روزنامه آفتاب یزد
1397/10/08
قتل خاشقچی قربانی بزرگتراز عادل الجبیر خواهد داشت؛ شاید محمدبن سلمان!
آفتاب یزد ـ رضا بردستانی: تحولات عربستان نه تنها برای جهان عرب که برای تمام جهان حائز‌اهمیت است! تا جایی که طی ۴۸ ساعت گذشته بخش مهمی از اخبار جهان به تغییرات اخیر در کابینه ی دولت عربستان، خصوصاً برکناری عادل الجبیر اختصاص داشته تا جایی که یک منبع آگاه سعودی به درگاه خبری «میدل ایست آی» می‌گوید:«تنزل مقام عادل الجبیر بیش از آنکه یک اخراج علنی باشد، اقدامی تحقیرآمیز از سوی این پادشاهی است.» و اما این تمام ماجرا نیست.بحث مهم دیگری که تغییر«جبیر» را اندکی عجیب می‌نماید، جانشینی است که برای او برگزیده اند؛ العساف، وزیر دارایی پیشین عربستان و عضو هیات مدیره شرکت نفتی آرامکو، از جمله افرادی است که در جریان کمپین «مبارزه با فساد»- که از سوی ولیعهد جوان و جویای نام عربستان، محمد بن سلمان در نوامبر ۲۰۱۷ راه افتاده بود- بازداشت شد. العساف برای مدت کوتاهی در هتل پنج ستاره «کارلتون ریتز» ریاض به همراه ده‌ها تن از شخصیت‌های برجسته خاندان سلطنتی سعودی و بازرگانان تحت بازداشت بود. با این حال، مقامات سعودی اعلام کردند که در تحقیقات خود هیچگونه شواهد و مدرکی دال بر ارتکاب جرم از سوی ابراهیم العساف نیافته و بدین ترتیب، وی از اتهامات وارده تبرئه شد. با این حال این احتمال وجود دارد که این صندلی برای باقی ماندن طولانی مدت العساف لرزان تر از آنی باشد که بتوان از او به عنوان یک وزیر امور خارجه شش دانگ یاد کرد و این احتمال وجود دارد که به زودی شاهد تغییراتی دیگر در این حوزه نیز باشیم. پیرامون تحولات اخیر عربستان با محوریت برکناری عادل الجبیر با دکتر حسین رویوران کارشناس مسائل خاورمیانه به گفت و گو پرداختیم.
تغییر وزیر امورخارجه اگرچه باید بیشتر از مسائل داخلی به تحولات بیرونی و بین المللی مرتبط با عربستان مربوط باشد اما عربستان سعودی در بحث تحولات داخلی نیز کم مسئله و معضل ندارد. رویوران معتقد است برکناری وزیر امور خارجه عربستان در این مقطع اگرچه بی تاثیر از فشارهای درونی نیست اما از آن جایی که ریاض طی سال‌های اخیر در اغلب واکنش‌ها و مداخله‌های بین المللی با شکست مواجه شده ـ علی الخصوص در سوریه، یمن و پرونده ی قتل خاشقچی در کنسولگری عربستان در ترکیه ـ باید پذیرفت که ابعاد بیرونی و بین المللی که محمد بن سلمان را مجاب کرده تا عادل الجبیر را از راس وزارت امور خارجه بردارد، مهم تر و تاثیرگذارتر بوده است.
این کارشناس مسائل خاورمیانه می‌گوید: اگرچه عربستان در بعد داخلی درگیری‌هایی با طبقه روحانی، روشنفکر و فعالان عرصه مجازی و دنیای سایبری دارد اما با کنترل و جو امنیتی که ایجاد کرده، توانسته اجازه ندهد تا این مسائل به سمت بحرانی شدن پیش برود پس باید نتیجه گرفت که برکناری جبیر صرفاً به شکست‌های عربستان در عرصه بین الملل مربوط باشد خصوصاً قتل خاشقچی و تبعاتی که برای عربستان و بن سلمان به وجود آورد.
با توجه به این که درگاه خبری«میدل ایست آی» به نقل از«علی شیهابی» رئیس یک اتاق فکر مستقر در واشنگتن موسوم به بنیاد عربستان و از افراد نزدیک به دولت این کشور که در پیامی توئیتری تنزل مقام عادل الجبیر را موضوعی کم اهمیت دانسته و آن را راهی برای «برداشتن بار مسئولیت اداره این وزارتخانه از روی دوش الجبیر» خوانده از این کارشناس مسائل دنیای عرب می‌پرسیم اگر جبیر تنها به همین دلیل برکنار شده باشد چرا این جا به جایی زودتر انجام نشد که این اندازه تبعات و هزینه به بار نیاید؟!
رویوران معتقد است که محمدبن سلمان انتظار داشته تا نوع روابط ایجاد شده با ترکیه باید آن گونه می‌بود که مقامات آنکارا تا این حد روی عربستان فشار نیاورند حال آن که ترکیه عملا ابتکار عمل در این پرونده را در دست گرفته و تا توانسته عربستان را از منظر منطقه ای و بین المللی تحت فشار
قرار داده و به نوعی می‌توان گفت که اصلی ترین ناراحتی بن سلمان از عادل الجبیر همین مسئله بوده است اما این تحلیل یک تحلیل درست و واقعی نمی‌تواند باشد چون حزب عدالت و توسعه در ترکیه حامی اخوان المسلمین است در حالی که این گروه در لیست گروه‌های ترور عربستان قرار دارد. عربستان برای از بین بردن اخوان المسلمین کم هزینه نپرداخته از کودتا علیه اخوان در مصر تا تقویت گروه حفتر در لیبی و شاید بتوان گفت در موضوع خاشقچی، عملا وزارت امورخارجه عربستان کاری از دستش بر نمی‌آمده و اگر بهانه تنها این موضوع باشد چندان عادلانه نیست!
از دکتر رویوران می‌پرسیم عادل الجبیر در تحولات سیاسی عربستان بیشتر از یک وزیر امور خارجه احساس می‌شد! آیا برکناری وی یک جای خالی در عرصه سیاسی عربستان ایجاد خواهد کرد؟
این کارشناس مسائل منطقه ای به ویژه عربستان می‌گوید: جایگاه وزارت امور خارجه همواره در اختیار شاهزاده‌ها بوده اما بن سلمان با انتخاب جبیر عملا به یک سنت شکنی دست می‌زند اما آن گونه که انتظار می‌رفت جبیر موفق عمل نکرد که این موفق نبودن بازمی گردد به رفتارهای بن سلمان و مدل حکومت در عربستان که کاملاً مبتنی بر تصمیمات شخصی است و اساساً از سیستم خبری نیست. در عربستان ما همیشه شاهد یک نوع به هم ریختگی و ماجراجویی هستیم؛ وضعیتی که هم اینک در آمریکا هم شاهد آن هستیم؛ چون ترامپ هم رفتاری شبیه بن سلمان دارد و برخوردهایش با مدیران و اعضای کاخ سفید مبتنی بر تصمیماتی آنی، بدون مشورت و خالی از هرگونه استدلال است. از این منظر می‌توان گفت عربستان شیرده و آمریکای شیردوش توسط دو آدم شبیه به هم که به شدت دم دمی مزاج هستند، اداره می‌شوند!
برکناری عادل الجبیر بیشتر از آن که به عملکرد وزیر امور خارجه سابق عربستان مربوط باشد به ضعف‌های پیدا و پنهان محمد بن سلمان مربوط است!
بحثی که می‌تواند در این جا مطرح شود این است که آیا آمریکا در این جا به جایی‌ها ـ مشخصاً برکناری عدال الجبیر ـ نقشی بر عهده داشته است؟
دکتر رویوران این مسئله را تقریباً منتفی می‌داند به دو دلیل؛ دلیل نخست این که آمریکا کاری به مسائل داخلی عربستان ندارد. او به دنبال به قول ترامپ شیردوشی است پس شیردادن عربستان برای او مهم است نه بودن یا نبودن جبیر و امثال او. دوم این که عملاً در عربستان وزیری که تفکرات ضد آمریکایی داشته باشد محال است بر اریکه قدرت توان تکیه زدن داشته باشد پس آمریکا به طور قطع می‌تواند حتی در جریان نیز نبوده باشد! تنها در هنگامی که منافع آمریکا توسط وزیری از وزرا یا یکی از شخصیت‌های تاثیرگذار در عربستان به خطر افتد حتماً آمریکا فشارخواهد آورد اما جبیر کاملاً با سیاست‌های واشنگتن هم سو بود و از این منظر دخالت آمریکا منتفی است.
دکتر حسین رویوران کارشناس مسائل عربستان در پاسخ به این سوال که اگر برکناری عادل الجبیر را در مثلث«قتل خاشقچی»، «تحولات اخیر در سوریه» و«تغییر مناسبات با ایران»بخواهیم بررسی کنیم، وزنه ی کدام جبهه سنگین تر خواهد بود، می‌گوید: قطعاً تحولات سوریه و اما قتل خاشقچی هم در این تغییر بی تاثیر نبوده است!
این کارشناس مسائل خاورمیانه در ادامه این گونه توضیح می‌دهد که روابط شیخ نشین‌های حوزه‌ی خلیج فارس قطعاً بدون هماهنگی عربستان امکان پذیر نیست، بازشدن سفارت امارات، سفر عمر حسن احمد البشیر رئیس جمهور کنونی سودان(هم پیمان عربستان) و تلاش بحرین برای بازگشایی سفارتش در سوریه، همه و همه با هماهنگی ریاض شکل خواهد گرفت. از آن جایی که عادل الجبیر نظر مثبتی به بشاراسد نداشت و در برخی موضع گیری‌ها خواهان برکناری او شده بود این جا به جایی وزنه ی حضور عربستان در سوریه را سنگین تر خواهد کرد. اما این که برکناری عادل الجبیر را به عادی سازی روابط با تهران مربوط بدانیم حداقل در زمان فعلی هیچ تحرکی که این تئوری را تقویت کند در دسترس نداریم و از این منظر ایران و عربستان همچنان بر سیاست‌های قبلی گام برخواهند داشت!
جانشین جبیر شخصی است که چندان چهره ی موفق بین المللی نیست مضافاً این که رابطه العساف و محمد بن سلمان بر سر ماجرای گروگانگیری شاهزاده‌های عربستانی در هتل پنج ستاره «کارلتون ریتز» ریاض می‌تواند چندان خوب و حسنه نباشد. بر این اساس آیا باید منتظر تغییراتی دیگر در این پست و کلاً کابینه ی عربستان باشیم؟!
رویوران می‌گوید چندان بعید نیست و در ادامه توضیح می‌دهد: محمد بن سلمان چهره ای متزلزل و کم سن و سال است که در دیگر تصمیم گیری‌ها نیز این چنین عمل کرده است. در پرونده ی بن سلمان انتخاب سعود قحطانی هم دیده میشود که نه تجربه داشت و نه کارآمدی پس می‌توان گفت متزلزل بودن تصمیم گیری‌ها همچنان ادامه دارد و برخی رفتارهای بن سلمان صرفاً برای عرض اندام است و هیچ منطق سیاسی پشت آن‌ها نیست!
پرونده ی خاشقچی از نظر عربستان بسته شده یا همچنان باید هزینه ی این قتل تحقیقاً نابخردانه را به بهایی گزاف بپردازد؟
عربستان در پرونده خاشقچی هیچ کاره است و این ترکیه است که باید تصمیم بگیرد پرونده بسته شود یا خیر! ترکیه فعلاً چنین قصدی ندارد و با همکاری و همراهی کانادا می‌کوشد تا پرونده ی این قتل را در شورای امنیت سازمان ملل مطرح کند آن هم در جایی که آمریکا عملاً کمک چندانی به عربستان نخواهد کرد؛ یکی به دلیل جوی که در شورای امنیت علیه عربستان وجود دارد و یکی هم به دلیل مخالف‌هایی که در کنگره و مجلس سنای آمریکا با لاپوشانی این پرونده توسط ترامپ صورت پذیرفته!
ترکیه حالا حالاها عربستان را در این پرونده رها نخواهد کرد و بیشترین بهره برداری‌ها را در این زمینه انجام خواهد داد!
آخرین سوالی که مطرح می‌کنیم این که آیا پرونده قتل خاشقچی می‌تواند مقدمات برکناری محمد بن سلمان را فراهم آورد یا نه؟ که دکتر حسین رویوران می‌گوید: قطعاً قتل خاشقچی قربانی بزرگتراز عادل الجبیر خواهد داشت؛ که این قربانی شاید محمدبن سلمان باشد!
این کارشناس مسائل خاورمیانه می‌گوید شاهد این مدعا حضور احمد بن عبدالعزیز است که با وساطت آمریکا و حمایت انگلستان، از لندن به ریاض بر می‌گردد. احمد بن عبدالعزیز عموی بن سلمان و برادر پادشاه فعلی عربستان، عضو و رئیس شورای بیعت و تعیین کننده پادشاه آینده عربستان است حتی اگر بدانیم بن سلمان کاندیدای دولت آمریکا برای پادشاهی عربستان است بازهم باید بدانیم که غرب هیچ گاه همه ی تخم مرغ‌های خود را درون یک سبد آن هم سبدی که به دست بن سلمان باشد، نخواهد ریخت.
احمد بن عبدالعزیز وقتی در جلسات و دیدارها عکس محمد بن سلمان را از روی دیوار برمی دارد و کسی هم نمی‌تواند به او چیزی بگوید این فرضیه متزلزل بودن جایگاه بن سلمان برای پادشاهی آینده عربستان را بیش از پیش اثبات و تایید می‌کند و می‌توان به عربستان بدون بن سلمان هم اندیشید!
سایر اخبار این روزنامه
چرایی عدم فرهنگ عذرخواهی در مسئولان
آقای «رامبد جوان» تکلیف خانه دبیرالملک را معلوم کنید
دماوند خاموش است
وارونگی فرهنگی
علیرغم دلخوری‌ها باز هم روحانی را انتخاب می‌کنم
چرا حسین شریعتمداری در یک نشریه خصوصی نظراتش را مطرح نمی‌کند؟
قتل خاشقچی قربانی بزرگتراز عادل الجبیر خواهد داشت؛ شاید محمدبن سلمان!
جرم امیرکبیر تلفیق عشق و حکمرانی بود
یک مراسم سوت و کور برای دانشجویان فوت شده!
قالیبافی‌های دیروز ، منادیان عدالت امروز
همه آنچه که مردم باید درباره بسته حمایت غذایی بدانند
