روزنامه شهروند
1398/03/01
خدمات هلال فراتر از انتظار صلیب‌سرخ جهانی
عطیه کریمی| دو هفته پیش حرف‌های استاندار خوزستان سروصدای زیادی به پا کرد، غلامرضا شریعتی در یک میزگرد تلویزیونی گفته بود که خدمات ما به سیل‌زدگان در اردوگاه‌های رسمی به‌حدی بود که صلیب‌سرخ جهانی به آن اعتراض کرد و گفت که این‌جا رسیدگی بسیار زیاد و خارج از پروتکل‌های ما است و شما نباید این‌قدر رسیدگی کنید. این اظهارنظر بهانه‌ای شد تا به سراغ محمدرضا فکور، رئیس اداره عملیات بین‌الملل جمعیت هلال‌احمر برویم تا از جزییات گزارش فدراسیون جهانی صلیب سرخ و هلال‌احمر در رابطه با کمک‌های ایران به سیل‌زدگان بیشتر بدانیم. او معتقد است برخی خدماتی که هلال‌احمر می‌دهد بیشتر از انتظاراتی است که فدراسیون دارد یا نمونه آن را در دیگر کشورها ندیده‌اند. بنا بر صحبت‌های فکور بسیاری بر این باورند که فدراسیون یک سازمان مجزا در ژنو است که می‌تواند در روند کمک‌رسانی جمعیت‌های ملی دخالت کند و هرزمان که می‌خواهد نسبت به این اقدامات اعتراض کند، درحالی‌که این طور نیست و این فدراسیون درواقع متشکل از هلال‌احمر ایران و دیگر کشورهای عضو است. به‌هرحال اگر به دنبال شناخت فعالیت‌های فدراسیون بین‌المللی صلیب سرخ و هلال‌احمر هستید، خواندن این گفت‌وگو را از دست ندهید. خودتان را معرفی کنید و از سوابق کاری و فعالیت‌های خود در جمعیت هلال‌احمر بگویید.از‌سال 1386 وارد جمعیت هلال‌احمر شدم و دی ماه امسال 12سال میشود که در این نهاد مشغول به خدمت هستم. ابتدا در اداره عملیات بین‌الملل مشغول شدم؛ حدودا سه سال در سازمان امداد در بخش EOC بودم، اما باز به ستاد بازگشتم و اکنون رئیس اداره عملیات بین‌الملل هستم. در این سال‌ها در چندین ماموریت داخلی و خارجی حضور داشتم. در آخرین ماموریت همراه بچه‌های فدراسیون به گمیشان رفتیم و پیش از آن نیز به مدت یک‌ماه به همراه تیم ارزیاب فدراسیون در بخش امداد در بنگلادش بودم.
ابزارهای پاسخگویی به سوانح فدراسیون بین‌المللی صلیب‌سرخ و هلال‌احمر شامل چه مواردی میشود؟
فدراسیون بین‌المللی صلیب‌سرخ و هلال‌احمر ابزارهایی به نام ابزارهای پاسخگویی اضطراری به سوانح (IFRC Global Surge Tools) دارند که در زمان حوادث به صورت فوریتی برای کارهای امدادی مورد استفاده قرار می‌گیرند. جمعیت هلال‌احمر ایران نیز در یکی دو‌سال اخیر در یکی از این ابزارهای پاسخگویی یعنی بخش بهداشت و درمان اضطراری و بیمارستان‌های صحرایی، عضو شده است. همچنین واحدهای پاسخگویی اضطراری یا ERU (Emergency Response Units)، تیم‌های َّFACT یا ارزیابی و هماهنگی میدانی از دیگر ابزارهای پاسخگویی به سوانح فدراسیون هستند. این ابزارها در واقع شامل نیروی انسانی، تجهیزات و نرم‌افزار هستند. در عملیات بنگلادش، وقتی هلال‌احمر این کشور درخواست کمک کرد، تیم‌های فکت اعزام شدند و ارزیابی‌های اولیه را انجام دادند. پس از آن با توجه به بعد حادثه که وسیع‌تر و ادامه‌دار بود، درخواست دادند تا واحدهای پاسخگویی اضطراری یا ERU وارد شوند. این واحدها شامل چندین بخش می‌شوند؛ واحد واکنش سریع بسته‌ای استاندارد که شامل افراد آموزشدیده و تجهیزات ضروری است که باید در کوتاه‌ترین زمان ممکن آماده و به منطقه آسیبدیده اعزام شوند. این واحدها به مدت یک تا چهارماه در منطقه حادثه‌دیده استقرار می‌یابند و خدمات خود را ارایه می‌دهند. این تجهیزات شامل آب و سرویس بهداشتی، فناوری اطلاعات و مخابرات، لجستیک، امداد، سرپناه، بهداشت عمومی و تصفیه آب میشود. برای مثال اگر مردم کشور حادثه‌دیده ERU تصفیه آب نیاز داشته باشند و هلال‌احمر آن کشور اعلام نیاز کرده باشد، کشورهایی که ERU تصفیه آب دارند نفرات و تأسیسات خودشان را به آن منطقه اعزام می‌کنند. هلال‌احمر ایران نیز که در بحث بهداشت و درمان اضطراری عضویت دارد، تعدادی کلینیک صحرایی خود را به مناطق آسیبدیده بنگلادش اعزام کرده است. در این عملیات واحدهای بهداشت اضطراری استان های خراسان رضوی، اصفهان و آذربایجان شرقی، اعزام شدند. من هم در قالب تیم FACT به آن منطقه رفتم. در گزارش‌های جهانی نیز نام ایران در دو بخش FACT (ارزیابی و هماهنگی میدانی) و بهداشت و درمان مشخص است. فرماندهی و هماهنگی این ابزارها زیر نظر فدراسیون بین‌المللی است، اما بودجه آن را جمعیت‌های ملی تامین می‌کنند. درواقع فدراسیون برای یک هدف خاص تیم‌ها را آموزش می‌دهد و در زمان حوادث از آنها استفاده می‌کند. بنابراین اگر بخواهیم ابزارهای پاسخگویی به سوانح فدراسیون را به ترتیب بگوییم شامل؛ رئیس عملیات اضطراری (Head of Emergency) که مسئولیت هدایت و رهبری عملیات سوانح بزرگ را برعهده دارد، تیم های FACT یا تیم ارزیابی و هماهنگی میدانی، تیم‌های RDRT یا تیم پاسخگویی به سوانح منطقه ای، مدیریت اطلاعات و نرم افزارهای آنلاین و پشتیبانی از راه دور می شوند.
با توجه به این‌که امسال به مناسبت 8می، پیام رئیس فدراسیون بیشتر بر روی توانمندسازی داوطلبان محلی تمرکزداشته است، این پیام چقدر می‌تواند بر روی اهداف فدراسیون و فرهنگ‌سازی در جوامع تأثیر داشته باشد؟
از وظایف تیم FACT این است که وقتی وارد منطقه می‌شوند باید با هماهنگی جمعیت ملی آن کشور اقدام کنند. پیش از آن‌که عازم ماموریت شویم شرح وظایفی برایمان می‌آید. من در بخش امداد اعزام شدم، پیش از ماموریت در شرح وظایف آمده بود که باید به جمعیت ملی و داوطلبان آنها آموزش ارزیابی بدهید و در بخش تدوین سند اضطراری و برنامه اقدام باید به آنها کمک کنید. اساسا هدف از تیم فکت علاوه بر ارزیابی، توانمندسازی تیم‌های محلی است. تیم‌های ERU نیز وقتی به کشور آسیبدیده اعزام می‌شوند، براساس دستورالعمل‌های اجرایی که دارند باید تجهیزات را به آنها اهدا کنند، آموزش بدهند و برگردند. اساسا هدف ابزارهای پاسخگویی اضطراری فدراسیون، توانمندسازی جمعیت‌های ملی میزبان است.
آیا فدراسیون حق دخالت و اعتراض در تصمیمات و خدمات ارایه شده توسط جمعیت‌های ملی کشورها را دارد؟
خیلی‌ها فکر می‌کنند فدراسیون یک سازمان مجزا است که قدرت اجرایی دارد و می‌تواند هرکاری می‌خواهد انجام دهد. فدراسیون درواقع ما هستیم، ما یعنی هلال‌احمر ایران، صلیب‌سرخ لبنان، صلیب‌سرخ بریتانیا، هلال‌احمر کویت و دیگر کشورهای عضو، اگر فدراسیون دستورالعملی می‌نویسد و ارسال و انتشار می‌کند، خودش به تنهایی آن را ننوشته است، بلکه از تمام جمعیت‌های ملی می‌خواهد تا درآن مشارکت کنند، درواقع فدراسیون از ما و برای ماست. هیچ وقت نمی‌گوید این کار را باید شما انجام دهید یا ندهید و دخالت نیز به هیچ وجه وجود ندارد، این امر نه در اساسنامه فدراسیون است و نه در اهدافش. حضور فدراسیون در کشورهای مختلف با مجوز و درخواست جمعیت ملی کشور آسیبدیده است. برای مثال من که به بنگلادش اعزام شدم، فرآیندش به این شکل است که پس از حادثه، هلال‌احمر بنگلادش از دفتر فدراسیون در کشور خود درخواست کمک می‌کند، آنها درخواست را به دفتر منطقه‌ای و ژنو ارسال می‌کنند، دبیرخانه فدراسیون در ژنو، به اعضای تیم فکت از طریق ایمیل درخواست اعزام در بخش های مورد نیاز را ارسال می کند. افرادی که پاسخ می‌دهند از بین آنها انتخاب می‌کنند و کسانی که امکان رفتن سریع‌تر دارند، دستور اعزام را می‌دهند. در آن‌جا با ابزارهایی که از پیش تعیین شده است شروع به کار می‌کنیم. درواقع فدراسیون هیچ وقت دخالت مستقیم نمی‌کند.
سخنان استاندار خوزستان در رابطه با گزارش فدراسیون درمورد کمک‌های هلال‌احمر ایران به آسیب‌دیدگان سیل اخیر سروصدای زیادی به پا کرد؟ واقعا فدراسیون اعلام کرده که کمک‌ها از استاندارد معمول بیشتر بوده؟
من عضو همین تیم ارزیابی هستم که برای ارزیابی به گمیشان رفت. در آن‌جا به کمپی در مجموعه ورزشی رفتیم که در آن‌جا مهاجران افغان نیز اقامت داشتند. وقتی با آنها مصاحبه کردیم، بچه‌ها گفتند هلال‌احمر برای ما سرویس مدرسه هم گذاشته است. زمانی که شما بافت‌ها را باهم مقایسه می‌کنید بسیار با یکدیگر تفاوت دارند. آن چیزی که ما در بنگلادش، پاکستان یا سومالی دیدیم، بسیار متفاوت از بافت ایران است که دلایل متعددی دارد. اگر گفته میشود که فدراسیون به خدمات ایران اعتراض کرده است، قطعا می‌توان گفت که به این شکل نبوده و کلمه اعتراض در گزارش وجود ندارد. شما اگر به متن انگلیسی دسترسی داشته باشید، اولا این گزارشی است که تیم فکت فدراسیون داده است و اعلام می‌کند خدماتی که هلال‌احمر می‌دهد ورای انتظاراتی است که داشته‌ایم یا تا حالا ندیده‌ایم. یا اگر می‌گوید خدمات ارایه شده 5 ستاره است، یعنی وقتی شما برای یک مهاجر که در کمپ زندگی می‌کند، سرویس مدرسه فراهم می‌کنید، قطعا از نظر فدراسیون یک خدمت 5 ستاره است. زیرا در بسیاری از سوانح در کشورهای دیگر چنین خدماتی را نمی‌بینند. نوع خدمت‌رسانی در کشورها متفاوت است. هلال‌احمر ایران نسبت به دیگر جمعیت‌‌ها ازنظر نیروی انسانی، تجهیزات و منابع لجستیک بسیار پیشرفته است و قابل مقایسه نیست. بنابراین بهتر بود که این گزارش به این صورت که خدمات 5ستاره است منتشر نمی‌شد که تا مورد اعتراض واقع نشود. این‌که در بحث هماهنگی مشکلاتی وجود دارد به این دلیل است که مردم هم اقناع نمی‌شوند و هرچه خدمات ارایه دهیم باز هم قانع نیستند، همچنین انتظار دارند پس از حادثه در همان روزهای اول تمام امکانات برایشان فراهم شود.
پس کار آنقدرها هم ساده نیست، فدراسیون معمولا با چه چالش‌هایی مواجه است؟
اگر بخواهم براساس تجربه بگوییم، معمولا جمعیت‌های ملی هماهنگ عمل نمی‌کنند. برای مثال در سیل پاکستان سال 2011، برخی کشورها موادی را برای کمک ارسال می‌کردند که مورد نیاز آن کشور نبود و انتظار داشتند جمعیت ملی کشور آسیبدیده از آنها قدردانی کند. اما در حقیقت این‌طوری نیست کشوری که آسیب می‌بیند جمعیت ملی آنها نیز تحت فشار است. جمعیت هلال احمر ایران در سوانح قبلی نیز چنین تجربه‌هایی داشته است. مثلا در پاکستان، هایتی و اندونزی چادر ارسال کرده بودیم که در هوای شرجی و گرم آن‌جا کارآیی چندانی نداشت. اینها چالش‌هایی است که فدراسیون با آن مواجه میشود.
در این موارد فدراسیون نباید بر روند کمک‌رسانی‌ها نظارت داشته باشد؟
فدراسیون سندی را صادر می‌کند، هرکشوری که می‌خواهد کمک کند بهتر است در قالب این سند باشد. اگر کشوری به صورت انفرادی اقدام برای کمک‌رسانی کند، فدراسیون اعتراضی نمی‌کند که چرا انجام داده‌اید. اما بهتر است کشورها در قالب سند اقدام کنند. کشورها بهتر است به فدراسیون اعلام کنند که چه مواردی را باید برای کمک ارسال کنند. برای مثال اگر می‌خواهیم دو هزار ظروف آشپزخانه کمک کنیم، اگر آن را به فدراسیون اعلام کنیم، می‌تواند در بودجه نهایی خود آن را اعمال کند و در نتیجه هزینه‌هایش بسیار کاهش پیدا می‌کند. در سند فدراسیون چارچوب خاصی برای کمک کشورها وجود دارد. به‌عنوان نمونه، فدراسیون اعلام می‌کند که در مدت 9 ماه می‌خواهد به 30هزار خانوار در بخش‌های آب و سرپناه و غیره کمک کند. کشورها این اطلاعیه را می‌بینند و براساس آن اقدام می‌کنند. این کمک‌ها به صورت‌های مختلف در اختیار کشور آسیبدیده قرار می‌گیرد. یک زمان کشورها کمک‌های خود را مختص به یک زمینه می‌کنند. فرض کنید سوییس 100هزار دلار می‌دهد و می‌گوید در بخش بهداشت به من گزارش بدهید. زمانی هم هست که کشورها بدون هیچ شرطی مبالغی را برای کمک به کشور حادثه‌دیده می‌دهند. همکاری‌های ایران با فدراسیون شامل چه مواردی میشود؟ در زمینه مسائل آموزشی نیز همکاری‌هایی با یکدیگر دارند؟
بله، همکاری در زمینه‌های آموزشی نیز وجود دارد. نکته‌ای که لازم است ذکر کنم این است که هلال‌احمر ایران در حوزه‌هایی وارد شده است که فدراسیون اصلا در آن حوزه‌ها فعالیتی ندارد. برای مثال امدادونجات جاده‌ای، امداد کوهستان، سیلاب، سگ‌های جست‌وجو نجات و امداد هوایی. اما همان‌طور که گفتم فدراسیون ابزارهایی برای مقابله با حوادث دارد و افرادی را برای واحدهای اضطراری تربیت می‌کند که پس از هر حادثه‌ای این تیم‌ها وارد عملیات می‌شوند. اما در ایران بیشترین هزینه و وقت و انرژی در امداد جاده‌ای صرف میشود که فدراسیون در آن مشارکتی ندارد. فدراسیون مجمعی از جمعیت‌های ملی کشورهاست و در حوزه‌هایی ورود پیدا می‌کند که کمتر به آن پرداخته میشود و نقش کمکی را ایفا می‌کند. فرض کنید در فدراسیون بحثی با عنوان
CEA ( community engagement and accountability) یا عنوان مشارکت جوامع محلی و مسئولیت‌پذیری مسئولان است یا بحثی با عنوان PGi (Protection, gender and inclusion) حمایت، برابری جنسیتی و جامعه شمولی برای اقلیت‌ها، کم‌توانان و ناتوانان وجود دارد. در مناطق آسیبدیده، همه به دنبال آب و غذا و فراهم کردن سرپناه هستند، اما کودکان، زنان بی‌سرپرست، معلولان و سالخوردگان معمولا مغفول می‌مانند. فدراسیون به این حوزه‌ها بیشتر اهمیت می‌دهد. هرچند حوزه امداد و سایر حوزه‌ها هم هستند، اما آن‌طور نیست که در تمام بخش‌هایی که ما فعالیت داریم آنها هم فعال باشند.
وضعیت ایران در ابزارهای پاسخگویی به سوانح فدراسیون به چه صورت است؟
در مورد این ابزارها می‌توان گفت، فرصت بسیار خوبی است تا ایران فعالیت خود را در این زمینه گسترده‌تر کند. کشورها ممکن است ده‌ها پرواز و کمک بفرستند. درحالی‌که با سرمایه‌گذاری در این ابزارها می‌توان وجهه جمعیت را در بعد بین‌المللی بهتر نشان دهیم. بنابراین بهتر است جمعیت هلال‌احمر به سمت سرمایه‌گذاری در این ابزارهای جهانی برود و این ظرفیت در کشور وجود دارد. در بخش امداد و لجستیک و حتی در بخش مخابرات ما می‌توانیم واحدهای ERU داشته باشیم که این عمل نیاز به همت و پیگیری از سمت سازمان‌های درگیر دارد. پیوستن به جامعه جهانی نیازمند این است که ابزارها و روش‌های ارتباطی را بشناسیم.
سایر اخبار این روزنامه
چاوش شازده نیست
برای زبان فارسی نگرانم
درک فلسفه روزه‌داری
چه کسی خداحافظی ژاوی را خراب کرد؟
قبلا من تندتر بودم حالا فضا تندتر است
مانند دوران جنگ به اختیارات ویژه نیاز داریم
انجمن شاعران مرده ورژن ایرانی!
جعبه‌های خرما پر از شیشه مرغوب
خدمات هلال فراتر از انتظار صلیب‌سرخ جهانی
5 نکته در مورد زبان فارسی
نمایش ترازوی عدالت را کج نکنیم
