روزنامه ابتکار
1398/11/01
«ابتکار» از شایعه وایتکس تا آفلاتوکسین در شیر گزارش می‌دهد سایه بی‌اعتمادی بر سر محصولات لبنی
گروه جامعه - در حالی که مرکز آمار ایران گزارش داده است که به طور متوسط قیمت گروه لبنیات حدود ۲۵ درصد نسبت به سال گذشته گرا‌ن‌تر شده و این به معنای حذف این ماده خوراکی مهم از سبد غذایی خانوارها در ایران است، حالا بازار شایعات درباره مسمومیت شیر به سم آفلاتوکسین داغ شده است. شایعه‌ای که با سخنان یک کارشناس برنامه تلویزیونی در صدا و سیما و آن هم اظهاراتی بدون مدرک و سند آغاز شده و شبکه‌های اجتماعی به گسترش آن دامن زده است. شایعاتی که نگرانی درباره این ماده نوشیدنی ضروری را بالا برده است و علی‌رغم آنکه مقام‌های مسئول در وزارت بهداشت با وجود تایید طبیعی بودن آفلاتوکسین در حد استاندارد در مواد غذایی، فرضیه وجود سم آفلاتوکسین در شیر و لبنیات را رد کرده‌اند اما با این تکذیبیه نتوانسته‌اند اعتماد عمومی به مصرف شیر را به جامعه بازگردانند.بعد از آلوده بودن کیک‌های حاوی قرص‌های هیوسین در برخی از استان‌های ایران، این دومین مورد شایعات درباره مسمومیت مواد غذایی در طول چند ماه اخیر در کشور است که نوک پیکان خود را به سمت لبنیات و از همه مهم‌تر «شیر» نشانه رفته است. کارشناسان یکی از پیامدهای اصلی این شایعه را در کاهش هرچه بیشتر مصرف شیر در ایران ارزیابی می‌کنند. اتفاقی که می‌تواند مقدمه‌ای برای عوارض جبران ناپذیری مانند کمبود کلسیم، نرمی استخوان، شکستگی خود به خودی و... شود.
آمار مصرف شیر در ایران حتی بدون وجود شایعاتی مثل مسمومیت به سموم چندان چشمگیر نیست و حتی تلاش‌‌ها و سیاستگذاری‌های دولتی همچون توزیع شیر در مدارس به دلایل اقتصادی از سوی خود دولت با شکست مواجه شده است. تورم و نابسامانی‌های اقتصادی در ایران به خصوص در چند سال اخیر بر کاهش مصرف برخی مواد غذایی به خصوص شیر تاثیر بسزایی داشته است. به گفته زهرا عبداللهی، رئیس دفتر تغذیه و بهبود سلامت وزارت بهداشت، در تیرماه سال جاری بر اساس مطالعات سطح بازار میزان خرید لبنیات و شیر به اندازه ۳۶ درصد نسبت به گذشته کاهش پیدا کرده است. به عبارتی متوسط سرانه مصرف شیر و لبنیات در دنیا سالیانه ۱۶۵ کیلوگرم و در کشورهای غربی ۳۰۰ کیلوگرم است و این در حالی است که مردم ایران سالیانه بین ۶۰ تا ۷۰ کیلوگرم شیر مصرف می‌کنند.
بخش قابل توجهی از کاهش 36 درصدی خرید و مصرف شیر در ایران اما با افزایش قیمت این فرآورده لبنی رابطه مستقیم دارد. براساس گزارشی که مرکز آمار ایران ارائه کرده، به طور متوسط قیمت گروه لبنیات در سال 98 حدود ۲۵ درصد نسبت به سال گذشته گرا‌ن‌تر شده و به کاهش 36 درصدی مصرف آن انجامیده است. این آمار مصرف شیر در ایران در حالی است که طبق گفته‌های رئیس دفتر تغذیه و بهبود سلامت وزارت بهداشت، مصرف شیر حتی قبل از افزایش قیمت آن در ایران روزانه ۱۹۰ گرم بوده که همین رقم نیز بسیار پایین‌تر از مصرف استاندارد شیر براساس توصیه‌های سازمان‌های ذی‌ربط بوده است. براساس این توصیه‌ها باید هر فرد ایرانی حداقل ۲۵۰ گرم لبنیات مصرف کند و این بدان معنی است که مردم ایران روزی ۶۰ گرم کمتر از حداقل توصیه شده لبنیات و شیر مصرف می‌کنند.
حال اما بازار داغ شایعات درباره مسمویت این ماده غذایی ارزشمند در حالی بر افکار عمومی سایه افکنده که «شیر» و لبنیات در ایران تاریخچه و عقبه‌ای از شایعاتی از این دست دارد؛ شایعاتی که گاه از شایعه بودن خارج شده و رنگ حقیقت به خود گرفته و گاه از اساس از سوی مسئولان امر رد شده است. اولین شایعه درخصوص این فرآورده لبنی به سال 1390 بازمی‌گردد؛ زمانی که گزارشاتی از سوی مردم سبب شد که این شایعه که برخی شیرهای تولید ایران به وایتکس آلوده است. این شایعات با گزارش‌هایی که حکایت از آن داشت که برخی شیرها حتی پس از گذشت تاریخ مصرف فاسد نشده و به حالت عادی باقی می‌مانند و برخی دیگر از مردم نیز از تغییر مزه برخی شیرها ابراز نگرانی کردند، شدت گرفت. درنهایت اما سایت سلامت‌نیوز در مرداد ۱۳۹۰ به نقل از یک منبع آگاه نوشت که مسئولان وزارت بهداشت در کنترل شیرهای تولید شده در اصفهان به مسئله آلودگی به وایتکس برخورده‌اند. به دنبال آن اما در واکنش به این خبر، روابط عمومی اداره کل استاندارد و تحقیقات صنعتی استان اصفهان اعلام کرد که این موضوع تنها یک مورد از میان ۲۰۰ واحد و به دلیل سهل‌انگاری در شستشوی ظروف بوده است: «سال گذشته در یک مقطع خاص بیش از ۲۰۰ مورد نمونه شیر خام اخذ شده از دامداری‌ها و گاوداری‌های سطح استان، فقط یک مورد آلودگی آن هم در مراحل اولیه یعنی پیش از انجام پاستوریزاسیون و سایر اعمال و نظارت‌های بهداشتی، مشاهده شد… در اثر سهل انگاری متصدی شیردوشی گاوداری مربوطه، در مرحله شستشوی پس از ضد‌عفونی ظروف شیر دوشی به وجود آمده بود که با پیگیری و تذکر جدی اداره کل استاندارد و تحقیقات صنعتی استان اصفهان این مشکل رفع شد و پس از آن نیز هیچ‌گونه آلودگی و مشکل در شیر و سایر فرآورده‌های لبنی تولید شده در استان به صورت جدی مشاهده نشد.» با این حال اما برخی تولیدکنندگان به این موضوع واکنش نشان دادند و آن را از اساس رد کردند، اما همچنان عده‌ای دیگر وجود وایتکس در شیر را امری واقعی می‌دانستند. در میان تولیدکنندگان فرآورده‌های لبنی مدیرعامل شرکت زرین غزال که تولید محصولات بستنی دایتی و لبنیات آپادا را برعهده دارد، رخ‌دادن این تخلف از سوی برخی تولیدکنندگان را تایید کرد و گفت: «برخی تولیدکنندگان مواد لبنی نه تنها مواد شوینده به محصولات خود می‌افزایند، خیلی از خطاهای غیربهداشتی را نیز مرتکب می‌شوند.» با این همه اما سازمان ملی استاندارد ایران در ۲۷ خرداد ۱۳۹۱اعلام کرد: «مراکز تولید صنعتی شیر (واحدهای لبنی) تحت نظارت و کنترل سازمان ملی استاندارد ایران و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی هستند.»
این فرآورده لبنی پس از پشت سر گذاشتن این ماجرا اما در حالی که همچنان سایه سنگین شک و شبهه مردم را بر سر داشت با ماجرای تازه‌تری روبه‌رو شد؛ وجود پالم. در مرداد ماه سال ۹۳ شماری از مقام‌های دولتی از جمله وزیر بهداشت وجود روغن گیاهی در شیر پرچربی برخی از شرکت‌ها را تایید کردند. تولیدکنندگان منکر استفاده از این روغن شدند و سازمان ملی استاندارد ایران این کار را ممنوع دانست. با این حال، مدیر کل نظارت بر مواد غذایی وزارت بهداشت 13 مرداد ماه آن سال با بیان آنکه تاکنون گزارشی از وجود روغن پالم در شیر و ماست در کشور نداشته‌ایم، اعلام کرد که وزارت بهداشت مجوز استفاده از این روغن را در برخی محصولات لبنی مانند بستنی، پنیرپیتزا، کره و خامه قنادی صادر کرده است. این ماجرا تا ماه‌ها نقل محافل علمی و پزشکی بود و بسیاری درباره مضرات و بسیاری درباره طبیعی بودن این روغن حاوی اسید چرب و ترانس که جزو چربی‌های مضر محسوب میشود، در مواد غذایی به مقدار استاندارد سخن گفتند تا اینکه در ۲۰ مرداد ماه آن سال سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت و درمان و موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران در اطلاعیه‌ای مشترک از توقف عرضه محصولات لبنی غیرمجاز خبر دادند و اعلام کردند که استانداردهای ملی ایران در تولید فرآورده‌های لبنی و بستنی بازنگری خواهد شد. نزدیک به یک ماه بعد در ۲۵ شهریور ۱۳۹۳، رسانه‌ها با انتشار خبری نوشتند: «طی توافقاتی که مابین صنایع لبنی با سازمان غذا و دارو، سازمان استاندارد و دیگر دستگاه‌های نظارتی شد، متعهد شدند تا از پایان شهریور ماه روغن پالم و هرگونه چربی گیاهی را از همه تولیدات لبنی خود حتی آن دسته از محصولاتی که پیش از این برای استفاده از روغن پالم مجوز داشتند، حذف کنند و از تاریخ ذکرشده به بعد در تولیدات لبنی به جای استفاده از روغن پالم از چربی طبیعی موجود شیر و چربی حیوانی، استفاده شود.»
حالا پس از گذشت حدود 5 سال از آخرین ماجرایی که شیر و فرآورده‌های لبنی پشت سر گذاشته‌اند و با وضعیتی که شرایط اقتصادی برای آنها رقم زده و آنها را با ورشکستگی روبه‌رو کرده‌اند، شایعه دیگری اعتماد عمومی را به این ماده غذایی از بین برده است. صدا و سیما با دعوت از یک کارشناس در برنامه تلویزیونی خود شایعه وجود سم آفلاتوکسین را مطرح کرده است؛ شایعه‌ای که حالا از سوی مقامات تکذیب شده است. زهرا عبداللهی، مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت ضمن آنکه فرضیه وجود سم آفلاتوکسین در شیر و لبنیات را کذب محض خواند، تاکید کرد: ادعایی که در روزهای اخیر مطرح شده بدون هیچ مدرک و سند علمی ارائه شده است و فاقد اعتبار و استناد است. وی درخصوص میزان مجاز سم آفلاتوکسین در مواد غذایی طبق استانداردهای کشورمان، افزود: این استاندارد در کشورهای مختلف متفاوت است. به طور مثال این استاندارد در آمریکا ۵۰۰ نانوگرم در هر لیتر است، درحالی که استاندارد مجاز وجود سم در کشور ما بر اساس کدکس موجود ۱۰۰ نانوگرم در هر لیتر است. نکته حائز اهمیت اما این است که بر اساس بازرسی‌های وزارت بهداشت و سازمان دامپزشکی این رقم اکنون به ازای هر لیتر شیر یا لبنیات به طور متوسط ۵۰ نانوگرم گزارش شده است. عبداللهی درمورد عوارض سم آفلاتوکسین بر بدن انسان تصریح کرد: درصورتی که این سم بیش از حد استاندارد و بیش از یک بار آن هم به صورت مداوم به بدن انسان وارد شود، می‌تواند در بلندمدت منجر به مشکلات کبدی شود که این امر کاملا دور از انتظار و حتی نادر است. اکنون نیز در کشور هیچ موردی از سرطان کبد به دلیل مصرف سم آفلاتوکسین گزارش نشده است. نکته مهم آن است که میزان دوز خطرناک سم آفلاتوکسین برای بدن انسان 3.5 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن انسان است که ورود این میزان دوز به بدن انسان از طریق مواد غذایی کاملا بعید است.
با این حال گرچه اظهارات و استنادهای پیرامون این شایعه درباره شیر از سوی وزارت بهداشت نشان می‌دهد که وجود سم آفلاتوکسین شایعه‌ای بیش نیست اما آنچه بسیار مورد اهمیت است، اعتمادی است که از محصولات لبنی تولیدی در ایران از دست رفته است.
سایر اخبار این روزنامه
«ابتکار» از شایعه وایتکس تا آفلاتوکسین در شیر گزارش می‌دهد
سایه بی‌اعتمادی بر سر محصولات لبنی
محمدرضا ستاری
رمزگشایی از اقدام برجامی اروپا
«ابتکار» از نگاه دوگانه نسبت به پیوستن ایران به لایحه مبارزه با پولشویی گزارش می‌دهد
«ابتکار» از دلایل کاهش معاملات و افزایش قیمت خودرو گزارش می‌دهد
قفل معاملات بر در بازار خودرو
چرا شاعران ایرانی دیگر چندان به مضامین اجتماعی نمی‌پردازند؟
سنگ‌هایی زیر پای لنگ شعر
تسهیلات 240 میلیونی مسکن هم دردی را دوا نمی‌کند
پابرجا بودن چالش قدرت خرید مسکن
گمانه‌زنی در مورد توافق گروه‌های عراقی بر سر انتخاب نخستوزیر جدید
گام بغداد برای عبور از انسداد سیاسی
اولتیماتوم جدی ایران به اروپا و واکنش روسیه
رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار مسئولان حج:
ایستادگی ملت ایران آمریکا را عصبانی کرده است
سخنگوی وزارت خارجه:
دستگاه دیپلماسی در مورد FATF تصمیمگیر نیست
ذوالنوری:
موشکی که به هواپیما خورد یک موشک ریز بود که خود خلبان هم نفهمید!
رئیس قوه قضاییه:
نماز جمعه اخیر تهران از روزهای به یادماندنی انقلاب شد
سرلشکر سلامی:
«شهید سلیمانی» زنده‌تر از قاسم سلیمانی و برای دشمن خطرناکتر از گذشته است
