روزنامه ابتکار
1398/10/05
حواشی اولین سامانه دوچرخه اشتراکی نسل چهارم ایران بررسی شد دودِ «بیدود»
گروه جامعه: «ما می‌خواهیم پروانه‌ها به شهرمان برگردند»؛ این شعار اولین سامانه آنلاین دوچرخه اشتراکی پایتخت است که چند صباحی با رنگ نارنجی دوچرخه‌هایش و پارکینگ‌های دوچرخه‌ای که در گوشه و کنار شهر سر بر می‌آوردند، مورد توجه قرار گرفت. اما حالا علاوه بر این که ادعای «شهر بیدود با بیدود» محقق نشده، در میان دود فراوان آسمان تهران، نه تنها پروانه‌ها به شهر بازنگشته‌اند، که دوچرخه‌های بیدود هم مدت‌هاست که پر کشیده‌اند!چندین سال پیش، مدتی پارکینگ‌های ویژه دوچرخه در برخی نقاط شهر تهران ظاهر شد. با این حال سرنوشت آن طرح نامعلوم چنان سریع به فراموشی سپرده شد که بسیاری حتی آن را به خاطر ندارند. اما در شورای شهر پنجم، توجه ویژه شورای شهری که آلودگی هوا را در زمره اولویت‌های مورد توجه خود می‌دانست و شهرداری که البته بعد از دوران یک سال و نیمه از بیثباتی در مدیریت شهرداری پایتخت با تجربه دو شهردار و یک سرپرست، بالاخره بر صندلی مدیریت ساختمان بهشت نشست و از ابتدا در همراهی با کمپین «سه‌شنبه‌های بدون خودرو» تلاش کرد نشان دهد به آلودگی هوا توجه ویژه دارد، بحث دوچرخه‌های اشتراکی جدی گرفته شد.
یک سرمایه‌گذاری ناموفق!
شرکت «پاک چرخ ایرانیان» با نام تجاری «بیدود» به همین دلیل تاسیس شد. ایده کار به این شکل بود که کاربران با نصب اپلیکیشن بیدود و پرداخت 189 هزار و 900 تومان شامل 30 هزار و 900 تومان بیمه سالیانه و 159 هزار تومان سپرده قابل بازگشت و البته 1500 تومان به ازای هر نیمساعت سواری، دوچرخه‌ها را که به قفل بازشونده به وسیله اسکن بارکد توسط اپلیکیشن و نیز جی‌پی‌اس هستند را استفاده کرده و بعد از پایان سواری، در محل قفل کنند. ماشین‌های بیدود در پایان هر شب، دوچرخه‌ها را به وسیله جی‌پی‌اس پیدا کرده و به پارکینگ‌ها برمی‌گرداندند. قابل محاسبه است که تامین چنین تجهیزات و شبکه‌ای نیاز به سرمایه‌گذاری هنگفتی پیش از آغاز اجرایی شدن دارد. اگر کمی با زیست‌بوم استارتآپی در ایران آشنا باشیم، به راحتی قابل حدس است که چنین سرمایه‌گذاری برای رسیدن به سود نیازمند زمان زیاد است و توسعه آن بدون شارژ سرمایه‌گذاری در کوتاه‌مدت ممکن نیست. حال آن که چنین طرحی اصلا برای موفق بودن نیاز به گستردگی خدمات قابل توجهی دارد. این در حالی است که به صورت کلی هم انتقادهایی نسبت به دوچرخه‌های بیدود مطرح بود. تهران شهری کوهپایه‌ای است که خیابان‌های بیش از نیمی از مساحت آن اغلب دارای شیب اغلب شمالی-جنوبی است. رکاب زدن در این خیابان‌ها بدون دوچرخه‌های دنده‌ای دشوار است و همین باعث میشود که بسیاری پس از تجربه سواری با این دوچرخه‌ها، عطای استفاده از آن را به لقایش ببخشند. این مدل از دوچرخه‌ها در کشورهای دیگر بیشتر به عنوان دوچرخه‌های خرید در فواصل کوتاه به کار گرفته می‌شوند و به طور کلی برای فواصل طولانی کارایی ندارند. شاید به همین دلیل بود که آمارها نشان می‌داد علی‌رغم تبلیغات فراوان، توجه رسانه‌ها و حمایت‌های شهرداری پایتخت، نه تعداد کاربران و نه میزان استفاده از این دوچرخه‌ها چنان نبود که به بازگشت سرمایه و سوددهی بیدود منجر شود.
به گفته یوسف حجت، مدیرعامل سازمان حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران «بیدود در حدود ۶۰ تا ۷۰ ایستگاه در سطح شهر دارد و حدود ۲۵۰۰ دوچرخه را تحت پوشش داشت و حداکثر روزانه ۴۰۰۰ سفر از طریق این دوچرخه‌ها انجام می‌گرفت. البته به گفته مسئولان این شرکت هر یک از این دوچرخه‌ها حداکثر روزانه دو سفر را داشتند و برای اینکه به سوددهی برسند باید حداقل ۶ تا ۷ سفر از طریق آنها انجام گیرد».
علاوه بر این نباید فراموش کرد که استفاده از این دوچرخه‌ها، در هوای آلوده شهری که فاقد مسیرهای کافی و امن برای دوچرخه‌ها باشد، آن هم در شرایطی که روش‌های حمل و نقل سریعتر و گاه ارزانتری با نسبت زمان-مسافت-هزینه به استفاده از دوچرخه‌هایی با هزینه 1500 تومان برای نیمساعت وجود دارد، پیشاپیش غیرمنطقی به نظر می‌رسید؛ آن هم در حالی که در سوی دیگر ماجرا، هزینه استهلاک و نگهداری دوچرخه‌ها بالا بود. این در حالی است که هر کاربر حتی برای تست دوچرخه‌ها هم باید مبلغ بیمه و سپرده را پرداخت کند و حتی در صورت نارضایتی پس از یک بار استفاده، حداقل مبلغ بیمه را از دست داده است. این در حالی است که سپرده هم ماجرای دیگری دارد که به آن می‌رسیم!
قهر دوچرخه‌های نارنجی
اعتراض‌های آبان ماه 98 بهانه‌ای شد که بیدود دوچرخه‌های خود را به دلیل جلوگیری از آسیب رسیدن به آنها جمع‌آوری کند، اما با آرام شدن اوضاع شهر، خبری از بازگشت دوچرخه‌ها نبود. این در حالی است که مثلا در ابتدای سال تحصیلی، صحبت از همکاری بیدود با وزارتخانه‌های علوم و بهداشت در ترغیب دانشجویان به استفاده از این دوچرخه‌ها مطرح شده بود و حتی برای پرداخت وثیقه از سوی دانشگاه به دانشجویان داوطلب، شرایطی تعیین شد و اقدام به ثبت‌نام صورت گرفت.
برخی اخبار حکایت از قهر بیدود با شهرداری تهران به دلیل خلف وعده آنها در حمایت از این شرکت داشت. سرپرست معاونت حمل و نقل ترافیک شهرداری تهران چندی پیش گفت که «حذف دوچرخه‌های بیدود در سطح پایتخت به دلیل مشکل و اختلافات داخلی شرکت بیدود و سهامداران آن است و ارتباطی به شهرداری تهران ندارد» و «شفاهی به ما اعلام کردند که به مشکل مالی برخورد کرده‌ایم».
وی روز دوشنبه هم در مصاحبه‌ای با ایسنا گفت که «شهرداری نمی‌خواهد وارد کار اجرایی دوچرخه و... شود و تصمیم گرفتیم که یارانه ندهیم؛ اما به شکل دیگری به این شرکت‌های خصوصی کمک خواهیم کرد اما هنوز در مورد سازوکار این کمک به جمع‌بندی نرسیده‌ایم». حجت اضافه کرده است: «در سال ۹۴ برای خانه‌های دوچرخه هفت میلیارد تومان هزینه شد که خروجی هم نداشت؛ اما مکانیزمی همچون بیدود که نزدیک به ۳ تا ۴ هزار نفر با آن تردد می‌کند بسیار خوب است. انتظارمان این بود که قبل از توقف با ما مذاکره می‌کردند نه اینکه ما را غافلگیر کنند و به برند خود و شهرداری لطمه بزنند».
مدیران بیدود دیماه سال گذشته در مصاحبه‌ای با وب‌سایت دیجیاتو گفته بودند که نه سرمایه‌گذار خارجی دارند و نه کمکی از شهرداری گرفته‌اند. در عین حال امیدوار بودند که بعد از 2 سال، طرحشان در کل ایران به بهره‌برداری برسد. هدف نهایی آنها اضافه کردن هر وسیله نقلیه بیدود به محصولاتشان عنوان شده بود؛ حتی موتور و خودروهای برقی! آنها حتی این توجیه را مطرح کردند که 95 درصد دوچرخه‌های اشتراکی نسل چهارم – دوچرخه‌هایی که نیاز به تحویل به ایستگاه مشخصی ندارند و در مقصد کاربر امکان رها شدن دارند – بدون دنده هستند و در بسیاری از کشورهای آغاز طرح‌های مشابه، زیرساخت‌های لازم را هم نداشته‌اند. در آن زمان مدیران بیدود مدعی بودند که در طول یک سال و هشت ماهی که تا دی 97 از عمر شرکتشان گذشته، هیچ کاری را بدون تحقیق نکرده‌اند. حالا به نظر می‌رسد افق‌های آن مصاحبه چندان روشن نیستند. از دل صحبت‌هایی که در هفته‌های گذشته مطرح شده نیز حقیقت ماجرا به دست نمی‌آید، اما نتیجه کار، جدا از خود شرکت و شکست سرمایه‌گذاری‌اش، ماجرا جنبه‌های دیگری هم دارد.
تهران، شیراز و ناکجاآباد!
شاید خاص‌ترین جنبه شکست استارتآپی مثل بیدود، اثرگذاری بر فضای استارتآپی کشور باشد. وقتی شرکتی با تبلیغات فراوان و حمایت حتی ظاهری یک نهاد عمومی وارد بازار میشود، شکستش به معنی بالابردن ریسک، ترس، ناامیدی و حتی فرار برخی دیگر سرمایه‌گذاران خواهد بود. این ماجرا با شفاف‌سازی درباره جنبه‌های سرمایه‌گذاری، حمایت شهرداری تهران و البته دلایل و اشتباهات پروژه بیدود قابل بهبود است. البته مدیران بیدود چندی پیش خبر از اعلام شرایط جدید برای بازگشت به خیابان‌های تهران را داشته‌اند و البته دوچرخه‌های بیدود قرار بود از آبانماه در شیراز نیز دیده شوند. موضوعی که همچنان بعد از آبان پرالتهاب 98 در هاله‌ای از ابهام مانده است.
شهرداری شیراز در قرارداد با بیدود بخش اعظم پول سپرده را پرداخته و شهروندان شیرازی قرار است تنها 20 هزار تومان پرداخت کنند. هر چند مدیران شهرداری شیراز مدعی هستند که قراردادشان با بیدود ضمانت‌های اجرایی لازم را دارد، اما در این سو شهروندان تهرانی کاربر بیدود، با یک علامت سوال بزرگ درباره ادامه خدمات این شرکت، سرنوشت سپرده‌های قابل بازگشتی که قرار بود به آسانی به حساب مشترکان برگردند، اما الان خبری از آنها نیست و نیز سازوکار حسابرسی از سود این سپرده نزد بیدود مواجهاند.
دود سپرده‌های بیدودسواران
بهاره آروین، رئیس کمیته شفافیت شورای شهر تهران، در تذکر پیش از دستور خود در جلسه روز سه‌شنبه این هفته شورا، با اعلام تذکر به شهردار تهران گفت: «یک ماه است که دوچرخه‌های نارنجی‌رنگ بیدود از سطح شهر جمع‌آوری شدند اما هیچگونه پاسخگویی به مردم درباره بازگرداندن وجوهی که در قالب ودیعه و شارژ از مردم دریافت شده نه از سوی شهرداری و نه از سوی شرکت متولی نشده است و این در حالی است که برآوردها نشان می‌دهد که حدود چهار تا پنج میلیارد تومان از پول شهروندان به عنوان ودیعه در دست شرکت متولی است. اما از روزی که این شرکت فعالیت‌های خود را متوقف کرده حتی یک ریال هم به کسی بازگردانده نشده و نکته قابل توجه نیز این است که حتی گزینه مربوط به درخواست عودت ودیعه غیرفعال شده است». وی با بیان اینکه در حالی ودیعه به شهروندان عودت داده نشده که در زمان عضویت افراد دراین سامانه اعلام شده بود که حداکثر تا 20 روز وجه اخذ شده را به آنها بازمی‌گردانند، گفت: «شهردار تهران در یک سال گذشته اجازه داده ایستگاه‌ها و دوچرخه‌ها در سطح شهر مستقر باشند و حتی شخصا در برنامه‌های دوچرخه‌سواری خود با بیدود همکاری کرده و با مدیران این شرکت نیز جلسه گذاشته و از آنها حمایت کرده است و شهروندان به اعتبار شهرداری به این شرکت اعتماد کردند و باید شهردار تهران پاسخ دهد که برای جلوگیری از تضییع حقوق مردم و بازخواست این شرکت چه کرده است». آروین با بیان اینکه شهردار باید پاسخ دهد که برای بازگرداندن وجوه مردم چه تضامینی از این شرکت گرفته و آیا اقدام قضایی لازم را انجام داده است، گفت: «موضوع وقتی نگران‌کننده‌تر میشود که شهردار تهران در هفته گذشته اعلام کرده که دلیل عدم فعالیت این دوچرخه‌ها نچرخیدن چرخ اقتصادی آنها است و از ضرورت حمایت شهرداری تهران در این مورد سخن می‌گوید که برخلاف سیاست‌های مدیریت شهری است چرا که در زمان آغاز به کار بیدود اعلام شده بود که هیچگونه هزینه‌ای از طرف شهرداری تهران داده نمی‌شود و این تصمیم برخلاف عقل سلیم هم هست». وی با بیان اینکه به جای اینکه شهرداری شرکت مذکور را بابت آسیب رساندن به اعتماد شهروندان نسبت به شهرداری مجازات کند صحبت از ارائه یارانه میشود، افزود: «متاسفانه ارائه یارانه به این شرکت در حد حرف و سخن باقی نمانده و گزارش‌های مستندی درباره دریافت یارانه داریم و اخیرا هم پیامکی از طرف این سامانه به شهروندان ارسال شده که در حال مذاکره با شهرداری تهران برای دریافت یارانه هستیم».
وی تصریح کرد: «به شهردار تهران تذکر می‌دهم که پرداخت هر گونه وجه از بودجه‌های شهرداری باید طبق ردیف‌های مصوب شورا باشد، باید یارانه به صورت شفاف، عادلانه و در فضای رقابتی باشد نه اینکه به یک شرکت خاص و با رانت ویژه یارانه داده شود و امیدوارم علاقه شهردار تهران به دوچرخه سبب نشود که خلاف قانون عمل کند».
عددها شفاف نیستند. تعداد کاربران بیدود بر اساس مصاحبه‌های گوناگون از 18 هزار تا 200 هزار نفر عنوان شده است. ودیعه مردمی نزد این شرکت نیز از 4 تا 32 میلیارد تومان مطرح میشود. شهردار تهران، مدیران شهرداری و بیدود از بررسی ماجرا و اعلام نتیجه در آینده نامعلوم خبر می‌دهند. اما درنهایت نتیجه کل ماجرا یک چیز است: پروانه‌ها به این شهر دود گرفته بر نمی‌گردند. حتی اگر بیدود برگردد، اعتبار از دست رفته این شرکت، شرکت‌های مشابه آینده و البته شهرداری به آسانی باز نخواهد گشت.
سایر اخبار این روزنامه
حواشی اولین سامانه دوچرخه اشتراکی نسل چهارم ایران بررسی شد
دودِ «بیدود»
محمدرضا ستاری
بازی باخت- باخت مکانیسم ماشه
رسانه‌ها چه نقشی در بازتولید خشونت و بازنشر آن دارند؟
چرخه معیوب «بازتولید خشونت»
کلید حل مشکلات بازار مسکن، حمایت و تقویت بخش عرضه است؟!
تنورِ داغِ مَسکن
۱۰۰ هزار میلیارد تومانی که گره از اقتصاد کشور باز می‌کند
مقاومت بانک‌ها دربرابر فروش اموال مازاد
«ابتکار» از تلاش موافقان پیوستن ایران به FATF در آخرین فرصت باقی‌مانده گزارش می‌دهد
کره‌شمالی اعلام کرده که تا آغاز سال نو میلادی یک هدیه به آمریکا خواهد داد
ترامپ در انتظار هدیه کریسمس اون
رئیس‌جمهوری در جلسه هیئت دولت:
نگذاریم گله و شکایت‌ها مانع حضور مردم پای صندوق آراء شود
دبیر شورای نگهبان:
با دقت مشغول بررسی صلاحیت‌ها هستیم
یک عضو کمیسیون انرژی خبر داد
سوال از وزیر نفت درباره نقش بنزین در آلودگی هوا
سخنگوی کمیسیون تلفیق بودجه خبر داد
مجوز به دولت برای جبران کسری درآمد نفتی از حساب ذخیره ارزی
جنگ تجاری آمریکا و فرانسه
