روزنامه ابتکار
1398/10/05
رسانه‌ها چه نقشی در بازتولید خشونت و بازنشر آن دارند؟ چرخه معیوب «بازتولید خشونت»
فاطمه امینالرعایااین روزها با وجود گوشی هوشمند و فضای مجازی هر محتوایی اعم از مثبت یا منفی به سادگی و با سرعت در دسترس همه قرار می‌گیرد، فرقی هم نمی‌کند که کاربر متعلق به کدام گروه سنی باشد. این روزها هم که شبکه‌های اجتماعی پر شده از محتواهای خشونت‌بار. اما در این بین گاهی رسانه هم برای رقابت با فضای مجازی دست به بازنشر همین محتواهای خشونت‌بار تنها با کمی جرح و تعدیل می‌کند. اما بازنمایی چنین محتواهایی تاثیری بسیار منفی بر جامعه خواهد داشت.
روزی نیست که یک محتوای خشن در فضای مجازی دست به دست نشود، از حیوان‌آزاری گرفته تا قتل و دعواهای خونین. رسانه‌ها هم که برای عقب نیفتادن از شبکه‌های مجازی از بسیاری از همین محتواها برای سوژه گزارش‌های خود استفاده می‌کنند، به نوعی دوباره همان خشونت را در فضایی رسمی بازنشر می‌کنند اما با برخی ملاحظات، اما درنهایت آنچه در دسترس مخاطب رسانه قرار می‌گیرد، همچنان بار زیادی از خشونت را به همراه خواهد داشت. در همین رابطه، داوود صفایی، استاد ارتباطات به «ابتکار» می‌گوید: گوشی هوشمند و اینترنت پدیده نسبتا جدیدی را به وجود آورده که شاید بتوانیم از آن با عنوان خبررسانی عمومی و گسترده نام ببریم. در گذشته، حدودا 10 سال قبل، بیشتر وقایع از جمله وقایع خشونت‌بار را خبرنگاران پوشش می‌دادند و این پوشش خبری چند ویژگی داشت. اولین ویژگی این بود که ماجرا تمام شده بود و مدتی از آن گذشته بود. به عنوان مثال قتلی اتفاق افتاده و تمام شده بود و در سریع‌ترین زمان، 24 ساعت پس از وقوع حادثه امکان انتشار میسر می‌شد، در حالی که امروز به سرعت و به هنگام وقوع حادثه تصاویر ضبط و پخش می‌شوند. در گذشته بیشتر محتوا مبتنی بر متن بود و تصاویر مرتبط هم مربوط به افراد در شرایط عادی بود. بنابراین به نوعی با این ترتیب بخشی از واقعیت منتشر نمی‌شد. گاهی هم افراد دیگری مثل بازپرس یا دست‌اندرکاران اداره آگاهی یا کلانتری و... بخشی از ماجرا را روایت می‌کردند. این موضوع هم بیشتر در مطبوعات منتشر می‌شد و تلویزیون به چنین محتواهایی نمی‌پرداخت و تنها در موارد استثنایی مثل ماجرای خفاش شب، پای حوادث اینچنینی به تلویزیون باز می‌شد. مخاطبان مطبوعات هم عموما بزرگسال با تحصیلات متوسط بودند که تجریباتی داشتند. درنتیجه آسیب این نوع خبرها بسیار محدود بود، جدا از اینکه گاهی در کنار روایت اصلی، اظهارنظرهایی از جامعه‌شناسان یا روانشناسان و... اضافه می‌شد و بیان هشدارها و راهنمایی‌ها آثار منفی اتفاقات را بسیار کاهش می‌داد.
این پیشکسوت حوزه خبرنگاری حوادث با اشاره به اهمیت سواد رسانه‌ای مخاطب در برخورد با چنین اخباری می‌گوید: امروز با آمدن اینترنت فضایی جدیدی پدید آمده و بنابراین حادثه هنگام وقوع منتشر میشود و میزان خشونت هم کاملا پوشش داده میشود. اثرات تخریبی این اتفاق به شدت بالا است. در این میان شاید تنها سواد رسانه‌ای مخاطب بتواند قدری کمک کند. در اینگونه موارد سواد رسانه‌ای می‌گوید اصلا چنین محتوایی را نگاه نکنید. بنابراین مخاطبی که سواد رسانه‌ای بالایی دارد، اصلا برخی کانال‌ها و صفحه‌ها را در فضای مجازی باز نمی‌کند و برایشان وقت نمی‌گذارد.
او می‌افزاید: گاهی به دلیل کنجکاوی برخی به تماشای این تصاویر می‌پردازند. گرچه کنجکاوی در نهاد بشر وجود دارد اما کنجکاوی می‌تواند جنبه‌های مثبت و منفی بسیاری داشته باشد. گاهی اثرات مخرب این کنجکاوی تا مدت‌ها باقی می‌ماند. کنجکاوی باید آراسته باشد و حدود و شرایطش سنجیده شود. کنجکاوی به یک اقدام بی‌خردانه تعبیر نشود.
بازتولید خشونت با بازنشر آن
صفایی با بیان این نکته که تصاویر خشونت‌آمیز موجود در فضای مجازی در دسترس همه گروه‌های سنی است، می‌گوید: تصویر خشونت‌آمیز گاهی توسط نوجوانان و جوانان دیده میشود که تجربیات کافی را ندارند و بدون نظارت فردی دیگری اقدام به تماشای چنین محتواهایی می‌کنند و تاثیر بسیار مخربی بر آنان می‌گذارد. حتی برخی روانشناسان می‌گویند تماشای این محتواها می‌تواند به بیماری‌های حاد روحی و روانی منجر شود و چون جوان و نوجوان بدون آموزش و تجربه این تصاویر را می‌بیند دچار آسیب خواهد شد و بعد از آسیب خانواده از ماجرا خبردار میشود. در بزرگسالان هم ممکن است این اتفاق رخ بدهد اما میزانش بسیار کمتر است. البته فضای مجازی می‌تواند در جهات بسیار مثبتی هم به کار گرفته شود اما متاسفانه در برخی جوامع مثل جامعه ما اینترنت بستری شده برای انتشار فیلم‌ها و تصاویر با محتوای بسیار نامناسب.
این استاد دانشگاه در رابطه با بازتولید خشونت پس از بازنشر این تصاویر در رسانه‌های تصویری می‌گوید: در مطبوعات معمولا بازتولید خشونت اتفاق نمی‌افتد و آسیب هم بسیار کمتر است اما در تصویر حتی گفته میشود در فیلم‌های سینمایی که مخاطب از واقعی نبودن آن آگاه است، احتمال آسیب وجود دارد. اما در تصاویر مستند اثرات مخرب‌تر و شدیدتری رخ می‌دهد بنابراین احتمال بازتولید خشونت هم وجود دارد.
سواد رسانه‌ای بالا برود
چگونه رسانه می‌تواند با این آسیب‌ها مقابله کند، اما به سانسور متهم نشود؟ صفایی می‌گوید: واژه سانسور باری منفی دارد و کسی موافق با آن نیست اما در ممیزی در برخی موارد، تدبیری در زندگی افراد است که تقریبا برای همه وجود دارد. بهتر است به جای سانسور از کلمه مدیریت خبر در این خصوص استفاده کنیم. در دنیا در شرایط انفجار اطلاعات هستیم اما کدام اطلاعات را باید انتخاب کنیم؟ یکی از وظایف کارکنان رسانه مدیریت درست اخبار است. انتخاب نوع خبر و محتوای درون آن باید به درستی گزینش شود و محتوا به نوعی بیان شود که سوالی برای مخاطب ایجاد نشود. وظیفه رسانه این نیست که در رقابت با شبکه‌های اجتماعی، هر محتوایی که در آنجا منتشر شد، رسانه هم با هر کیفیت ناپسندی اقدام به انتشار همان محتوا کند. البته ما در شرایطی هستیم که متاسفانه هرچه محتوا در شبکه اجتماعی ضعیف‌تر باشد مخاطب بیشتری دارد. این پدیده‌ها نشان می‌دهد ذائقه سطحی مشتری بیشتری پیدا کرده و محتوایی که در این زمینه عرضه میشود مخاطب بیشتری دارد. مصونیت‌سازی در برابر این اخبار زیاد میشود که در طول سالیان سواد رسانه‌ای جامعه به تدریج بالا برود.
سایر اخبار این روزنامه
حواشی اولین سامانه دوچرخه اشتراکی نسل چهارم ایران بررسی شد
دودِ «بیدود»
محمدرضا ستاری
بازی باخت- باخت مکانیسم ماشه
رسانه‌ها چه نقشی در بازتولید خشونت و بازنشر آن دارند؟
چرخه معیوب «بازتولید خشونت»
کلید حل مشکلات بازار مسکن، حمایت و تقویت بخش عرضه است؟!
تنورِ داغِ مَسکن
۱۰۰ هزار میلیارد تومانی که گره از اقتصاد کشور باز می‌کند
مقاومت بانک‌ها دربرابر فروش اموال مازاد
«ابتکار» از تلاش موافقان پیوستن ایران به FATF در آخرین فرصت باقی‌مانده گزارش می‌دهد
کره‌شمالی اعلام کرده که تا آغاز سال نو میلادی یک هدیه به آمریکا خواهد داد
ترامپ در انتظار هدیه کریسمس اون
رئیس‌جمهوری در جلسه هیئت دولت:
نگذاریم گله و شکایت‌ها مانع حضور مردم پای صندوق آراء شود
دبیر شورای نگهبان:
با دقت مشغول بررسی صلاحیت‌ها هستیم
یک عضو کمیسیون انرژی خبر داد
سوال از وزیر نفت درباره نقش بنزین در آلودگی هوا
سخنگوی کمیسیون تلفیق بودجه خبر داد
مجوز به دولت برای جبران کسری درآمد نفتی از حساب ذخیره ارزی
جنگ تجاری آمریکا و فرانسه
