روزنامه شهروند
1398/03/01
درک فلسفه روزه‌داری
پدرش، نامش را «محمود» گذاشت و پشت جلد قرآن نوشت: «سیدمحمود روز شنبه، چهارم ربیع‌الاول ١٣٢٩ قمری به دنیا آمد. » نگاه نواندیش و ادبیات مردم‌پسند این روحانی، او را به شخصیت دینی استثنایی، جامع و محبوب در میان مردم بدل کرده است. این جملات بخشی از توصیف محمود دولت‌آبادی از مرحوم طالقانی است: «آقای طالقانی واقعا شبیه هیچ‌کس نبود. طالقانی خیلی عزیز بود، سعه‌صدر داشت و بزرگوار بود. این عالم‌بزرگوار سخنرانی‌هایی به مناسبت ماه رمضان داشته است که در آن به مسأله فلسفه روزه‌داری اشاره کرده است. در ادامه به مناسبت ماه رمضان بخش‌هایی از سخنرانی‌های این عالم بزرگوار را با هم می‌خوانیم. تفسیر آیه 183 بقرهآیتالله سیدمحمود طالقانی، مفسر قرآن‌کریم و از بنیان‌گذاران نواندیشی در تفسیر پرتوی از قرآن خود و در تفسیر آیه سوره بقره آورده است: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ كُتِبَ عَلَیْكُمُ الصِّیَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ ( آیه ۱۸۳) کما کتب؛ بیان مشابهت در اصل روزه است، نه چگونگی و مقدار آن. در تورات به وجوب روزه و حدود آن تصریحی نیست، ولی روزه‌داران را ستوده. موسی پیش از دریافت وحی چهل روز روزه گرفت. یهود به یاد خرابی اورشلیم و یک روز از ماه آب روزه می‌گیرند. روزه دیگر هم دارند.
عید فصح روزه مسیحیان
در انجیل نیز به‌وجوب روزه تصریح نشده و روزه‌دار را ستوده و از ریا برحذرش داشته. روزه مشهور مسیحیان پیش از عید فصح است. روزه دیگر هم دارند که حیوانی نمی‌خورند. از این‌گونه روزه‌های پراکنده که در میان یهودیان ومسیحیان معمول بوده، معلوم میشود که اصل روزه از ارکان عبادات آنها شمرده می‌شده. گویند: در مذاهب قدیم مصر و روم و یونان و هند نیز انواع روزه معمول بوده.
انگیزه فطری روزه‌داری
گویا روزه، پیش از وجوب در ادیان الهی، انگیزه فطری داشته است. زیرا بشر تعالی‌طلب که نمی‌خواسته در سطح حیوانات پایین آید و یک سر محکوم تمایلات و شهوات حیوانی شود، روزه را وسیله و سپری برای مقاومت در برابر این‌گونه تمایلات شناخته تا خود را برتر آرد و قهرمانی نماید. همین حکمت اصلی روزه است: لعلکم تتقون. روزه چون ناشی از مبدأ ایمان و امر خدا: « یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ كُتِبَ ...» باشد، نیروی مقاومت را افزایش می‌دهد تا به مقام تقوا رساند و شخصیت برتر انسان محقق شود.
حکمت اصلی روزه‌داری، تقوا
تقوا حکمت اصلی و برتر روزه است. نه برای رنجور داشتن جسم تا خشم خدا یا خدایان را فرو نشاند که یهود و بعضی مشرکان می‌پنداشتند و نه برای احساس همدردی با گرسنگان و تساوی با آنان که بعضی روشنفکران می‌پندارند.
یاد پیوسته خدا
روزه هر چه آثار و فواید بدنی و اخلاقی و اجتماعی دارد در طریق تقوا است نه حکمت اصلی آن. چون روحیات با بدن و هر دو در چگونگی روابط اجتماعی وابسته و از هم متاثر هستند. تحلیل رسوبات و رطوبت‌های زائد دستگاه‌های تغذیه، سبک و حساس‌شدن دستگاه اعصاب و مغز، بیدارشدن احساس رأفت و همچنین یاد پیوسته خدا و فرمان او، همه برای رسیدن به تقوا است.
بی‌تقوایی ماشین بی‌فرمانی است
از سوی دیگر، تقوایی که در خلال درون‌مایه و پایه گرفته باشد خود این‌گونه آثار را همیشه دارد و نگهبانی می‌کند. و اگر تقوا نباشد تأمین و نگهبان دیگری برای جسم وجان و روابط اجتماع در آن نیست. شخص بی‌تقوا چون ماشین بی‌فرمانی است که جاده‌های لغزنده و نشیب‌ها، چرخ‌های آن را به هر سو می‌کشاند.
شناخت سنت پیشینیان
ایاما معدودات_ ظرف کتب یا فعل مقدر، وصف معدودات برای تحدید و تسهیل ایاما، است: روزه مکتوب باید در روزهای محدود و معدودی از‌سال باشد نه همیشه ونه پراکنده. تا همه با هم از آغاز تا انجام آن روزها را روزه بدارید و به صورت اجتماعی، مسیر عادات شبانه‌روز و بندهای شهوات پست که دام‌های شیطانی است از میان بردارید. ندا تنبیهی یا ایهاف وصف ایمانی- الذین امنوا، تشبیه کما کتب ...، ظرف ایامأ معدودات، برای هشیاری و شناخت سنت پیشینیان و حکمت و ظرف روزه است تا مسلمانان با بینش و تصمیم همگانی، برای انجام این عبادت سنگین آماده شوند. نگاهی کوتاه به پرتوی از قرآن
پرتوی از قرآن، نوشته مجاهد نستوه، مرحوم آیت‌الله طالقانی، تفسیری جامعه‌شناسانه به قرآن است. حجت‌الاسلام سیدمحمود دعایی دراین‌باره چنین می‌گوید: «یک روز داشتم پرتوی از قرآن را مطالعه می‌کردم. بعد آن را بردم خدمت امام. ایشان با علاقه آن را مطالعه کردند و آن را تحسین و از من هم بسیار تقدیر کردند که این کتاب را در اختیارشان قرار داده بودم. بعد فرمودند: من بنای تقریظ نوشتن بر چیزی ندارم، ولی اگر چنین قصدی داشتم، بر این کتاب تقریظ می‌نوشتم. شما این کتاب را حتما بده مصطفی بخواند، چون دارد تفسیر می‌نویسد و این کتاب کمکش می‌کند.» پرتوی از قرآن تفسیری شش جلدی است که طی سال‌های ۱۳۴۱- ۱۳۵۷ش فراهم آمده و به تدریج (۱۳۴۲ – ۱۳۶۰) منتشر شد. جلد نخست دارای یک مقدمه، تفسیر سوره حمد و ۱۴۴ آیه از سوره بقره است. در جلد دوم آیات ۱۴۵ تا پایان سوره بقره مطرح شده است. سوره آل عمران در جلد سوم، بخش اول جزء سی‌ام قرآن از آغاز سوره نبأ تا آخر سوره طارق در جلد چهارم و بخش دوم جزء سی‌ام از سوره اعلی تا آخر قرآن (سوره ناس) در جلد پنجم و ۲۲ آیه سوره نساء در جلد ششم تفسیر شده است. در جلد ششم، فرهنگ لغات و اصطلاحات و تعبیرات پرتوی از قرآن در حدود ۱۵۰ صفحه درج شده است که راهنمای مفیدی است.
سایر اخبار این روزنامه
چاوش شازده نیست
برای زبان فارسی نگرانم
درک فلسفه روزه‌داری
چه کسی خداحافظی ژاوی را خراب کرد؟
قبلا من تندتر بودم حالا فضا تندتر است
مانند دوران جنگ به اختیارات ویژه نیاز داریم
انجمن شاعران مرده ورژن ایرانی!
جعبه‌های خرما پر از شیشه مرغوب
خدمات هلال فراتر از انتظار صلیب‌سرخ جهانی
5 نکته در مورد زبان فارسی
نمایش ترازوی عدالت را کج نکنیم
