مناطق آزاد؛ فرصتی عظیم با کارکردی دوگانه


عبدالرحیم کردی

مدیرعامل منطقه آزاد چابهار

آیا تحریم ها قابل علاج است؟ این پرسش کلیدی و راهبردی را مقام معظم رهبری به صراحت پاسخ دادند؛ «تحریمها قطعاً قابل علاج است اما علاج آن، عقب نشینی و کوتاه آمدن در مقابل آمریکا نیست .... بلکه علاج واقعی آن، تکیه بر تواناییهای ملی، وارد کردن جوانان به میدان و احیای ظرفیتهای فراوان کشورو در یک کلام عمل به ارکان اقتصاد مقاومتی یعنی درونزایی و برونگرایی است..» اینکه ظرف کمتر از یک دهه پای گوگرد ترکمنستان به امارات باز میشود یا ازبکستان ارزش افزوده را در صادرات پنبه خام میبیند، حاصل تغییر قیمت حاملهای انرژی، تصمیمهای مدیریتی و معاهدات جدید بینالمللی نیست: تغییراتی از این دست که نقشه تجارت جهانی را تحتالشعاع قرار داده و ترانزیت را به بازیگر اصلی صحنه اقتصادی جهانی بدل کرده، پیشی گرفتن سهم حملونقل از دیگر شاخصها در تعیین قیمت تمام شده کالا و خدمات در جهان است.

فاکتوری که بدون تردید، کلیدیترین مزیت چابهار است و تمرکز بر آن مصداق روشن و نمود عینی درونزایی اقتصاد. تا همین یک دهه گذشته هزینه حملونقل سهم چندانی در قیمت تمام شده کالا نداشت و فاکتورهای تعیینکننده قیمت تمام شده شامل سرمایه، نیروی انسانی و تکنولوژی و مواردی از این دست بود.

اما از حدود یک دهه گذشته و با نزدیک شدن فاکتورهای مورد اشاره در همه جای دنیا به هم، فاکتوری جدید مطرح شد و آن هزینه حمل بود. همزمان با پر رنگ شدن محاسبه هزینه حملونقل در قیمت تمام شده، ظرفیت بزرگ و واقعی چابهار در عرصه بازرگانی جهانی نمود پیدا کرد. چابهار در نقطهای استراتژیک از جهان قرار گرفته که میتواند هاب حملونقل کالا و مسافر در منطقه باشد. تقویت این مزیت ذاتی چابهار در واقع همان تکیه بر تواناییهای ملی مورد تاکید مقام معظم رهبری است. ظرفیت عظیمی که میتواند نقشه ترانزیت کالا در جهان از نو ترسیم کند. منطقه آزاد چابهار در چنان نقطه استراتژیکی از جهان قرار گرفته که میتواند کارکردی شبیه کانال سوئز داشته باشد و کانال کریدور جنوب به شمال لقب گیرد. یک هاب پرتوان که راه تجارت جنوب به شمال را چنان کوتاه و مقرون به صرفه میکند که تولیدکنندگان و تجار شرق دور برای حضور در بازار آسیای میانه، روسیه و شرق اروپا و بالعکس، چارهای جز حرکت از کریدرو جنوب به شمال با محوریت چابهار ندارند که انتخاب راه دوم، چنان مسیر را طولانی و هزینههای حمل را گزاف میکند که ممکن است گوی رقابت را در عرصه جهانی به رقبا واگذار کنند. مزیت دیگر، بازار بزرگ مصرفی است که از طریق چابهار میتوان به آن دست پیدا کرد. شاید نمونه مشابه منطقه آزاد چابهار در منطقه که میتواند کارکردهای حملونقل ترکیبی را داشته باشد، بندر صحار در عمان است. با این تفاوت که بازار مصرفی که از طریق صحار به طور مستقیم میتوان به آن دست پیدا کرد، قریب ۴۰میلیون نفر است، اما پشت چابهار بازار مصرف حدود ۸۰۰ میلیون نفری قرار دارد. حضور مناطق آزاد در ‏مرزهای غربی، شمالی ، جنوبی فرصت مناسبی برای عرضه توانمندیها و ظرفیتهای بزرگ ایران در نقشه تجارت جهانی است؛ فرصتی عظیم با کارکردی دوگانه: کمتوجهی به آن دشواریهای تحریم را دوچندان میکند و شکوفایی ظرفیتهای آن، کماثر شدن تحریمها را در پی خواهد داشت.