شکل زشت بی عدالتی آموزشی

محمدرضا نیک نژاد ‪-‬ چند وقتی است که درباره عدالت آموزشی صحبت می‌کنند، واقعیت این است که تعریف دقیقی درباره این عبارت وجود ندارد اما مخرج مشترک تعریف‌ها این است که با توجه به اینکه آموزش نقش زیادی در زندگی فردی و اجتماعی افراد دارد و نوع آموزش می‌تواند برای هر جامعه ای پیامد‌های مثبت و منفی داشته باشد، بنابراین باید آموزش‌ها به گونه ای باشد که به طور متوازن در دسترس همگان قرار بگیرند.
اگر شرایط آموزشی طوری باشد که فرزندان افراد پر نفوذ یا پولدار بتوانند راحت تر درس بخوانند و امکانات برای رشد علمی‌و اجتماعی آن‌ها فراهم باشد اما عده ای از این آموزش‌ها محروم باشند ، اینجاست که عدالت آموزشی به پرسش گرفته می‌شود و مسئولان قطعا باید در این حیطه وارد شده و مانع این بی عدالتی شوند.
برقراری عدالت آموزشی در کشور‌های مختلف در شکل‌های مختلف در حال اجرا است. برای مثال در ژاپن، سنگاپور و فنلاند که آموزش آن‌ها در چند دهه گذشته زبانزد بوده است، می‌توانیم ببینیم که به قدری حساسیت بر موضوع عدالت آموزشی وجود دارد که حتی بچه‌هایی که دارای معلولیت هستند به شکل خاص مورد حمایت قرار می‌گیرند؛ برای اینکه در فرآیند آموزش آسیب نبینند و همچنین از یک آموزش کارآمد و مفید برخوردار باشند برنامه‌های خاصی در این کشور‌ها برای آن‌ها اجرا می‌شود. حتی در مصوباتی که در قوانین‌شان وجود دارد، کودکانی که خانواده فقیری دارند یا دسترسی درستی به آموزش ندارند را مورد حمایت قرار می‌دهند. این کلیاتی از شکل کلی عدالت آموزشی است که می‌توان درباره آن صحبت کرد.
عدالت آموزشی صرفا جنبه‌های اقتصادی ندارد و در شکل‌های دیگری هم وجود دارد اما باید دید طبق توصیفی که ارائه شد تا چه اندازه آموزش و پرورش در کشور ما از عدالت آموزشی برخوردار است؟


بهترین نشانه برای پی بردن به عدالت آموزشی در کشور این است که نتیجه کنکور 98 را بررسی کنیم. نتایج به راحتی به ما نشان می‌دهد که عدالت آموزشی وجود ندارد چرا که 100 نفر رتبه‌های برتر کنکور همه از مدارس غیر دولتی بودند و حتی بیشتر آن‌ها در کلانشهر‌ها متمرکز بودند. این نشان دهنده این است که در 40 سال گذشته نتوانستیم عدالت آموزشی را بر قرار کنیم. متاسفانه زمانی که بحث ورود پول به آموزش و پرورش مطرح شد و مدارس غیر دولتی شکل گرفت، با یک روند سقوطی در عدالت آموزشی مواجه شدیم و هر سال این عدالت کم رنگ تر شده است.
این در حالی است که تا پیش از دولت آقای روحانی 10 درصد مدارسمان غیر دولتی بودند و بعد از دولت ایشان نیز در حال حاضر این مدارس به 16 درصد رسیده اند و قصد دارند که آن را به 30 درصد هم برسانند. این نشان دهنده عمیق تر شدن شکاف طبقاتی در کشور و آسیب دیدن عدالت آموزشی در ایران است که شکل‌های خیلی گسترده و زشتی به آموزش ما داده است.