نمودارهایی که قرار نیست نزولی شوند!

صندوق ‌بين‌المللي پول و بانک جهاني سال 2018 چشم‌انداز اقتصاد ايران را مثبت توصيف و نرخ رشدي بيش از چهار درصد را پيش‌بيني کرده بودند، اما با تغيير برآوردها رشد 5/1- درصدي تخمين زده شد. اين درحالي بود که به لطف سياست‌هاي رياضتي دولت رشد اقتصادي ايران در سال 2019 به 5/9- درصد رسيد. در حالي‌که اقتصاد ايران در حال خروج از رکود بود اجراي سياست فاصله‌گذاري اجتماعي در پي شيوع کروناويروس در ايران از اسفند 1398 تا ارديبهشت 1399 همراه با تبعات جهاني رکود اقتصادي ناشي از کرونا و افت قيمت نفت،‌ باعث تحميل رکود منفي شش درصدي در سال 2020 بنابر پيش‌بيني صندوق بين‌المللي پول شد. رکود با بسته شدن مرزها و کاهش ترانزيت و صادرات باعث شد تا منابع ارزي کشور در تنگنا قرار بگيرد و نبود سياست‌هايي براي کنترل عرضه و تقاضا، کاهش ارزش پول ملي و همچنين تقاضا براي سرمايه‌گذاري در شرايط رکود باعث شد تا برخلاف جريان اقتصادي جهان نقدينگي افزايش و به سمت بازار ارز برود. با رشد تقاضاي کاذب و نبود عرضه نرخ ارز در مسير صعودي قرار گرفت و همچنان هم در اين مسير ادامه مي‌دهد. مجموعه اين اتفاقات در نبود نظارت و کنترل و همچنين ناتواني دولت و بانک مرکزي براي سير کردن بازار و از بين بردن اشتهاي کاذب متقاضيان، رشد روزافزون قيمت ارز را رقم زده است.
تاثير قيمت ارز بر قيمت سکه و طلا
يکي ديگر از بازارهايي که نقدينگي انباشته شده در جيب مردم آن را به آتش کشيد بازار سکه و طلاست که اين روزها رقم‌هاي باورنکردني‌‌اي را تجربه مي‌کند. قيمت‌هايي که تاثيري در معاملات بازار نداشته است و صرفا هر روز بالاتر مي‌روند. برخي از کارشناسان بازار سکه و طلا معتقدند قيمت‌ها در اين بازار حباب است، اما اگر هم حباب باشد هزينه اين حباب را مردم پرداخت مي‌کنند و در شرايطي که معيشت آنها در خطر است، قيمت‌ها در حال رشد هستند، البته بايد توجه داشت که بخشي از افزايش قيمت سکه و طلا در بازار ايران متاثر از افزايش قيمت انس جهاني طلا هم هست که اين روزها از مرز 1800 دلار هم عبور کرده و پيش‌بيني شده ممکن است تا 2000 دلار هم برسد. در شرايطي که قيمت ارز روبه‌رشد حرکت مي‌کند؛ طبيعي است که قيمت طلا و سکه در بازارهاي داخلي هم افزايش يابد. از طرفي با ورود بخشي از نقدينگي سرگردان مردم به بازار سکه و طلا و افزايش نرخ ارز هم در قيمت‌گذاري طلا و سکه هم بي‌تاثير نبوده‌اند. با اين حال هنوز هم برخي از مسئولان معتقدند که جو رواني و هيجاني است که قيمت‌هاي بازار را کنترل مي‌کند. به‌عنوان مثال ولي‌ا... محمدولي، رئيس اتحاديه طلا و جواهر، معتقد است: «طي ماه‌هاي اخير به‌خصوص روز گذشته که سکه تمام بهار آزادي طرح جديد از مرز 10 ميليون تومان عبور کرد، اصلي‌ترين عاملي که در بازار فعال است جو رواني و هيجاني است که موجب رشد شديد تقاضا شده است. هم در بازار ارز و هم طلا و سکه با يک تقاضاي بالا روبه‌رو هستيم که در کنار ساير عوامل مانند محدوديت‌هاي تحريم و شيوع کرونا روند صعودي قيمت‌ها را رقم زده است.» او گفته است: «بر همين اساس به‌نظر مي‌رسد در اين شرايط دولت و برنامه‌ريزان بايد به‌گونه‌اي برنامه‌ريزي کنند که عامل اصلي رشد تقاضا که همان انتظارات تورمي و جو رواني است، فروکش کند. در صورتي که هيجانات خريد در بازار مهار شود به‌طور قطع عرضه و تقاضا در بازار به تعادل خواهد رسيد. هم‌اکنون در بازار سکه، تقاضا از عرضه پيشي گرفته است و برنامه‌ريزي بانک مرکزي در عرضه بهنگام مي‌تواند اين مشکل را برطرف کند.»
وقت عمل نيست؟


با توجه به گسترش بيماري کوويد- 19، ادامه روند افزايشي نرخ ارز، طلا و سکه در هفته‌هاي آينده دور از ذهن نخواهد بود و بر اساس پيش‌بيني برخي از کارشناسان قيمت ارز ممکن است به سطحي برسد که اقتصاد کشور را به کلي فلج کند. افزايش فزاينده و غيرقابل کنترل قيمت ارز تاثير منفي بر ساير بازارهاي پولي و مالي دارد و ادامه اين روند به سخت‌تر شدن وضعيت زندگي مردم خواهد انجاميد. اقتصاد امروز کشور نيازمند اقدامات عملي و تاثيرگذار بدون شعار است. بسياري از کشورهاي جهان متاثر از بيماري کوويد- 19 هستند و اقدامات جدي‌اي براي بهبود ساختار اقتصادي خود ترتيب داده‌اند. يکي از راه‌هاي کاهش فشارهاي اقتصادي توجه به توليد ناخالص داخلي است که کارشناسان زيادي بر اين موضوع تاکيد کرده‌اند، چراکه آن را راه خروج از بن‌بست وابستگي به ارز مي‌دانند. از طرفي اين اقدام به افزايش ارزش پول ملي خواهد انجاميد که باعث ‌مي‌شود قدرت پول ملي در برابر ارزهاي ديگر بيشتر شود. کنترل قيمت طلا و سکه در حالي‌که نرخ ارز بي‌وقفه در حال رشد است امکان‌پذير نيست و با دادن آدرس غلط و برخوردهاي دستوري نمي‌توان اين بازار را به شرايط عادي برگرداند. زمان آن رسيده که دولت به‌جاي دست دست کردن با کمک کارشناسان اقتصادي زبده با برنامه‌ريزي و تبيين سياست‌هاي ارزي بازار را به ثبات برساند.