شورای امنیت؛ مخاطب پیام صلح ایران

گروه سیاسی/ نشست شورای امنیت سازمان ملل که روز پنجشنبه با هدف تأکید بر نقش محوری منشور ملل متحد و چندجانبه‌گرایی در مسائل بین‌المللی برگزار شد؛ تحت تأثیر یکجانبه‌گرایی امریکا و تلاش برای افروختن آتش جنگی دیگر در خاورمیانه قرار گرفت. اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد در حالی دور یکدیگر جمع شدند و بیانیه‌ای با تأکید بر تعهد همه اعضا به منشور ملل متحد به‌عنوان پایه و اساس ضروری صلح، رفاه، عدالت، همزیستی مسالمت‌آمیز و همکاری کشورها در مقابله با تهدیدات صلح و امنیت بین‌الملل تصویب کردند که تنها شش روز پیش از آن، امریکا سردار قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس ایران را هدف حمله تروریستی قرار داده بود. حمله‌ای که درپی آن فرمانده نام آشنای ایرانی و مبارز علیه گروه‌های تروریستی منطقه به شهادت رسید و ایران را به فاصله پنج روز بعد به اقدامی تلافی جویانه وادار کرد. در چنین فضایی بود که نشست اخیر شورای امنیت برگزار شد و مخاطب پیام تند و آتشین و در عین حال صلح محور محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران قرار گرفت. ظریف که پیشتر قرار بود در این نشست حضور یابد با ممانعت امریکا از صدور ویزا در این نشست حضور نیافت تا پیام جمهوری اسلامی مبتنی بر محکومیت اقدام تروریستی امریکا و پیگری طرح صلح منطقه‌ای آن از سوی مجید تخت روانچی، نماینده کشورمان در سازمان ملل قرائت شود و به‌گوش اعضای جامعه جهانی برسد. این در حالی بود که وقوع تنش نظامی اخیر میان ایران و امریکا و حمایت تلویحی کشورهای اروپایی از امریکا رویدادی بود که جایگاه توافق هسته‌ای با ایران را در بوته آزمون قرار داد. آزمونی که بر اساس نوع واکنش مقامات اروپایی به درخواست دونالد ترامپ، رئیس جمهوری امریکا نشان داد توافق هسته‌ای از چنان اهمیتی برای تروئیکای اروپایی برخوردار است که در بحبوحه اوج‌گیری منازعه میان تهران و واشنگتن نیز دچار تزلزل جدی نخواهد شد.
تأکید بر پیگیری طرح صلح هرمز
وزیر خارجه ایران در نامه خود به شورای امنیت به تقبیح اقدام تروریستی امریکا علیه فرمانده سپاه قدس ایران پرداخت و اقدام هشتم ژانویه جمهوری اسلامی علیه پایگاه هوایی «عین‌الاسد» را یک اقدام متناسب در پاسخ به یک حمله تروریستی و منطبق بر حق ما در دفاع مشروع بر اساس ماده ۵۱ منشور سازمان ملل دانست. ظریف با اشاره به یکجانبه‌گرایی مخرب امریکا و آثار زیانبار آن بر قواعد و هنجارهای بین‌المللی، از ترور بزدلانه قهرمانانی که کابوس گروه‌هایی نظیر داعش بودند، به‌عنوان یک نمونه از این‌گونه اقدامات این کشور یاد کرده است. ظریف ضمن اشاره به خروج امریکا از موافقتنامه‌های مهم بین‌المللی و یادآوری خروج آن کشور از برجام و تلاش برای مجازات کشورهایی که قطعنامه ۲۲۳۱ را اجرا می‌کنند، از آنها به‌عنوان اقداماتی بی‌سابقه و اهانتی کاملاً آشکار به شورای امنیت یاد کرده است. رئیس دستگاه دیپلماسی ایران با اشاره به برخی اقدامات مخرب امریکا در زمینه اقتصادی، از جمله تروریسم اقتصادی علیه ایران که موجب مشکلات جدی در دستیابی مردم عادی از جمله به دارو شده، اعلام کرده است هیچ کشوری از جمله متحدان اروپایی آن، از شر اینگونه اقدامات مخرب امریکا در امان نیست. ظریف تقویت چندجانبه‌گرایی را مستلزم اراده سیاسی جدی دولت‌ها و سندی در حمایت از ارزش‌ها، اصول و چندجانبه‌گرایی مندرج در منشور خوانده و اعلام کرده است چنین سندی باید شامل تعهد مجدد به منشور، عدم دخالت در امور داخلی و خارجی کشورها و ممنوعیت تهدید یا استفاده از زور، رد اقدامات قهری یکجانبه شامل تحریم‌ها به‌عنوان اقداماتی غیرقانونی و نیز شناسایی ایجاد مانع در زمینه تجارت نیازهای اساسی بشر به‌عنوان عملی کیفری باشد. وزیر خارجه ایران همچنین با اعلام تعهد مجدد ایران به چندجانبه‌گرایی و اصول منشور ملل متحد، طرح صلح هرمز کشورمان برای تقویت صلح و امنیت در منطقه خلیج فارس را در این راستا برشمرده و ابراز امیدواری کرده با همکاری سایر کشورها اهداف آن محقق شود. ظریف همچنین همزمان با این پیام، بخشی از گفت‌وگوی خود با سی‌ان. ان. را توئیت کرد و نوشت: «به دونالد ترامپ اطلاعات غلط داده شده است. تجهیزات زیبای نظامی بر دنیا حکومت نمی‌کند، مردم حاکم هستند و مردم خواستار خروج ایالات متحده از منطقه ما هستند». در همین حال وزرای خارجه کشورهای قطر، دانمارک، سوئد و فنلاند در تماس‌های تلفنی جداگانه با وزیر امور خارجه کشورمان پیرامون تحولات اخیر میان ایران و امریکا گفت‌و‌گو کردند.
مجید تخت روانچی، نماینده ایران در سازمان ملل نیز در دیداری که با آنتونیوگوترش، دبیر کل سازمان ملل داشت با یادآوری نقش و وظایفی که دبیرکل سازمان ملل مطابق قطعنامه 598 برای ارتقای همکاری بین کشورهای منطقه خلیج فارس برعهده دارد، از او خواست در این راستا تلاش بیشتری نماید و بر آمادگی ایران برای استقبال از هرگونه ابتکار عملی در چارچوب کاهش تنش‌ها در شرایط شکننده کنونی منطقه تأکید نمود و ارائه ابتکار پویش صلح هرمز توسط ریاست جمهوری اسلامی ایران را در این راستا ارزیابی کرد. نماینده ایران همچنین در گفت‌و‌گو با رادیو ان.پی.آر تأکید کرد که تهران پس از حمله موشکی به پایگاه‌های نظامی امریکا در عراق در پاسخی متناسب و سنجیده به اقدام امریکا در به شهادت رساندن سردار قاسم سلیمانی، هیچ برنامه‌ای برای ایجاد یک درگیری با امریکا ندارد. او همچنین با اشاره به نامه نماینده امریکا در سازمان ملل به شورای امنیت به منظور آمادگی برای گفت‌وگوی بدون پیش شرط با ایران هم گفت:«دولت امریکا اهل گفت‌وگو نیست بلکه اهل خصومت علیه ملت ایران است. تا زمانی که این خصومت وجود داشته باشد، صحبت از همکاری با ایران قابل فهم نیست».


تصویب طرح اختیارات جنگی ترامپ
نخستین ترکش اقدام خودسرانه کاخ سفید برای حمله تروریستی به فرمانده ایرانی، در به تصویب رسیدن طرح محدود کردن اختیارات ترامپ برای عملیات نظامی علیه ایران بروز یافت. مجلس نمایندگان امریکا به ریاست نانسی پلوسی، رئیس مجلس نمایندگان امریکا عصر پنجشنبه طرح محدود کردن اختیارات رئیس جمهوری امریکا برای عملیات نظامی را به رأی گذاشت که در نهایت با ۲۲۴ رأی موافق در برابر ۱۹۴ رأی مخالف تصویب شد. مصوبه‌ای که سخنگوی کاخ سفید، آن را مضحک، غیرالزام آور و فاقد اعتبار خواند. نانسی پلوسی، پیش از آن با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرده بود که «دولت ترامپ هفته گذشته یک حمله نامناسب و تحریک‌آمیز علیه فرماندهان نظامی ارشد ایران انجام داد. دولت بدون مشورت با کنگره دست به این اقدام زد. حمله‌ای که با تشدید تنش‌ها موجب به خطر افتادن جان نیروهای نظامی و دیپلمات‌هایمان در منطقه شد». رئیس مجلس نمایندگان امریکا تأکید کرد که اعضا برای انجام وظیفه خود در حفاظت از امنیت مردم امریکا به‌دنبال تصویب قطعنامه اختیارات جنگی با هدف محدود کردن اقدامات نظامی رئیس جمهوری هستند. این طرح که احتمالاً در مجلس سنا با توجه به اکثریت جمهوریخواهان به تصویب نخواهد رسید، پس از اقدام تروریستی هدفمند سردار سلیمانی با دستور مستقیم ترامپ و تهدیدهای او برای مقابله نظامی با ایران تهیه شده است.
طرح یاد شده به رئیس جمهوری دستور می‌دهد به استفاده از نیروهای نظامی ایالات متحده علیه ایران پایان دهد مگر آنکه از کنگره مجوز گرفته باشد. پیشتر نمایندگان دموکرات کنگره بارها تصمیم‌گیری خودسرانه ترامپ برای ترور سردار سلیمانی و تهدید برای هدف قرار دادن مراکزی در ایران را زیر سؤال برده و گفته بودند قانون اساسی امریکا اختیار ورود به جنگ را بر عهده کنگره این کشور گذاشته است و رئیس جمهوری موظف است پیش از آغاز هر عملیات نظامی رهبران کنگره را مطلع کند.
انتقادات از تنش آفرینی اخیر ترامپ در حالی مطرح شده است که او در خلال سخنرانی در جمع هوادارانش در شهر اوهایو بار دیگر از تصمیم خود به ترور فرمانده ایرانی دفاع کرد و ادعا کرد که دولتش با هدف حراست از جان امریکاییان و اجرای عدالت امریکایی به اقدامی شجاعانه و قاطعانه دست زد. رئیس جمهوری امریکا در ادامه با تکرار خواسته خود برای مذاکره با ایران بار دیگر تهدید کرد که تحریم‌های بیشتری علیه ایران در راه است. او افزود:«ما به خزانه‌‌داری دستور داده‌ایم تا تحریم‌های جدیدی را علیه ایران وضع کند».
مایک پنس، معاون رئیس جمهوری امریکا هم در این باره که آیا واشنگتن اکنون نگران حملات از سوی نیروهای مورد حمایت ایران در منطقه نیست؟ گفت: «ما اطلاعاتی مبنی بر این دریافت کرده‌ایم که ایران به این گروه‌ها پیام‌هایی فرستاده است تا علیه اهداف و شهروندان امریکایی اقدامی نکنند و امیدواریم که این پیام‌ها ادامه داشته باشد». او همچنین مدعی شد که «بزودی از طرفین می‌خواهیم از برجام خارج شوند».
مخالفت صریح اروپا با درخواست امریکا
درخواست معاون رئیس جمهوری امریکا از کشورهای طرف برجام با پاسخ منفی رو به رو شد. ابتدا آگنس وندرمال، سخنگوی وزارت خارجه فرانسه اعلام کرد:«فرانسه به چارچوب توافق هسته‌ای ایران در وین پایبند خواهد ماند». او همچنین تأکید کرد که کشورش با باقی طرفین برجام همکاری نزدیکی خواهد داشت. دولت آلمان نیز ضمن درخواست برای نجات توافق هسته‌ای ایران، تقاضای رئیس جمهوری امریکا را برای خروج کشورهای اروپایی از این توافق  رد کرد. «راینز بروئل»، سخنگوی وزارت خارجه آلمان گفت: «هدف ما هنوز نجات برجام است چرا که ما متقاعد شدیم که تنها ابزار برای جلوگیری از دستیابی احتمالی ایران به سلاح اتمی است.» وزارت امور خارجه انگلیس هم درباره واکنش انگلیس به درخواست امریکا از کشورهای باقی‌مانده در برجام برای خروج از این توافق، اعلام کرد: «ما همچنان به برجام به‌عنوان قراردادی مهم برای امنیت مشترک‌مان و جلوگیری از اتمی شدن ایران نگاه می‌کنیم.»
در همین حال وزارت خارجه روسیه نیز با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که وجود اختلافات در توافق هسته‌ای علت کاهش تعهدات برجامی ایران بوده و تمامی طرفین این توافق باید برای حل این مشکل تلاش کنند. در این بیانیه روسیه با اشاره به اینکه جایگزینی برای برجام وجود ندارد، خواهان حفظ توافق هسته‌ای شده است. روسیه همچنین اعلام کرد دخالت‌های امریکا باعث پیچیده‌تر شدن شرایط برجام شده است و اینگونه اقدامات ایالات متحده را ریشه اصلی شرایط کنونی توافق هسته‌ای عنوان کرد. سخنگوی وزارت امورخارجه چین نیز به انتقاد از خروج امریکا از برجام پرداخت و گفت این کشور با تخلف از قوانین و حقوق بین‌الملل از توافق هسته‌ای خارج شد و تحریم‌ها علیه ایران را بازگرداند.