با بدزبان‌ها كلنجار نرويد!

مدت‌هاست که «بد زبان‌ها با سوء استفاده از آزادی بدون مرز در فضای مجازی، یاوه‌گویی و هرزه‌نویسی را رواج داده و همچون نخاله‌هایی که غذایشان را با آزار رساندن به دیگران تأمین می‌کنند، «بساط بُنجُل» خود را پهن کرده و توهین، غیبت، تهمت، تمسخر، دروغ و متلک پرانی را در آن چیده‌اند و آنها را تحت عنوان «نقد»، تبلیغ و... عرضه می‌کنند، در حالی‌که، هیچ نشانه‌ای از یک «مُنتقد» را همراه خود ندارند، حتی گاهی هویت خود را نیز پنهان می‌کنند. در علم جامعه شناسی به دانش ارزیابی و سنجش میزان درستی و اعتبار علمی و عقلی یک طرح و ارائۀ راه حل علمی برای رفع نقص‌های آن، «نقد» می‌گويند، بااين حساب، هرزه نویسی‌ها و پرسش‌های بی‌پایه و اساس، نه تنها «نقد» نیست، بلکه مصداق عینی غیبت و تهمت و تخریب و تشویش اذهان عمومی، باید تلقی گردد؛ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در این زمینه، غنای این بحث را عمیق‌تر و روشن‌تر می‌نماید: «کسانی هستند که این روش را قبول ندارند، این رفتار را قبول ندارند، این حرف را قبول ندارند، این سیاست را قبول ندارند؛ اینها منتقدند و انتقاد می‌کنند، مانعی ندارد اما انتقادها باید در چارچوب منطقی باشد... انتقاد صحیح و دلسوزانه ضرری ندارد، اما این انتقاد باید به تخریب نینجامد؛ بعضی‌ها طوری انتقاد می‌کنند که تخریب است... تذکر دادن هیچ ‌اشکالی ندارد اما این تذکر باید جوری باشد که اعتماد عمومی را از کسانی که مسئولند و مشغول کارند سلب نکند، تذکر دادن باید جوری باشد که موجب بی‌اعتمادی عمومی نشود، اهانت وجود نداشته باشد و روش‌های خشم‌آلود وجود نداشته باشد...» آری، انگیزۀ انتقاد، اصلاح و سازندگی است و «نقد»، کنشی اجتماعی، مبتنی بر ارزیابی مشفقانه، منصفانه و معقولانه است تا نقاط قوت و ضعف را همزمان در نظر گرفته و با بهترین حالت و مناسب‌ترین روش، راهکاری برای رفع نقاط ضعف ارائه گردد؛ در حالی‌که در فضای تخریب، هیچ‌گونه خردورزی و مهرورزی وجود ندارد و تخریب‌گر با استفاده از ابزار تبلیغاتی که در اختیار دارد، نقاط قوت را هم ضعف جلوه داده و با سقوط در ورطه بی‌اخلاقی، جز زیر سوال بردن و تقبیح و توهین و تمسخر و به بن‌بست کشاندن امور، کار دیگری نمی‌کند. البته، پیروزی بد زبان‌ها، وابسته به سوختی است که جامعه به آنها می‌رساند، یعنی اگر اشخاص «منتقد» حاضر در فضای مجازی، در مقابل اين افراد کنترل خود را از دست داده، احساساتی عمل کنند و با آنها به بحث و جدل بپردازند، فضایی مناسب و خوشحال کننده برای بد زبان‌ها پدید می‌آید و آنها به راحتی به کارشان ادامه خواهند داد؛ در واقع کسانی که با ایجاد فضای لجاجت و جدل مغرضانه و کینه‌توزانه، از طریق دروغ‌پراکنی، قصد آزار و ناراحت کردن دیگران را دارند، هرگز از طریق موعظه، انتقاد سالم، منطق و استدلال به راه راست باز نمی‌گردند! چه راهکار جالبی دارد قرآن در برخورد با اینگونه بیخردان هرزه‌گو: «وَ إِذا خَاطَبَهُمُ الْجاهِلُونَ قالُوا سَلاما»، خود را از بد زبان‌ها دور نگه‌دارید و با آنها کلنجار نروید!
* استاد دانشگاه