روزنامه قانون
1396/03/01
پشت پرده «چشم شاهين»
چند سال قبل، بالا بودن درصد خطاي داوران در رشته واليبال و اعتراضاتي كه از سوي بازيكنان و مربيان تيم‌ها صورت مي‌گرفت، مسئولان تصميم‌گيرنده در اين رشته را مجاب به استفاده از سيستمي كرد كه بتواند به صورت ديجيتالي و دقيق، صحنه‌هاي مشكوك يك مسابقه واليبال را بررسي كند و كيفيت تصميم‌گيري داوران را در لحظات سرنوشت‌ساز بهبود ببخشد. سيستمي شبيه به همان سيستم بازبيني در مسابقات كشتي كه بارها در طول مبارزه دو كشتي‌گير در رقابت‌هاي بين‌المللي مورد استفاده قرار مي‌گرفت و حق‌كشي‌هاي رخ داده در اين رشته را تا حدود زيادي كاهش مي‌داد.تولد سيستمي براي كاهش خطا
اين فناوري به نام «ويديو چك» در سال ۱۹۹۹ میلادی توسط مهندسان شرکتی به نام Roke در کشور انگلستان توسعه داده شد. این شرکت در سال ۱۹۵۶ در انگلستان متولد شد و حوزه فعالیت آن توسعه ابزارهای ارتباطی، شبکه و سنسورهای الکترونیکی بود. این فناوری پس از گذشت چندین سال توسط شرکت سونی در مارس سال ۲۰۱۱ میلادی به صورت کامل خریداری شد. ويديو چك، یک نوع سیستم کامپیوتری به شمار مي‌رفت كه به بازبيني صحنه‌هاي بازي مي‌پرداخت. دوربین‌های تصویربرداری در اطراف زمین بازی والیبال نصب می‌شدند و از زمین بازی در زوایای خاصی فیلمبرداری می‌کردند. از لیگ جهانی والیبال در سال 2014 سامانه «ویدیو چک» که از چند دوربین و یک سيستم نرم‌افزاری وابسته تشکیل شده بود، به عنوان یکی از ملزومات برگزاری این مسابقات قرار گرفت تا اشتباهات داوری در مسابقات والیبال به پايين‌ترين سطح برسد. در واقع فدراسيون جهاني واليبال FIVB در تلاش بود با الزام استفاده از اين سيستم، اعتراضات به نحوه قضاوت داوران را به حداقل برساند.
عملكرد و قوانين «ويديو چك»
شيوه عملكرد اين سيستم به اين شكل بود كه سرمربیان تیم‌های مسابقه‌دهنده در صورت اعتراض به رای داور در طول برگزاري مسابقه با نشان دادن علامت دو انگشت، درخواست بررسی ویدیویی صحنه مورد نظر را می‌کنند. در اين شرايط بازي متوقف و پس از بررسی صحنه درخواستی، رای جدید اعلام میشود. در اين موارد احتمال تایید رای قبلی و یا تغییر آن وجود دارد و بستگي به تصميمي داردكه داوران پس از بازبيني صحنه مي‌گيرند. در حین بازبینی این تصاویر توسط داور دوم و قبل از اعلام تصمیم نهایی، تصاویر روی صفحه نمایش ورزشگاه نيز به‌صورت زنده و برای تماشاچیان پخش میشود. در جریان بازی، خرابی سیستم بررسی ویدیویی نمی‌تواند دلیلی برای توقف بازی یا اعتراض تیم‌ها باشد و به اعتبار بازی خللی وارد نمی‌شود. داور اول بر اساس قوانین رسمی والیبال بازی را اداره می‌کند. قوانين اين سيستم به شكلي است كه داور اول مسابقه می‌تواند به تعداد دفعات دلخواه، درصورت تردید در دادن امتیاز، درخواست ویديو چک داشته باشد. اما هر تیم، تنها دوبار در هر دست می‌تواند درخواست بازبینی صحنه را داشته باشد و اگر نتیجه بازبینی برخلاف نظر داور و به نفع تیم درخواست دهنده باشد، این تعداد دست نخورده باقی می‌ماند.
«چشم شاهين» جانشين چشم عقاب شد
سيستم بررسي ويديويي به مدت دو سال در مسابقات رسمي واليبال مورد استفاده قرار گرفت اما به دليل معايبي كه داشت، خيلي زود جاي خود را به سيستمي جديدتر داد. فدراسیون جهانی والیبال (FIVB) برای برطرف کردن مشکلات این سامانه که دو سال در مسابقات مهم استفاده مي‌شد، روش جدیدی به نام «چشم شاهين» جایگزین آن کرد. سيستمي كه به اشتباه در بين ايرانيان به نام «چشم عقاب» معرفي شده بود. Hawk-Eye نام اصلي اين سيستم بود كه ترجمه آن «چشم شاهين» است.
پيش از آنكه اين سيستم به طور رسمي درمسابقات مهم و بين‌المللي الزامي شود، در رقابت‌هاي جام جهانی 2015 ژاپن تست ابتدای خود را با موفقیت پشت سر گذاشت. نحوه عملكرد سيستم «چشم شاهين» به اين صورت بود كه با استفاده از سامانه‌های رايانه‌ای پیشرفته، به ردیابی مسیر توپ و نمایش آن به صورت یک صحنه سه بعدی می‌پرداخت. سيستمي كه پيش از اين در رشته‌هايي نظير اسنوكر، كريكت و تنيس مورد استفاده قرار گرفته و حالا به واليبال نيز راه پيدا كرده بود. مهم‌ترین ویژگی اين روش جدید بررسی ویدیویی، استفاده از دوربین‌های بسیار قدرتمندتر بود. همچنین امکان نمایش تصاویر به صورت گرافیکی، از دیگر مزایای آن به شمار مي‌رفت. بر اساس قوانين اين سيستم، گروه اپراتور همراه این سامانه از طرف فدراسیون جهانی به مسابقات اعزام می‌شوند و داور ویژه «ویدیو چک» نیز به جمع داوران اول و دوم اضافه شده است. همچنین داور ویدیو چک با داور اول و دوم از طریق بیسیم ارتباط برقرار مي‌كند.
سیستمی که به ایران نیامد!
این سیستم كه ديگر وارد واليبال شده بود و در جام جهانی و فینال لیگ جهانی 2015 نيز مورد استفاده قرار گرفت، جزو الزامات برگزاري مسابقات ليگ جهاني 2016 شد. اين تصميم نشان از اين داشت كه فدراسيون واليبال ايران نيز كه ميزبان يكي از هفته‌هاي ليگ جهاني بود، بايد از اين سيستم استفاده مي‌كرد. با اين حال همان روزها و در روزهاي پيش از آغاز مسابقات ليگ جهاني 2016 اخباري منتشر شد مبني بر اينكه سيستم «چشم شاهين» به دليل تحريم‌هاي موجود عليه كشورمان به ايران نخواهد آمد! همان زمان فدراسيون واليبال ايران بيانيه‌اي منتشر كرد: «بر اساس توافقات حاصل شده و مقررات برگزاری لیگ جهانی، قرار بود این شرکت تجهیزات و تکنیسین‌های خود را برای برگزاری مسابقات لیگ جهانی در تهران نیز همانند دیگر کشورها به ایران بفرستد تا در مدت این رقابت‌ها مورد استفاده قرار گیرد. تا اینکه مسئولان این شرکت که مالک اصلی آن شرکت سونی است، از طریق FIVB اعلام کرد که به علت تحریم‌های موجود علیه ایران برای راه‌اندازی و بهره‌برداری سیستم چشم شاهين به ایران نخواهند آمد و فدراسیون جهانی والیبال نيزطی نامه‌ای اعلام کرد با توجه به عدم حضور شرکت «هاک‌ای» از سیستم ویدیو چک (ویدیو چلنج) که دو سال پیش نيز مورد استفاده قرار گرفته است، در مسابقات لیگ جهانی در تهران استفاده شود. با توجه به اینکه بر اساس مقررات، این شرکت موظف به ارائه‌این سرویس به کشور میزبان در ازای دریافت هزینه‌مربوطه است، این نوع رفتار شرکت «هاكاي» و FIVB، از سوی مسئولان فدراسیون والیبال ایران مورد اعتراض شدید قرار گرفت و با ارسال نامه‌ای به کمیته مسابقات FIVB خواهان پیگیری و رفع این موضوع شدند ولی با توجه به زمان باقی‌مانده، بعید به نظر می‌ر‌سيد تغییری در تصمیم گرفته حاصل شود». با تمام اين تفاسير مسابقات ليگ جهاني 2016 بدون استفاده ايران از سيستم چشم شاهين برگزار شد تا اينكه چندي قبل و در فاصله يك ماه مانده به مسابقات ليگ جهاني عنوان شد كه اين شركت باز نيز تجهيزاتش را به ايران ارسال نخواهد كرد و مانند سال قبل، همان سيستم قديمي «ويديو چك» مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
«چشم شاهين» ربطي به تحريم‌ها نداشت
براي روشن شدن ماجراي عدم ورود سيستم «چشم شاهين» به ايران، براي دومين سال پياپي گفت‌وگويي با «مرتضي افجه‌اي»، مسئول امور فني ومدير انفورماتيك فدراسيون واليبال ترتيب داديم. افجه‌اي درباره اين موضوع كه بحث تحريم‌ها عليه ايران، چقدر در نيامدن اين سيستم به كشورمان نقش داشت توضيحاتي به «قانون» داد: «شركت هاكاي يك شركت چندمليتي است كه برخي تجهيزات آن آمريكايي و برخي ديگر از تجهيزاتش ژاپني است. در واقع سياست‌هاي داخلي خود شركت موجب شد كه علاقه‌اي به حضور در ايران نداشته باشند. بهانه‌هاي مختلفي نيز براي اين موضوع عنوان كردند. فدراسيون واليبال ايران سال گذشته حتي براي نفرات اين شركت ويزا نيز گرفت اما در دقيقه 90 اين شركت اعلام كرد كه به دلايلي از سفر به ايران منصرف شدند. بحث تحريم‌ها در اين بين مطرح نيست و موضوع را رسانه‌ها به اين شكل مطرح كردند. تصور من اين است كه به دليل استفاده اين شركت از برخي تجهيزات آمريكايي، آن‌ها نگران اين هستند كه با توجه به روابط ديپلماسي دو كشور، مشكلاتي در آينده براي‌شان ايجاد شود و به نوعي درباره روبه‌رويي با محدوديت‌هايي از سوي آمريكا دست به پيش‌بيني و سپس اقدام زده‌اند».
افجه‌اي با توضيح اين مطلب كه برخي مناسبات و معاملات اقتصادي بين فدراسيون جهاني و شركت هاكاي وجود دارد، افزود: «سيستمهاي شركت‌هاي ايتاليايي و لهستاني نيز به اندازه سيستم شركت هاكاي قابليت دارد. اما ارتباط نزديكي كه بين فدراسيون جهاني واليبال و اين شركت ژاپني برقرار است، موجب شده است FIVB الزام به حضور اين شركت در مسابقاتش كند. تلاش ما اين است كه براي سال آينده بتوانيم از سيستم «چشم شاهين» شركت ايتاليايي استفاده كنيم كه قابليت انيميشن نيز دارد و هيچ تفاوتي با نمونه ژاپني‌اش ندارد». مسئول انفورماتيك فدراسيون واليبال، به تفاوت‌هاي اساسي دو سيستم «ويديو چك» و «چشم شاهين» اشاره كرد:« اينكه مي‌گويند حساسيت دوربين‌هاي چشم شاهين نسبت به ويديو چك برتري دارد، يك باور اشتباه است. تعداد دوربين‌هاي هر دو سيستم يكسان است. تفاوت اين دو سامانه به برخي تفاوت‌هاي سخت‌افزاري برمي‌گردد. ماهيت كارايي هر دو سيستم يكي است اما محصول شركت هاكاي از لحاظ فناوري، به روزتر و گران‌قيمت‌تر است. از طرفي هاكاي مجهز به سيستم انيميشن است كه تصميم‌گيري را راحت‌تر مي‌كند. البته اين انيميشن نيز مشكلات و نواقصي دارد كه قرار است در سال 2017 اين معايب رفع شود. با اين حال ما علاقه‌مند بوديم كه اين سيستم به ايران بيايد و براي يك بار نيز كه شده، تجربه استفاده از اين سيستم در كشورمان را داشته باشيم».
افجه‌اي درباره وضعيت فني ميزباني ايران از مسابقات ليگ جهاني و آمادگي تجهيزات و فناوري‌هاي لازم در سالن 12هزارنفري آزادي، گفت: « خوشبختانه مشكلاتي كه وجود داشت را برطرف كرديم. سال گذشته به دليل نوسانات برقي، برخي تجهيزات آسيب‌ديده بود كه قطعات را تعمير و خريداري كرديم. تلاش ما اين بود كه سيستمهاي مختلف را ارزيابي كنيم. به دليل فشردگي كار، سيستمهاي جديد به امسال نرسيد. ما اميدواريم كه بتوانيم از اين امكان در ليگ نيز استفاده كنيم. تمام ايرادهايي كه سال گذشته داشتيم، با آزمون و خطا برطرف شد. اين سيستم نيز مانند هر فناوري جديدي نياز به تكامل مرحله به مرحله دارد».
سایر اخبار این روزنامه
