روزنامه ابتکار
1397/11/14
علیرضا صدقی یک انقلاب و دو گفتمان
چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی از جهات مختلف متفاوت و گاه متعارض حایٔزاهمیت است بهطوری که بسیاری از تحلیلگران سعی دارند در قالبهای گفتمانی متکثر به تحلیل و ارزیابی آن بنشینند. فارغ از چیستی هریک از این تحلیلها و نسبت هرکدام با واقعیتهای موجود جامعه، ارایٔه و اظهار آنها فرصتی به دست میدهد تا پژوهنده بیطرف به تحلیل این گفتمانها نشسته و در قالب یک «تحلیل گفتمانی» از ابعاد وظرفیتهای آنها درکی نزدیکتر به واقعیت پیدا کند. چه اینکه تحلیل گفتمانی تلاشی برای دستیابی به اندیشههای پنهان در پس متن است. واکاوی آنچه در پساپشت بازیهای زبانی و لفاظیهای سیاسی بهدست میآید، حقیقتی عینی را پیش روی پژوهشگر قرار
میدهد. نخست باید دانست که انقلاب اسلامی ایران در سال
1357 بیش از هر چیز نتیجه اراده جمعی مردمانی بود که در مقطع تاریخی مورد اشاره، به وفاقی «میانطبقهای» دست یافته بودند. وفاقی که در پناه آن و با استفاده از ظرفیتها و امکاناتش توانستند خواستههاشان را از ورای انباشت مطالبات روزمره گروههای متکثر اجتماعی بر نظام حاکم تحمیل کرده و تغییری بنیادین را در ساخت، ساختار و بافتار حکومت
ایجاد کنند.
نتیجه آن شد که در 22 بهمن 1357 تمام
گروههای سیاسی ـ چه آنها که به مبارزههای پارلمانتاریستی روی آورده بودند، چه آنها که پیروزی را از کف خیابان و حضور توده مردم در جامعه جستجو میکردند و چه آنها که مشی مسلحانه در مواجهه با حکومت برگزیده بودند ـ
خود را پیروز این انقلاب میدانستند. گرچه این حس مشترک پس از چندی و در
منازعه قدرت فرونشست و مردم از میان تمام آنها، یک مسلک و مرام و روش را برای حکومت آینده برگزیدند. نتیجه انتخاب مردم «جمهوری اسلامی» بود. روش و ساختار حکومتی که توانست با رای 98 درصدی موجودیت خود را به قویترین شکل ممکن اعلام کرده و همه رقبای
سیاسی داخلی و خارجی را صحنه خارج کند. همین اقبال عمومی و همراهی و همدلی بدنه اجتماعی و لایههای گوناگون قدرت بود که توانست اداره نبردی هشت ساله در بیش از 1400 کیلومتر مرز مشترک با کشور متخاصم را ممکن سازد و تمامیت ارضی کشور را در شرایط بحرانزده انقلابی حفظ کند. فرصتی که با همه پستی و بلندیها و آزمون و خطاهای فراوانش، همواره بهعنوان تجربهای گرانبها در خاطر جمعی
ایرانیان به یادگار خواهد ماند. اما پس از جنگ تحمیلی و فرونشستن گرد
و غبار آن، آرامآرام رقابتهای سیاسی رنگ تازهای به خود گرفت. حالا همان گروه پیروز سالهای نخست انقلاب سعی داشتند و هنوز هم سعی دارند که با گفتمانهایی متفاوت و بعضا متعارض اداره امور را در نهادهای انتخابی حاکمیت به دست گرفته و زمینه را برای به ثمر رساندن آنچه ـ هر کدام ـ موروث انقلاب مینامند،
مهیا و آماده کنند. بیگمان چهلسالگی انقلاب اسلامی فرصت
مناسبی است تا ابعاد و ظرفیتهای هریک از این گفتمانها را به گفتوگو نشست و بهدور از بازیهای سیاسی واقعیتهای آنها را نظاره کرد. هرچند هنوز و از پس چهل سال پیروزی انقلاب، شرایط و موقعیت کشور حساس و خطیر ارزیابی میشود و نمیتوان و نباید به برخی حوزهها ورود کرد لیکن با تمام این اوصاف میشود به قدر بضاعت آنها را تحلیل کرده و ابعاد و فرصتهای
هر کدام را مورد مطالعه و ارزیابی قرار داد. برای تحلیل این گفتمانها در گام نخست باید به کلیدواژهها پرداخت. کلیدواژههایی که نشان از عمق اندیشه و ژرفای برنامههای این گفتمانها
برای اداره کشور دارد. در گفتمانی که طی دو دهه اخیر به اصولگرایی
شناخته میشود، به طور معمول از کلیدواژههایی نظیر «پیروزیهای بزرگ انقلاب»، «بزرگترین اتفاق قرن بیستم» و... استفاده میشود. کلیدواژههایی که حتی اگر از بنمایههای تیٔوریک ارزشمندی هم برخوردار باشد، بهلحاظ بافت و ترکیببندی بیش از هر چیز جنبه شعاری دارد. در بسیاری از موارد مطرحشده توسط این جریان تردیدی وجود ندارد. کدام تحلیلگر سیاسی قابل اعتماد در دنیا یافت میشود که انقلاب اسلامی را بزرگترین رویداد نظام دوقطبی جهان نداند؟ یا حمایت همهجانبه مردم از حاکمیت در زمان جنگ تحمیلی و انقلاب از نظر چه کسی اتفاق ساده و معمولی بوده است؟ اما این تکرارها و روزآمد نساختن آنها عارضهای است که گریبان فعالان سیاسی اصولگرا را گرفته و هرنوع انتقادی
را به مثابه هجوم به کلیت نظام میدانند. حال آنکه در سوی دیگر میدان، اصلاحطلبان به حاشیه رانده شده قرار دارند. اصلاحطلبانی که همیشه و همواره متکی بر آراء عمومی بودهاند، «افت پایگاه اجتماعی»، «انباشت مطالبات اجتماعی»، «انسداد سیاسی» و... را به عنوان کلیدواژههای اصلی خود برگزیدهاند. همین کلیدواژهها نشان میدهد که آنها تا چه میزان نگران آینده جمهوری اسلامی هستند. نگرانیهایی که حکایت از رویکرد دیگرگونه آنها
نسبت به رقبای سیاسی خود دارد. با این وصف، باید منتظر ماند و مشاهده کرد
که کدام یک از این تحلیلها بیش از دیگری ریشه در واقعیت دارد.
سایر اخبار این روزنامه
دبیر بخش سرامیک یازدهمین جشنواره تجسمی فجر در گفتوگو با «ابتکار»:
باید هنرمندان را به خودباوری رساند
علیرضا صدقی
یک انقلاب و دو گفتمان
بازخوانی روند انقلاب در آستانه چهلسالگی
انقلاب اسلامی تشنه گفتوگو است
بزرگترین پالایشگاه ژاپن خرید نفت از ایران را آغاز کرد
دیپلماسی نفتی برای عبور از تحریم‌ها
مالیات می‌تواند هرج‌ومرج در بازار خودرو را مدیریت کند؟
راه دشوار مقابله با دلالی خودرو
تب استفاده از محصولات ارگانیک و طبیعی باعث سودجویی برخی شده است
سالم‌های ناسالم!
بحث پول‌های کثیف در نشست‌های خبری جشنواره فیلم فجر داغ شده است
«شفافیت» جان کجایی؟!
گزارش «ابتکار» از افراطی‌گری‌هایی که تمامی ندارند
مخالفت تندروها با وحدت ملی
دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام:
دنبال تشکیل مجلس سنا نیستیم
صالحی در حاشیه نمایشگاه دستاوردهای چهل ساله انقلاب:
اروپایی‌ها در بعد اقتصادی قدم امیدوار کننده‌ای برداشتند
