سفر روحانی به ژاپن و چند برداشت

 
 
 
 


بنگاه‌هاي خبري ژاپن از جمله خبرگزاري کيودو اينگونه خبر را آغاز مي‌کنند: قرار است رئيس‌جمهوري آقاي دکتر روحاني به پيشنهاد ايران از توکيو بازديد کند. ژاپني‌ها که در اين مورد غافلگير شده بودند از آمريکا کسب اجازه مي‌کنند که با موافقت آنها روبه‌رو مي‌شود. اين سفر در قالب سفرهاي معمول براي توسعه روابط بين کشورها نمي‌گنجد. هيچ گونه از وجوه روابط سياسي، اقتصادي و... ايران و ژاپن سفر روساي دو کشور را توجيه نمي‌کند زيرا ژاپن نه از ايران نفت مي‌خرد و نه قادر و يا علاقه‌مند به دور زدن تحريم‌هاست و نه هيچ گاه در منازعه بين ايران و آمريکا بي‌طرف بوده است. لذا ابعاد ناشناخته و غير دوجانبه آن بر ساير وجوه مي‌چربد. ژاپن با توجه به سفر آقاي آبه در تاريخ 22خرداد 98 به ايران و انتقال پيامي از آقاي ترامپ براي رهبري ايران خود را به عنوان تسهيل کننده ديپلماسي در محدوده تخاصمات بين ايران و آمريکا تعريف و جانمايي کرده است. سفر مزبور اگرچه ناموفق مي‌نمود اما با آماده‌سازي قبلي اعزام مشاور نخست وزير ژاپن به تهران و يا هماهنگي خود آقاي آبه با نتانياهو سفري واجد تعمق براي ادامه مسير ديپلماسي به موازات اقدامات رئيس‌جمهوري فرانسه، آقاي مکرون در رويارويي ايران و آمريکا محسوب مي‌شود. اکنون چند تحليل براي سفر اخير مي‌توان بيان کرد. 1-اگر ژاپن خودش از رئيس‌جمهور دعوت مي‌کرد اين ايده قوت مي‌گرفت که آمريکا طرح جديدي براي مذاکره با ايران دارد. اما چون ايده توسط خود ايران پيگيري شده اين گزينه منتفي است. 2-با توجه به تحولات دروني کشور در يکي دو ماه گذشته ممکن است رئيس‌جمهور بخواهد به دنيا اعلام کند اگر چه توطئه بزرگي بعد از اعلام افزايش قيمت بنزين در حال اجرا بود اما دولت با موفقيت از آن عبور کرده است و اکنون با اعتماد به نفس کامل مي‌تواند به سياست خارجي بپردازد. پذيرش يک کشور «در کمپ غرب» از مقامات عالي به منزله اين است که موضوعات حاشيه‌اي مثل حقوق بشر و غيره مانع جلو رفتن اين تماس‌ها نيست. 3-نشريه راي اليوم خبري درج کرده که توافق شده ژاپن 19 ميليارد دلار از اموال بلوکه شده ايران که در آن کشور است را آزاد کند. اگرچه اين خبر از کانال‌هاي ديگري مسموع نشد اما بعيد به نظر مي‌رسد که ژاپن اقدامي براي رفع فشار از روي ايران بدون مجوز آمريکا انجام دهد و آمريکا که توانسته تهران را به گوشه رينگ اقتصادي بکشاند بعيد است که تصميمي عليه سياست خود اتخاذ کند. مگر اينکه ايران در پشت پرده سياست، علائمي ارسال کرده باشد که آن هم دور از انتظار است. 4-در ادامه بحث فوق، بعد از اعمال دور جديد تحريم‌هاي آمريکا عليه ايران، ژاپن پذيرفته بود يک اعتبار خريد کالا براي ايران در نظر بگيرد که باز هم به دليل مخالفت آمريکا مقدور نشد. ممکن است اين گزينه به صورت ديگري مطرح شده باشد که البته دور از انتظار است. 5-ايران در تقابل خود با فشار حداکثري آمريکا احساس مي‌کند که بايد مذاکره را شروع کند. کاري که در نيويورک مي‌توانست با هزينه و احتمالا دشواري کمتري صورت گيرد. اما تحولات داخلي نشان داد که مسئولان به وقت بيشتري براي درک اوضاع احتياج دارند. در صورت صحت اين گزينه ابعاد و سرفصل‌هاي اين مذاکره در يک چانه‌زني اوليه به دست مي‌آيد که اين بار آقاي رئيس‌جمهور مي‌خواهد در دست خودش و نه دست وزير امور خارجه باشد. در نهايت دو احتمال وجود دارد؛ ايران پذيرفته که در بيرون از برجام اما فقط در مورد مسائل اتمي مذاکره کند. اين به مفهوم مذاکره براي برجام جديدي با در نظر گرفتن ملاحظات ترامپ است. در کنار مباحث اتمي ايران متقاعد شده است که در مورد مسائل منطقه و موشکي مذاکرات منطقه‌اي آغاز شود. اين انعطاف در طرح «هرمز» ايران نهفته است و ژاپن مي‌تواند آغاز خوبي براي اين مذاکرات باشد. غير از گزينه‌هاي فوق اين سفر فقط تمدد اعصابي براي نهاد رياست جمهوري است که چند روزي را با هزينه «معقول» خارج از ايران باشد.