روزنامه مردم سالاری
1397/10/16
زمستان آیتالله
«همچنان که سایههای شب، بی دوام و دامن کشان میگریختند، نور حقیقت در نهادش روشنتر میشد و خود را محکوم به زندگی با عشق میدانست. مرگش را اما نه در ته فنجان قهوه، که در آینه آب جام پیشگویان دیده بود. مرگی در زمستان و در خواب، بدون درد و رنج ... مردی از گوشهای گفت: ژنرال! افراد برای ابد ساخته نشدهاند. او در مقابل گفت: ولی دنیا تا به ابدیت ادامه خواهد داشت.» - گابریل گارسیا مارکز؛ پاییز پدرسالاربدون تردید برای جوامع انسانی، در گذر از نظامهای پدرسالار به نظامهای مردم سالار، نسخههای شفابخش یک شبهای پیچیده نشده و گذار موفق از این مسیر، در فعل و انفعالی پیچیده و طولانی به انجام رسیده است. در این بین، تکثیر نخبگان، در حکم کاتالیزوری برای تسریع هرچه بیشتر این فعل و انفعال زمان بر بوده و هرگاه به «نخبگان غیرحاکم»، پرو بالی داده شده، ایشان با ایجاد فشار بر «نخبگان حاکم»، به اصلاح امور مبادرت ورزیده و دستیابی به مردم سالاری را سرعت بخشیدهاند. نخبه هر کسی نمیتواند باشد. نخبه کسی است که جامعه برایش هزینه ملی پرداخت کرده باشد و او محصول سالها تجربه و تلاش فردی و سرمایهگذاری اجتماعی است و به سادگی جایگزین ندارد. مطابق این تعریف، در ایران امروز امثال نوری و ناطق، سریع القلم و افروغ، نیلی و دوگانههایی از این دست، از جمله نخبگان غیرحاکم به حساب میآیند، که اگرچه در درجات متفاوتی از اعتبار، منزلت و مقبولیت اجتماعی قرار دارند، لیک همگی در عرصه سیاست، با ابزار قلم و بیان، به نقد تفکرات طیف مقابل پرداخته و تفکرات خود را به الحان گوناگون عرضه مینمایند. آنسوتر اما، در بالادست میدان توسعه، این نخبگان حاکم هستند، که گاه در تقابل و بعضا در تعامل با نخبگان منتقد بر میآیند.
در میان نخبگان حاکم اما نام چند چهره، از پررنگی متمایزی نسبت به سایرین در تاریخ انقلاب اسلامی برخوردارند که یکی از این نخبگان متمایز، بدون شک علی اکبرهاشمی رفسنجانی است که رابطه پرفراز و نشیب این کهنه کار عرصه سیاست با نخبگان منتقد، در طول دههها زندگی سیاسیاش، همواره وجودی ملموس و عینی داشته است.
در مطالعه تاریخ ایران بعد از انقلاب میبینیم که در زمان رهبری امام خمینی (ره)، علیرغم رفعت قامت و عالی بودن جایگاه رهبری، ارکان نظام هم قدرتمند چیده شده بودند. حضور نخبگانی همچون آیت الله خامنهای، آیتاللههاشمی، شهید بهشتی و آیتالله موسوی اردبیلی در راس قوای سه گانه نشان از عدم وجود فاصله معنادار میان رهبری و مدیران ارشد نظام داشت. همین موضوع هم باعث شد تا کشور بتواند در زمان وقوع جنگی فرسایشی و ویرانگر، نشاط و امید را در جبههها و پشت جبههها به نیکویی مدیریت کند. این چینش انتخابی و انتصابی مطلوب، بعد از رحلت امام و در زمان رهبری آیتالله خامنهای نیز ادامه یافت. بدون تردید در دوران پس از جنگ و به اصطلاح سازندگی، حضور بلندقامتی همچون هاشمی رفسنجانی در کنار رهبر انقلاب، جان تازه ای به کشور جنگ زده بخشیده بود، و اگر نبود حضور فعال و مقتدر آیت الله چه بسا که در همان زمان، فاصله میان کاریزمای رهبری و فرهمندی لایههای بعدی، به معناداری قابل توجهی میرسید. اتفاقی که متاسفانه سالها بعد و در نیمه دوم دهه 80 و با حضور کوته قامتان در ارکان مدیریتی رخ داد و جمهوری اسلامی هم بالاخره این حادثه نامیمون را
تجربه کرد.
همه تعاریف ازهاشمی رفسنجانی اما، شامل این حجم از فرهمندی و سفیدی نیست و نور تاباندن به بخش خاکستری زندگی این نخبه سیاسی هم کم طرفدار ندارد. سال 68 است و انقلاب اسلامی کمتر از دو ماه پس از آن خداحافظی تاریخی و تلخ با امام و بنیانگذارش، به اولین رییسجمهور بدون نخست وزیرش، سلام میکند و او با اقتدار هرچه تمام تر، سازندگی محض اقتصادی را برای ایران پس از جنگ بر سریر تجلی مینشاند. منتقدین بر این باورند که او در همان ابتدای مسیر برای رسیدن به اهداف اقتصادمحورش، از برخی دوستانش گذشت و به ادعای آنها، اینکه وزرایی همچون نوری، خاتمی و معین جایشان را به بشارتی، میرسلیم وهاشمی گلپایگانی میدهند نیز توضیحی بر همین مدعاست. برخی نخبگان غیرحاکم نیز آن «نه» محکم مردم در 2 خرداد 76 را مصداقی از نگرش متفاوت مردم نسبت به بینش علی اکبرهاشمی رفسنجانی میدانند. بینشی که به زعم ایشان حتی میخواست علی اکبر ولایتی، به جای علی اکبر ناطق نوری، کاندیدای جانشینیاش باشد. در همین راستا و به تدریج در محافل نخبگان یک پدیده کشف و کم کم تبدیل به هدفی شد که تمامی خرابیها، ناکامیها و سیاهیها بر سر او آوار گردد. اگر دولت بازرگان ناکام مانده بود، اگر سفارت آمریکا به اشغال درآمده بود، اگر انقلاب فرهنگی رخ داده بود، اگر جنگ بعد از فتح خرمشهر ادامه یافته بود، اگر در زندانها زندانی سیاسی وجود داشت، اگر قتلهای زنجیرهای اتفاق افتاده بود، اگر اقتصاد شرایط ناخوشایندی را میگذراند و ... همه و همه زیر سر یک نفر بود: علی اکبرهاشمی رفسنجانی.
امواج علیهاش به راه افتاده بود و نه زعمای اصلاح طلب کمکی به فرونشاندن آنها میکردند و نه محافظه کارانی که بعدها بدنه جریان اصولگرایی را شکل دادند، که عموم این طیف دوم قلبا به بودن این امواج رغبت بیشتری هم داشتند. این فشارها آنقدر گسترش یافت تا سرانجام در انتخابات بهمن 78،هاشمی از آخرین واگن قطار اصلاح طلبی پیاده شد و او هم عطای حضور در مجلس ششم را به لقایش بخشید.
سال 1384،هاشمي به دنبال 6 سال دوري از حضور جدی در سياست، مجددا در انتخابات رياست جمهوري شرکت کرد و رقابت انتخاباتي را این بار به استاندار سابق و کم نام و نشاناش باخت. باختی که البته به آخرین حضورش در عرصه سیاسی کشور، منجر نشد. بسیاری از نخبگان غیرحاکم، آخرین حضور خطیب پرآوازه نماز جمعه تهران، در این تریبون را نقطه عطف زندگی سیاسی او عنوان میکنند، نقطه عطفی که میتوانست در 24 خرداد 92 سرنوشت پرشور و بی بدیلی در زندگی سیاسیاش رقم زند، که نَزَد و اعداد و ارقام، نه از دل صندوقهای رای، که این بار از متن شناسنامه اش، به یکباره سر برآورد و «شناسنامه انقلاب» را به تغییر تاکتیک واداشت. او اما هاشمی بود و خستگی ناپذیر و برای اینکه بتواند آن سرنوشت پرشور را در تاریخ ایران ثبت کند، بیش از 3 سال و 7 ماه منتظر نماند.
«آیت الله» که مولفههای متنوع قدرت، از «حکومت» تا «مردم» را عینا تجربه کرده بود، در حالی در اولین ماه از زمستان 95، جمهوری اسلامی را با جای خالی اش تنها گذاشت، که انبوهی از جمعیت برای بدرقهاش آمده بودند. همان نخبگان غیرحاکم، که بخشی از آنها روزگاری «کاردینال ریشلیو» با ردای سرخ خطابش میکردند و بخشی دیگر، از جمله خواص بی بصیرتش میخواندند، با دیدن تشییع باشکوه پیکرش، نتوانستند از جایگاه رفیعی که در قلب مردم یافته بود، نگویند و ننویسند. «زمستان آیت الله»، عاشقانه، فرا رسید و عاقبت بخیری سیاسی را، به نیک ترین وجه ممکن آیینه دار شد و او عمامه سفید معروفش را بر اندوه عمیق و شفاف مردمان، تا اعماق خیابانهای بهت زده تهران، گواه و شاهد باقی گذاشت.
سایر اخبار این روزنامه
مجلس کارآمد، حق و خواست ملی است
وفاق ايرانيان در جشن کريسمس
زمستان آیتالله
8 سال است اول آسیا هستیم، نباید شانس قهرمانی باشیم؟
حساسیت روی چهار تارمو مهمتر است یا ورود پولهای میلیاردی
تهدید ترامپ به تعطیلی طولانی مدت دولت آمریکا
کمیسیون امنیت ملی مجددا با حضور کدخدایی ایرادات CFT را بررسی میکند
پایش ویژه «بو» در هوای پایتخت
گارد جنگی پکن مقابل آمریکا برای تایوان
انتقال آب دریای خزر به سمنان با رعایت ضوابط زیستمحیطی
راه مشترک تهران و کابل در مذاکره با طالبان
پرونده سکه ثامن ۲۵۰ میلیارد بدهی و صدمیلیارد موجودی دارد
تایید لایـحه اصـلاح قانـون مبـارزه با پولشـویی