روزنامه آفتاب یزد
1396/02/02
آفتاب یزد گزارش می‌دهد
آفتاب یزد - الهه ابراهیمی : وجود فساد مالی و رشوه در صنعت نفت و قراردادهای نفتی دغدغه جدی وزیر نفت است شاید به همین دلیل بوده که بیژن زنگنه با تکیه مجدد بر کرسی وزارت نفت، اصلاح قراردادهای جدید نفتی را با جدیت تمام با وجود مخالفان پیگیری مصرانه کرد و موفق شد تا این قراردادها را نهایی کند چراکه متن قراردادهای جدید شفاف‌تر از متون قراردادهای گذشته بوده و این موضوع مورد تایید کارشناسان نیز است.مدت زمان زیادی از نهایی شدن قراردادهای جدید نفتی موسوم به Ipc نمی گذرد اما در این زمان وزارت نفت موفق شد تنها دو
(HOA (Head of Agreamenبراساس مدل جدید قراردادهای جدید نفتی را امضا کند که یک مورد آن با شرکت های ایرانی (شرکت توسعه صنعت نفت و گاز پرشیا) به مبلغ 2.2 میلیارد دلار و دیگری با شرکت های توتال، شرکت ملی نفت چین (سی ان پی سی) و شرکت دولتی پتروپاس برای توسعه آخرین میدان گازی پارس جنوبی به مبلغ 6میلیارد دلار منعقد شده است.
اگرچه از دیدگاه منتقدان و به عبارت ساده تر دلواپسان عدم نهایی شدن حتی یک قرارداد از نوع قراردادهای جدید نفتی نشان دهنده ضعف وزارت نفت و حتی نوع قرارداد جدید نفتی است اما حقیقت مسئله این است که دست هایی پنهان مانع از به ثمر رسیدن این قراردادهای جدید نفتی شده است؛ دست‌هایی که به دنبال دستیابی به رانت هایی از هیچ تلاشی فروگذار نکرده است. با این وجود بیژن زنگنه در مقام وزیر نفت دل به دریا می زند و می گوید: این رویه جای انتقاد دارد اما معتقدم ایجاد شفافیت و کنترل بسیار می تواند راهکار مناسبی برای مبارزه با این مشکلات باشد.
وی درباره فضای فساد مالی در صنعت
با بیان اینکه سعی داریم فضای موجود را تحت کنترل
خود داشته باشیم، می گوید: شفافیت و استفاده از ظرفیت مطبوعات برای شفاف سازی مذاکرات و قراردادهای نفتی راهکار اصلی ما است، اگرچه نمی توان از ظرفیت رسانه ها در تمامی موارد از جمله مذاکرات بهره جست. با این حال محدود کردن افراد مذاکره کننده و انتخاب افراد مطمئن در تصمیم گیری ها منجر به شفاف سازی می شود زیرا این معضل در قراردادهای گذشته و حتی جدید وجود دارد.این گفته جای تامل دارد و موید این امر است که صنعت نفت ایران نیز با معضل جدی رانت و فساد مالی مانند تمامی کشورهای دارای صنعت نفت، درگیر است اما متاسفانه به دلایلی این موارد علنی نشده و کمتر پیش آمده که راز رانت های موجود در این صنعت علنی شود، برای نمونه پرونده بابک زنجانی دلال بزرگ نفتی نمونه ای از این فسادها است که هنوز مشخص نشده چرا باید یک فرد عادی این میزان سرمایه ملی کشور را تنها به بهانه تحریم ها بلوکه کند.
**نبود شفاف سازی منجر به فساد معاملات می شود
با این وجود دکتر سید نصرالله ابراهیمی مشاور کمیته بازنگری قراردادهای نفتی در پاسخ به این پرسش که قراردادهای جدید نفتی چه میزان در شفاف سازی قراردادها می تواند موثر باشد و از همه مهمتر دستهای پنهان و واسطه ها در اجرای قراردادها را مانع می شود، به آفتاب یزد می گوید: به این پرسش باید در دو بخش محتوای قراردادها و شفافیت در نحوه واگذاری پاسخ داد. با این وجود در خصوص موضوع سوال از شفاف سازی در قراردادهای جدید بالادستی بین المللی نفتی
ایران باید توجه کرد که شفاف سازی عامل
شکل گیری رقابت سالم و تعامل صحیح روابط کارفرما و
پیمانکار و سرمایه گذار و سرمایه پذیر نفتی است، در غیر این صورت امکان رشد تعامل ناسالم و فساد را در معاملات نفتی فراهم خواهد شد.
وی می افزاید: شفاف سازی در قراردادهای نفتی نه در موضوعات این قراردادها و نه در ادوار زمانی محدود به یک موضوع معین و یا زمان خاص نیست، بلکه ضرورت شفاف سازی در همه موضوعات و مسائل قراردادهای نفتی و در همه ادوار زمانی این قراردادها و در طول چرخه حیات قراردادهای نفتی وجود دارداز این رو برای مبارزه با عوامل نفوذ، خشکاندن ریشه های دلالی های فساد نفتی و ایجاد رقابت سالم و تعامل شفاف با بازیگران نفتی ، لازم است به موارد مهمی توجه شود.
این کارشناس در تشریح بیشتر مسئله می‌گوید: در مرحله طراحی و تدوین مدل های قراردادهای بالادستی نفتی- هر اندازه فرمت و مدل قراردادهای نفتی به صورت دقیق و با اصول حرفه ای مدیریت ریسک قراردادهای نفتی منعقد شود و همه شرایط ومفاد لازم الاجراء در تعامل فیمابین کارفرما وپیمانکاران به درستی پیش بینی شود و شرایط تحقق یک قرارداد هم سو، هم جهت و متعارف و منطقی را فراهم کند، بالطبع حدود نفوذ عوامل رانتی، نفوذی و دلالی فسادآور نیر محدود میشود.
اما در یک نگاه کلی باید گفت، در مرحله طراحی و تدوین اسناد مناقصه قراردادهای نفتی- هر اندازه
اسناد و مدارک مناقصه بر اساس اصول مهارت های
بین المللی نفتی و استانداردهای بین المللی در این صنعت طراحی، تنظیم و تدوین شود و در
اختیار شرکت کنندگان در مناقصات نفتی قرار گیرد، شفافیت و رقابت پذیری در واگذاری این نوع قراردادها را فراهم خواهد ساخت. بدیهی است لازم است در این مرحله علاوه بر ارائه کلیه اسناد و مدارک تاثیر گذار در برنده شدن مناقصه به کلیه مناقصه گران در فرآیند مناقصه بدون تبعیض رفتاری در این خصوص، شفاف سازی های فنی و بازرگانی هم در سطح کمیسیون های مناقصه و هم کمیته های فنی بازرگانی صورت پذیرد. بدیهی است اگر فرآیند مناقصات قراردادهای نفتی به درستی بر اساس استانداردهای بین المللی و ضوابط و مقررات ذیربط کشور مدیریت نشود و امکان مانور برای متنفذین، عوامل نفوذ، دلالان نفتی و رانت جویان بازار نفت خواه به صورت مستقیم و یا غیرمستقیم و پشت پرده فراهم آید، شفاف سازی در واگذاری قراردادهای نفتی شدیدا تحت تاثیر نفوذ و سلطه این بازیگران قرار گرفته و عملا رقابت پذیری سال و تعامل منطقی و قابل رصدیابی نیز آسیب دیده و مخدوش گردیده و اعتماد سازی خود را از دست خواهد داد.
**راه نفود دلالان نفتی در انعقاد قراردادهای نفتی ابراهیمی با بیان اینکه عوامل نفوذ، دلالان نفتی، بازیگران پشت پرده رانت جو و فاسد عملا می توانند در نفوذ در تیم مذاکره و انعقاد قراردادهای نفتی و یا انحراف در مسیر سالم این مرحله به اهداف شوم و فسادآمیز خود برسند، می‌افزاید:لازم است کسانی به مذاکرات بین المللی نفتی بپردازند که علاوه بر آنکه از سلامت مالی برخوردار هستند و از دیانت و تعهد لازم برای مبارزه با عوامل نفوذ و فساد برخوردار هستند از دانش و تجربه وافی برای مبارزه با عوامل غیرشفاف برخوردار باشند. بدیهی است رعایت اصول حرفه ای و تخصصی در مذاکرات و طراحی و انعقاد قراردادهای نفتی توسط اشخاص مذاکره کننده با سواد، متخصص و متعهد می تواند عامل مهمی در جلوگیری از نفوذ عوامل فساد در قراردادهای نفتی تلقی شده و عملا شفاف سازی و رقابت و تعامل صحیح بین کارفرما و پیمانکار را فراهم می شود.اما در این میان رضا پاکدامن کارشناس حقوق بین المللی انرژی و قراردادهای نفتی صراحت بیشتری به خرج می‌دهد و با بیان اینکه قراردادهای جدید نفتی موسوم به IPC به قراردادهای بین المللی نزدیک شده است، به آفتاب یزد می گوید: توجه به استانداردهای جهانی قراردادها مسئله‌ای است که در این نوع قراردادها به آن توجه شده است به طوری اکتشاف و تولید با هم دیده شده این در حالی است که در نوع قراردادهای بیع متقابل ابهاماتی وجود داشت که موجب فرصت سوزی می شد.
