتارهای ایران در برنامه موشکی و سیاست‌های منطقه‌ای ایران نیز هست. آنچنان که شواهد و قرائن نشان می‌دهند، لندن در کنار واشنگتن به همراه دو ضلع دیگر اعضای اروپای برجام یعنی پاریس و برلین در برنامه‌های بالستیک موشکی ایران قرار دارد. آنها این گونه برنامه‌ها و رفتار‌ها را به نفوذ بدخیم و رفتار‌های ثبات‌زدا تعبیر می‌کنند. به این ترتیب پیام اصلی سفر جرمی هانت در حقیقت در تداوم هشدار ماه ژوئن ترزا می است به این معنی که اگر شاهد تعدیل رفتار‌های تهران در برنامه موشکی و سیاست‌های منطقه‌ای نباشند، آنها اروپا را در راهبرد‌های حمایتی برجام از دست خواهند داد. فراموش نکنیم که چنین پیامی قبلا در ماه مارس از زبان لودریان وزیر خارجه فرانسه به تهران داده شده بود اما متضمن فرصتی نشد. حال و در شرایطی که زمینه‌های ادراکی و ذهنی این همکاری از سوی ایران فراهم شده لازم است تهران با فرصت‌سازی از پیام‌های جرمی هانت همچون گذشته به حمایت و ظرفیت‌های لندن امیدوار باشد و از امتیازهای این همکاری و از رهگذر دیپلماسی دو‌جانبه برای دور زدن نظام تحریم‌های واشنگتن استفاده کند.
*مدرس علوم سیاسی و روابط بین‌الملل
‏S.Harsani.k@gmail.com