اندیشه دکتر مصدق

ضیاء مصباح‪-‬ اشاره: انتخابات دوره 17مجلس بخاطر دخالت ارتش و دربار به تشنج کشیده شد و شادروان دکتر محمد مصدق بعنوان نخست وزیر دستور توقف انتخابات فرمایشی را صادر کرد و برای جلوگیری از دخالت ارتش پیشنهاد کرد « اداره وزارت جنگ » به دولت سپرده شود که از طرف شاه پذیرفته نشد و روز 25 تیر 1331 از سمت خود استعفاء داد و در پی 4 روز اعتصاب و اعتراض پی در پی مردم، رهبر وارسته سلیم النفس مبری از هرگونه گژی در 30 تیر بار دیگر نخست وزیر شد و کابینه او با 68 رای از 69 رای افراد حاضر رای اعتماد گرفت.
در رابطه با شخصیت و ویژگی‌های این چهره ملی، برای آگاهی بیشتر نسل میلیونی جوانان بدور مانده از حقیقتها و به مناسبت باید گفت:
دکتر مصدق از فساد در همه ابعاد مادی و معنوی مبرا بود و دانش، آگاهی‌ها و منش والای او در زندگی فردی و اجتماعی شخصیتی را تشکیل می‌داد، که در مسیر اجتماعی با واقعیت‌های مسلط بر فرهنگ سنتی جامعه هماهنگ نبود.
کارنامه زندگی اجتماعی این رهبر سلیم النفس از اواخر دوران قاجار و انتصاب او به مدیریت مالی خراسان در زمان مظفرالدین شاه تا فوت در ۱۴ اسفند ۱۳۴۵ را می‌توان در مبارزه با واقعیت‌های مسلط بر تمامی فرهنگ سیاسی و اجتماعی جامعه چه در سطح صاحبان قدرت و چه در اقشار مختلف مملکت مشاهده کرد.


منش و بینش دکتر مصدق وی را از دیگر سیاستمداران وطنمان در طول تاریخ متمایز می‌کند، زیرا :
* در تمامی دوران عمر اجتماعی سیاسی خود، هرگز از قبول مسئولیت در دوران‌های متفاوت و صراحت کلام حتی پس از زندان و دوران تبعید خانگی نهراسید.
* انگیزه ذاتی او برای خدمت برآمده از اتکاء به نفس و اعتقاد به خدمت به مردم نیازمند در تنگنا مانده، و بی‌اعتنا به هرگونه طنز و افترا، از سوی بداندیشان و دشمنان فضیلت بود.
دکتر مصدق بدون مبارزه با حریفان طرفدار “ادامه وضع موجود” طرفداران فساد، چاپلوسان و متجاوزان به حقوق مردم، هیچ دورانی را سپری نکرد.
• آنجا که با درگیری با واقیعت‌های مسلط، راه مبارزه با بی‌قانونی و خروج از وضع موجود مسدود می‌شد، هرگز با توجه به مراعات هر مصلحتی، با واقعیت مسلط بر حقیقت مورد اعتقاد خود به معامله و مجادله ننشست.
* مصدق با آنکه از عاقبت مخالفت خود در مجلسی که مرکب از وکلای مرعوب از قدرت سردار سپه و یا مجذوب و امیدوار به الطاف او بود، به همان قولی که در جلسه مشورتی با مستوفی الممالک، مشیرالدوله و موتمن الملک به خاطر تردید و خودداری آنها در شرکت در جلسه سرنوشت ساز تاریخی داده بود،عمل کرد و در کمال بی‌پروائی گفت « آقایان به توپچی یک عمر حقوق می‌دهند که یک روز توپ درکند »
* دکتر با شناخت واقعیت مسلط بر جلسه و فضای بیرون از جلسه که از قبل با تبانی و توطئه طرفداران امپراطوری انگلیس و مزدوران رئیس الوزرا تعبیه شده بود، بدون لحظه‌ای تامل و تردید با مخالفت با سلطنت سردار سپه که به نتیجه‌ای جز بطلان مشروطیت و استقرار استبداد مطلقه نمی‌رسید، به جنگ واقعیت رفت و بر این اساس سرنوشت او همراه با اثرگذاری عمیق سیاسی و اجتماعی در تاریخ معاصر منطقه ماندگار شد.
* داستان نخست وزیری و تلاش او در مبارزه برای تهیه و تصویب قانون ملی شدن صنعت نفت و خلع ید از نفوذ و دخالت امپراطوری انگلیس که با تمام قدرت در برابر شرکت نفت ایران و انگلیس ( بریتیش پترولیوم ) ایستاد و عاقبت کار را همگان می‌دانند و در هزاران مکتوب به تفصیل آمده و از زوایای گوناگون تجزیه و تحلیل شده است.
گزارش محرمانه « امانوئل شین ول » وزیر دفاع حکومت کارگری انگلیس می‌گوید: اگر به ایران اجازه داده شود که در این مبارزه پیروز شود، مصر و دیگر کشورهای خاورمیانه هم به پیروی از آن تشویق خواهند شد، اقدام بعدی ممکن است ملی کردن کانال سوئز باشد.
برنامه مصدق در دو ماده خلاصه می‌شد که گوهر حقیقت طلبی او در مبارزه با واقعیت استعمار بیگانه و استبداد سلطنت است:
استیفای حقوق مردم ایران از منابع و ذخایر غارت شده مملکت به وسیله بیگانگان و اصلاح قانون انتخابات
این نکات در حقیقت، اساس و پایه استقلال و آزادی و حاکمیت مردم را در ایران تضمین می‌کرد و راه غارت منابع طبیعی، از آن مهمتر دخالت و تخریب مبانی استقلال و ترقی مملکت در سیاست داخلی کشور بسته می‌شد و اصل حاکمیت مردمی با خلاصی قوه مقننه از نفوذ دربار و دیگران به تثبیت می‌رسید.
این چهره ماندگار تاریخ معاصر، الگوی استقلال‌خواهی کشورهای جهان سوم آن روز گار، در واقع بنیانگذار جنبش کشورهای غیرمتعهد، در 29 اردیبهشت 1261 متولد و در 14 اسپند 1345 در 84 سالگی جان به جان‌آفرین تسلیم نمود.