امان‌نامه برای «سوت‌زن»‌ها

علیرضا صفاخو‪-‬ رئیس دستگاه قضا در جریان یک گفت‌وگوی تلویزیونی به مناسبت فرارسیدن هفتم تیر و همچنین آغاز هفته قوه قضاییه نکاتی را در خصوص وضعیت مفاسد اقتصادی رایج مطرح کردند که با توجه به اینکه در تمام ادوار گذشته بی‌سابقه بوده است، انتظار می‌رفت خود رسانه‌ها که هم مخاطب و هم ذی‌نفعان حرفه‌ای تحقق آن هستند بیش از پیش به آن بپردازند و از کنار آن با ناامیدی یا دلسردی عبور نکنند. در واقع خود رسانه‌ها بهترین منبع نشر دیدگاه‌های مشورتی حقوقدانان و کارشناسان در خصوص مکانیزم اجرایی و موثر آن هستند تا این اتفاق رسانه‌ها را به عنوان چشمان بیدار حاکمان مسئول اما بی‌اطلاع، کم‌اطلاع یا سهل‌انگار و همچنین ابزار فشار عمومی به آن دسته از مدیران ارشد و میانی در کشور که با وجود اخذ حقوق از بیت‌المال دچار کم‌کاری یا لغزش اخلاقی و مدیریتی می‌شوند معرفی سازند و دستگاه قضا نیز ضمن حمایت از امنیت خبرنگار تحقیقی کاشفِ مصادیق تخلفات مدیران دستگاه حوزه خبری تفویض شده به او؛ این گروه از خبرنگاران را بابت انجام وظیفه حرفه‎‌ای و اخلاقی بجای هرگونه چشم‌پوشی یا خدای ناکرده گرفتن حق‌السکوت و معامله با فرد خاطی مورد تشویق هم قرار دهد.
در این وادی یکی از راه‌های کاهش و حذف فساد در بسیاری از کشورهای جهان شیوه افشاگری موسوم به "سوت‌زنی" است که در ادبیات جدید مبارزه با فساد پرکاربرد شده است و...
زمینه سلامت بیشتر جامعه و حکومتهای حمایت‌کننده را فراهم ساخته است. کما اینکه وقتی پلیس تخلفی همچون نزاع خیابانی، دزدی و... مشاهده می‌کند با دمیدن در سوت خود، همه مردم و سایر افسران پلیس را برای آگاهی و هوشیاری از محل وقوع جرم خبردار می‌کند. حال خبرنگاران واقعی که عمدتا در دسته خبرنگاران تحقیقی هستند می‌توانند تخلفات شامل رفتارهای غیرقانونی و غیر اخلاقی مدیران و کارکنان یک سازمان از قبیل تقلب، رانت، رشوه، احتکار، تولید محصول غیرایمن و نقض قوانین یا مقررات را با ذکر مستندات کشف و آن را هم در قالب یک گزارش خبری – تحقیقی و البته با مراعات اصول اخلاقی تعریف شده در آموزه‌های حرفه روزنامه‌نگاری منتشر و به قول معروف سوتش را بزنند!
در این میان اما در کشور ما چه بسیار موارد که اصحاب رسانه به عنوان بهترین سوت‌زن‌ها سوت لازم را زده اند، اما نه تنها شاهد اقدام عملی موثر در به دردسر افتادن فرد خاطی نشده اند، بلکه خود نیز گرفتار شده اند.


در هر حال همانطور که در ابتدای این یادداشت به آن اشاره کردم، آقای ابراهیم رئیسی رئیس محترم قوه قضاییه با استناد به اصل امر به معروف و نهی از منکر که متاسفانه در غالب رایج آن در ایران منحصر به موضوع خاص توصیه به الزام مراعات حجاب رسمی شده است؛ به درستی "جامعه بی‌تفاوت در مقابل منکرات مانند فساد مالی را جامعه مرده" دانسته است.( ایرنا- 2 تیر 99)
لذا از آنجا که پارتی بازی یا مانند آن نیز مخل سلامت روند طبیعی مدیریت یک سیستم اداری است، اگر کسی از منکری مطلع شد، همان اصل که جناب رئیسی نیز به آن اشاره کردند ایجاب می‌کند تا خبرنگاران نسبت به آن عکس‌العمل نشان دهند.
اگرچه شاید از آقای رئیسی که عنوان می‌کنند مستندهای پخش شده در رسانه ملی را دیده و بعد از پخش مستند، به دفترشان اعلام می‌کنند آن را پیگیری نمایند تا ببینند این قضیه به کجا رسیده است( ایرنا- 2 تیر 99) انتظار می‌رود این مستندات را از رسانه‌های مکتوب افشاگر یا ناشر و به همان تعبیر سوت‌زن را نیز اعلام و حتی در آیینی عمومی و پخش زنده تلویزیونی از خبرنگاران جسور افشاگر فارغ از اینکه رسانه آنها نزدیک به چه جناح فکری است به نمایندگی از ملت تقدیر و تشکر موثر به عمل آید؛ چرا که قطعا بسیاری از این خبرنگاران پای مخاطرات در این راه ایستاده‌اند.
البته رئیس محترم قوه قضاییه در بخشی از اظهارات خود در پاسخ به این پرسش که «آیا از خبرنگاران و اصحاب رسانه که معضلات را می‌بینند و آن‌ها را گزارش می‌کنند، حمایت می‌شود؟»، گفتند:"در قوانین بعضی از کشورها این قضیه وجود دارد که مخبرین و کسانی که خلاف و فسادی را خبر می‌دهند، مورد حمایت و تشویق قرار گیرند. این موضوع یک اصل اسلامی است و در فقه ما و هم در قانون ما هم وجود دارد که کسانی که فسادی را به مسئولان مربوطه اعلام کنند، حتما باید مورد تشویق قرار گیرند". و در فراز دیگری از سخنانشان که به باور نگارنده "گُل واژه" کل این مصاحبه تلویزیونی است اما رسانه‌ها نیز به آن در قالب تیترهای برجسته نپرداختند این بود که گفتند: " من اینجا اعلام می‌کنم آن دسته از خبرنگاران، اصحاب رسانه یا هر فرد مسئولی که نارسایی یا فسادی را به مسئول مربوطه یا مسئولین مربوطه اعلام کرده، حتما بداند که در امان است و نباید تحت تعقیب قرار گیرد و.. " که صدالبته تبصره مراعات حیثیت متهمان هم توصیه‌ای بجا و قابل درک است،
چرا که نباید زدن انگ به افراد بدون مستند محکمه پسند قانونی به رویه‌ای ناپسند بدل شود.