روزنامه آفتاب یزد

فرصت دیپلماسی کرونایی

آفتاب یزد- گروه سیاسی : رابطه ایران و اروپا در دوران کرونا، برجام و البته ماهواره نظامی اخیر و واکنش‌های پیراموان آن محور گفتگوی ما با سید احمد موثقی استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران و کارشناس مسائل بین الملل است.
دراین میان اما نگاهی نیز به تلاش‌ها دردوران کرونا درزمینه دیپلماسی کرونایی نیز انداخته‌ایم اینکه چه قدر می‌توان از وضعیت موجود به عنوان یک فرصت بهره جست. از سویی دیگر اما از ایران پسا کرونایی نیز در این باره سوال کردیم.
آقای موثقی آزمایش ماهواره نظامی اخیر با واکنش تندی از سوی کشورهای اروپایی مواجه شده است واکنشی که آن را تندتر از اظهارنظر ترامپ دراین‌باره، باید ارزیابی کرد؟
این موضوع غیر قابل پیش بینی نبود پیشتر نیز آزمایش‌های موشکی ایران منجربه واکنش‌های منفی از سوی اروپا می‌شد، اساسا بحث بر سر اینکه اینگونه اقدامات نقض توافقنامه هسته‌ای هست یانه بارها مطرح شده است با این تفاوت که اکنون ایران مدت هاست که با برداشتن گام‌های کاهش تعهدات هسته‌ای در مسیری صریح‌تر گام برداشته است قطعا این واکنش‌ها نشان میدهد که مواضع اروپا به آمریکا بیش از گذشته نزدیکترو همسوتر شده است. البته اساسا غیر از این نیز نباید از این موضوع توقع می‌داشتیم. ابراز نگرانی و تاسف و هشدارهای اروپایی‌ها نیز ناشی از این همسویی بیش از گذشته است.


اکنون در چنین شرایطی برجام را باید چگونه دید توافقنامه‌ای که رو زبه روز صرفا به چند برگ کاغذ بی‌خاصیت تبدیل می‌شود و یا عهدنامه‌ای که در دوران کرونا و با اولین تراکنش اینستکس که در زمینه کمک‌های بهداشتی و دارویی انجام شده باید به بقای آن امیدوار بود؟
در تمام زمان‌ها برجام همواره ناهماهنگی‌هایی چه در داخل کشور و چه در خارج و میان سایر کشورهای طرف تعهد بوده است. این ناهماهنگی‌ها همواره بهانه‌هایی را برای تیم جدید آمریکا که علیه برجام بودند و هستند به وجود میاورد. از سویی اروپا در واقعیت عدم تعهد و استقلال خودش را در برجام نشان داده است. ایران هم هیچ گاه محاسبه سیاسی درستی در این زمینه نداشت، مثلا اینکه ما باید این موضوع را که در جهان کمپانی‌ها مستقل از دولت‌ها عمل می‌کنند را پیش بینی می‌کردیم، اینکه اگر امریکا ایران را تحریم کند شرکت‌های اروپایی بدون توجه به دولت هایشان از فرمان ایالات متحده عمل می‌کنند نکته مهمی بود که به آن توجه نداشتیم. اروپا اساسا وزنی در بحث برجام ندارد.
جریانات را در عمل آمریکا پیش می‌برد. آمریکا در جهت تیره و تار کردن فضای خاورمیانه گام برداشت. ترامپ هم یک کاسب بود که باید تحت هر شرایطی اسلحه می‌فروخت و تمامی کسری‌های تجاری را اینگونه جبران می‌کرد. آمریکا برای اینکه اروپا را که محتاج نفت خاورمیانه و روسیه و چین است از آن‌ها دور کند فضا را متشنج کرد.
در مورد چین و روسیه چه نظری دارید؟
نخست اینکه درایران سیاست‌های کلان خارجه نه توسط دولت ووزیر خارجه اش بلکه از جایی دیگر دنبال می‌شود. گرایش به چین و روسیه نیز ناشی از همین موضوع است.
چین و روسیه هردو نشان دادند که به دنبال فضای مستقلی برای خودشان هستند مخصوصا چین. رهبران اروپا نیز به طور فزاینده ناگزیر می‌شوند که در همسوهای ایران با چین و روسیه مقابله داشته باشند و خود را به ایالات متحده آمریکا نزدیک کنند.
اساسا اروپا با توجه به اینکه اشتراکات ساختاری با امریکا دارد با آمریکا در یک طرف قرار می‌گیرد و نمی‌تواند روی روسیه یا چین حساب کنند.اما ایران حساب ویژه‌ای روی چین و روسیه باز کرده است. در حالی‌که معتقدم موضع گیری‌های روسیه و چین نسبت به ایران خوب نیست، اساسا چین و روسیه هیچگونه همکاری پایداری با ایران نخواهند داشت تنها نگاهشان ابزاری و کوتاه مدت است. در درازمدت چین و روسیه هیچوقت روی ایران سرمایه‌گذاری نمی‌کنند. این امر را بارها به منصه ظهور گذاشتند. نزدیکی بیش از اندازه به چین وروسیه ناشی از نگاه‌های غلطی است که ما به اقتصاد و سیاست بین الملل داریم.
در کنار واکنش‌های همسو ی اروپا با آمریکا ما شاهد اولین تراکنش اینستکس هم بودیم نمیشود به این موضوع امیدوار بود؟
ببینید به هر حال برجام خیلی وقت است که تضعیف شده است آنچه در مورد اینستکس می‌گوییم صرفا در ماجرای کرونا و برخی اقلام دارویی است وگرنه چیزی از برجام نمانده است. واقعا فضای کرونا می‌توانست فضای دیپلماسی را از نو برای ما ایجاد کند در حالیکه در ابتدا این فضای دیپلماسی کرونایی را به صورت جدی دنبال می‌کردیم اکنون می‌بینیم که به دلیل تنش‌های دوباره ایران و آمریکا فضا دوباره تغییر پیدا کرده است و تهدیدهای طرفین فرصت دیپلماسی کرونایی را از ما گرفت. از سویی ایران بی‌اعتمادی‌هایی به برخی کشورها از خود نشان داد مثلا برخی اقلام بهداشتی و دارویی گفته شد به ایران داده می‌شود ایران می‌توانست به نحو دیگری عمل کند.
با این اوصاف ایران چه قدر در بحث دیپلماسی کرونایی موفق عمل کرد؟
این یک فرصتی بود که جهان و ایران از دست داد. می‌شد به عنوان ملاحظات اخلاقی و انساندوستانه این موضوع را مطرح کرد. در تمام تاریخ چنین فرصت‌هایی پیش آمده و باید این گونه مواقع از آن بهره برد، اما برای موفقیت در این امر نقش افکار عمومی دنیاست که بسیار اهمیت دارد. حقیقت این است که ایران می‌خواست از دیپلماسی کرونایی بهره بجوید، اما پیش از آن باید در این زمینه موضوع جلب افکار عمومی را هم در در نظر می‌گرفت. اگر ایران نتواند افکار عمومی را جلب کند، افکار عمومی جذب دولت‌های متخاصم می‌شوند.
از سویی برخی رفتارهای نابهنگام ما بدون کارشناسی و صرفا از روی احساس و تبلیغات نیز خود ضربه‌ای به جلب این افکار عمومی است. ایران برای موفقیت در دیپلماسی کرونایی باید می‌توانست افکار عمومی را تغییر دهد که دراین امر کامیاب نبود.
چند ماه پیش بود که رئیس پیشین اطلاعات عربستان در صحبتی بیان کرد که ما چه قدر ناراحت و نگران بودیم که دولت حسن روحانی پیشنهاد مکرون را مبنی براینکه 15 میلیارد دلار به ایران اعتبار داده شود و توافقی صورت بگیرد را بپذیرد و به محض اینکه توافقات و تلاش‌های فرانسه به هم خورد خیال ما راحت شد. به عبارتی هرچه مسائل ایران و امریکا حادتر می‌شود اسرائیل و عربستان خوشحال تر می‌شوند.
دیدیم که با اعطای وام 5 میلیاردی از سوی صندوق بین‌المللی هم به دلیل مخالفت امریکا موافقت نشد؟
نهادهای برتون وودز مانند بانک جهانی، صندوق بین المللی پول و سازمان تجارت جهانی همینگونه‌اند.
حتی برخوردهای آمریکا را نیز با سازمان بهداشت جهانی را نیزمی بینید که به چه نحوی است. با توجه به اینکه از نظر ساختاری و سازمانی آمریکا در مدیریت صندوق بین المللی و سازمان جهانی نقش تعیین‌کننده دارد و دارای وزن سنگینی است و روسای آن معمولاآمریکایی یا تحت نفوذ آمریکا هستند بدیهی است که مخالفت امریکا تعیین‌کننده است و اروپا نمی‌تواند کاری کند بنابراین این اعطای وام هم به نتیجه‌ای نرسید. این در حالی است که صندوق بین المللی پول رسما اعلام کرده است که تمام کشورهایی که تحت تاثیر کرونا هستند می‌توانند از صندوق وام بگیرند ایران عضو صندوق است و از بانیان صندوق بوده است اما می‌بینید به همین راحتی حتی اگر اروپا به نفع ایران همکاری کند آمریکا مانع وام می‌شود. به هر حال نمی‌توان نسبت به وزن و اعتبارآمریکا در این نهادهای بین المللی بی‌اعتنا بود برای همین عدم اعطای این وام نباید تعجب برانگیز باشد، اینکه فکر کنیم بدون آمریکا و حتی بدون اروپا می‌توان هرکاری را انجام داد سخت در اشتباهیم.
عرصه سیاست خارجی و داخلی ایران در پسا کرونا را چگونه می‌بینید؟
این هراس وجود دارد که در پسا کرونا بحران اجتماعی عمیقی که در حال حاضر وجود دارد عمیق تر شود مگرپول پخش کردن یک میلیونی دولت تا کجا می‌تواند ادامه پیدا کند. راه حل پول پخش کردن نیست مسئله این است که کسب و کارهای آسیب دیده و اقشار فقیری که بیکار هستند و تورمی که رو به افزایش است و رکودی که اساسا ایجاد شده است یک فروپاشی اجتماعی را می‌تواند به همراه داشته باشد این را با نارضایتی‌ها و اعتراضات اخیر جمع ببندید و اوج ماجرارا نگاه کنید.
بعد از بحران کرونا ما با بحران‌های گسترده‌ای روبه رو خواهیم شد اگر ما نتوانیم یک گشایش اقتصادی داشته باشیم این موضوع مشکل ساز خواهد بود.
تلاش جدید اروپا برای خروج از برجام
حسن هانی زاده- اقدام اخیر نیرو‌های مسلح در پرتاب ماهواره نور به فضا، اگرچه حق طبیعی ایران برای برخورداری از فناوری‌های ماهواره‌ای و فضایی است اما متاسفانه قدرت‌های جهانی که فضا را هم در انحصار خودشان در آوردند، به حمله علیه ایران پرداخته و آن را نقض توافق هسته‌ای میدانند و نسبت به این اقدام کشورمان ابراز نگرانی کرده اند. حتی صحبت‌هایی در خصوص حذف ایران از ماهواره‌های تلویزیونی نیز وجود دارد. البته پیشتر نیز هر بار که آزمایش‌های موشکی از سوی جمهوری اسلامی صورت می‌گرفت با واکنش‌های کشورهای اروپایی روبه رو شده و آن را مغایر با روح برجام توصیف می‌کردند. بهانه‌هایی در جهت تحت فشار قراردادن جمهوری اسلامی.
اما اکنون به نظر میرسد که بهانه قراردادن ماهواره نظامی نور و ارتباط دادن آن با برجام تلاشی برای خروج سه کشور اروپایی از برجام بعداز گام‌های ایران در کاهش تعهدات هسته‌ای است. دراین میان ممکن است آمریکا نیز تلاش کند تا پیش نویس قطعنامه جدید علیه ایران در سازمان ملل را به تصویب برساند و کشورهای اروپایی را هم با خود دراین مسیر همراه کند. اما در هرصورت چه بخواهیم چه نه برجام مدت‌هاست که ماهیت خودش را از دست داده است، از سویی آمریکا که خود ازاین توافق هسته‌ای خارج شده است، حق اظهارنظر در باره برجام را ندارد. سه کشور دیگر اروپایی هم تاکنون به تعهدات خودشان عمل نکردند، بعد از چهار سال برجام هیچ تاثیری در وضعیت معیشتی مردم ایران نداشته است، بنابراین به لحاظ امتیازات برجام این توافقنامه هیچگونه فرصتی برای ایران نیست که اکنون بخواهیم نگران نقض کردن یا نکردن آن باشیم. به صورت کلی اروپایی‌ها سیاست خودشان را با آمریکا هماهنگ کرده اند، ممکن است اروپایی‌ها درادامه مسیر فشار‌های بیشتری هم به ایران بیاورند اما قطعا در آن موقع ایران هم دست بسته باقی نمی‌ماند.
در حال حاضر که بیشتر کشورهای اروپایی و جهان درگیر بحث کروناهستند دیپلماسی در فضای بحران فعلی را نیز از یاد برده اند باید منتظر دوران پسا کرونا بود و دید که این مسئله آیا تاثیری در روابط بین الملل دارد و اروپایی‌ها سیاست‌های مستقل تری در قبال ایران اتخاذ می‌کنند و یانه.
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
ناکامی گناه مبهم فرشته! (خراسان) صد رحمت به توپ میرزا آقاسی!(یادداشت روز) (کيهان) اسرائیل دوباره تحقیر شد (تجارت) حباب «ریزپرنده- غول‌رسانه» ترکید! (جوان)
سایر اخبار این روزنامه
سیاست‌های مخرب خودرویی عامل نگاه سرمایه‌ای مردم ابراز تاسف جوزپ بورل از موضع آمریکا درباره دریافت وام ایران از صندوق بین‌المللی پول صدای دانشجویان را بشنوید فرصت دیپلماسی کرونایی درگیری لفظی شدید بن سلمان و پوتین بر سر نفت در گفت و گوی آفتاب یزد با دکتر بیگدلی بررسی شد هشدار نسبت به افزایش قیمت‌ها در بازار مسکن نسخه جدید رئیس جمهور آمریکا برای درمان کرونا این بار با تزریق مواد ضدعفونی‌کننده هفت سال از دولت تدبیر و امید گذشت اما هنوز برخی درون دولت علیه تفکرات رئیس جمهور هستند پایان بندی سریال قابل دفاع «نون خ» واکنش‌های بسیاری داشت راهنما به راست مدیران دو زیست! سلام بر زمین پاک چالش ایران در موازنه اَبرقدرت‌های پساکرونایی آفت رفاه زدگی پند آموزی از تاریخ سلام بر زمین پاک چالش ایران در موازنه اَبرقدرت‌های پساکرونایی آفت رفاه زدگی