گام بلند سوت‌زني

عباس عبدی روزنامه‌نگار مبارزه با فساد را نمي‌توان به يك شيوه خاص محدود كرد. فساد مالي و اداري مثل هر كنش ديگري انساني است و عامل رفتار برای انجام آن به نوعي هزينه و فايده مي‌كند. اگر هزينه‌هايش بيشتر از فايده آن بود، از انجام آن فساد صرف‌نظر مي‌كند ولي اگر منافع آن بيشتر باشد، برحسب ريسك‌پذيري فرد، آن را انجام مي‌دهد. يكي از مولفه‌هاي موثر بر افزايش هزينه فعل فاسد، احتمال لورفتن است. كسي كه كنار خيابان در محل توقف ممنوعه خودروي خود را قرار مي‌دهد، اگر بداند كه صد‌درصد جريمه مي‌شود، بعيد است كه اين خلاف را مرتكب شود، يا كسي كه براي سرقت وارد خانه ديگران مي‌شود، اگر از دستگيري خود مطمئن شود، طبعا اقدام به سرقت نمي‌كند. بنابراين افزايش خطر دستگيري و لورفتن گام مهمي است كه براي مقابله با فساد بايد برداشته شود. سوت‌زني يكي از اين اقدامات و قالب کلی آن از نوع پیشگیری است. به اين معني كه مردم تبديل به پليس و ناظر مي‌شوند و براي اين كار خود نيز دستمزد دريافت مي‌كنند و اين به نفع همه است، زيرا به‌طور معمول فساد به‌گونه‌اي است كه از جيب دولت يا شهرداري برداشته مي‌شود و بخش مهمي از آن به جيب فرد رشوه‌دهنده و بخشي نيز به جيب كارمند فاسد مي‌رود و در هرحال از جيب مردم مي‌رود. بنابراين اگر بخشي از آن به كسي كه خبر فساد را مي‌دهد برسد، به نفع همه است و موجب بهبود روال اداري خواهد شد و كاركنان متخلف متوجه مي‌شوند كه هر لحظه احتمال لورفتن آنان وجود دارد و اين احتمال نيز قوي است.
از اين‌رو اقدام شهرداري مشهد در تصویب آیین‌نامه‌ای در این مورد مي‌تواند الگوي مناسب و گام اولي باشد كه در اين راه برداشته شده است. رئیس کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر مشهد درباره جزییات آیین‌نامه پاداش برای سوت‌زنان گفت: «این آیین‌نامه یک حمایت از گزارشگر فساد را ایجاد می‌کند که هم کارش تسریع می‌شود و هم با گزارش فساد 20‌درصد از منابع مکتسبه‌ای که ایجاد می‌شود، به فردی که این فساد را گزارش کند، پرداخت می‌شود. پیش‌بینی کردیم سقف این پاداش 200‌میلیون تومان باشد، همچنین کارمندانی که فساد را گزارش کنند ضمن ارتقای شغلی، دوماه حقوق و پاداش را به صورت کامل دریافت می‌کنند یا شهرداری تسهیلاتی  را در اختیار آنها قرار می‌دهد.»
اين گام درعين حال كه مهم است، حساس هم هست. پيچيدگي‌هاي آن زياد است، البته اگر مصوبه مربوطه منتشر مي‌شد، بهتر مي‌توانستيم درباره مشكلات احتمالي آن سخن بگوييم ولي اجمالا بايد گفت كه اين كار نيازمند هماهنگي‌هاي كافي با دستگاه قضائي و اطلاعاتي يا پليس است. به‌ويژه شرط محرمانه‌ماندن نام سوت‌زن و مقررات و ضوابط پرداخت يا قطعي‌شدن مورد فساد بسيار مهم است كه بدون هماهنگي‌هاي مذكور ممكن است در عمل دچار اختلال شود.
اميدوار بايد بود كه درباره مشكلات احتمالي آن و راهكارهاي مناسب براي جلوگيري از آن به اندازه كافي انديشيده شده باشد. اگر چنين باشد اين افتخاري است كه پيش از هرجاي ديگر به نام شوراي شهر مشهد ثبت و ضبط خواهد شد. این اتفاق نشان داد که شهرهای دیگر در اصلاح امور و مشکلات پیشرو شده‌اند و برخلاف گذشته، اکنون تهران باید الگوهای رفتاری و سیاستی خود را از آنان کسب کند.