دكتر فريبرز درتاج

عضو هيّئت علمى دانشگاه علامه طباطبايی و عضوشوراى مركزى سازمان نظام روانشناسى و مشاوره و رييس انجمن روانشناسى تربيتى ايران

بیماری همه گیر COVID-۱۹ بر سیستم آموزشی جهان تأثیر گذاشته و منجر به تعطیلی تقریباً کل مدارس، دانشگاه ها و کالجها شده است. طبق برآورد یونسکو، در ماه مارس، تعطیلی مدارس در سراسر جهان باعث شد ۷/۱ میلیارد دانشآموز (۹۱٪)، دوران مدرسه را در خانه سپری کنند. همانطور که مجلة Science گزارش داد، بیش از ۲۰ کشور در ماه ژوئن مدارس را بازگشایی کردند و بسیاری از کشورها، به ویژه در اروپا، حداقل تا حدی مدارس را بازگشایی کرده

سوئد

اگرچه میزان مرگ و میر سوئد در مقایسه با همسایگان اروپایی آن بالا بود اما نسبت به دیگر همسایگان اروپایی خود قوانین خانهنشینی را با شدت کمتری اجرا کرد، همچنین قوانین خود را به طور اساسی تغییر نداد و از زمان همهگیری ویروس کرونا مدارس ابتدایی و راهنمایی تعطیل نشدند، اگرچه دبیرستانها و دانشکدهها تعطیل و تجمع بیش از ۵۰ نفر ممنوع شد. علت این تصمیم دولت سوئد اعتقاد بر عدم ناقل بودن کودکان خردسال در این همهگیری اعلام شده است. با وجود اینکه بیش از ۹۰۰ معلم و کارمند مدرسه اعلام کردند که مدارس نمیتوانند فاصله اجتماعی را رعایت کنند و در بعضی موارد کودکان با اعضاء خانواده آلوده به کرونا هنوز در کلاسها شرکت میکنند، اما دولت سوئد از شهروندان سوئدی خواست که خودشان مسافت اجتماعی را رعایت کنند.

ایتالیا

تمامی مدارس ایتالیا در ماه مارس تعطیل شدند و این کشور یکی از سفت و سختترین مقررات قرنطینه در اروپا را به اجرا گذاشت و نخستین کشور در اروپا بود که کلیة مدارس و دانشگاهها را به دلیل شیوع کرونا تعطیل کرد. حتی بعد از آسانتر شدن مقررات قرنطینه در ماه می، هیچ کلاس درسی برگزار نشد. اما قرار شد مدارس از روز ۱۴ سپتامبر دوباره باز شوند. دانشآموزان باید ۱ متر از هم فاصله داشته باشند و به همین دلیل تعداد کمتری دانشآموز در کلاسها خواهند نشست. آنها به گروههای مختلف تقسیم خواهند شد و به منظور جلوگیری از تجمع، ساعات متفاوتی برای شروع کلاسها در نظر گرفته شده است. علاوه بر این روزهای شنبه هم مدارس باز خواهند بود. دانشآموزان و معلمها باید ماسک بزنند و معلمها علاوه بر آن باید شیلد محافظ صورت هم داشته باشند.

دانمارک

دانمارک، در کنار نروژ اولین کشور اروپایی بود که بعد از قرنطینه به دانشآموزان ابتدایی (اول تا پنجم) اجازه داد به کلاسهای درس بازگردند و این دانشآموزان از ۱۵ آوریل به مدرسه بازگشتند. بعد از آن از ۱۸ ماه می درهای مدارس به روی دانشآموزان ۱۲ تا ۱۶ سال نیز باز شد. کلاسها به دو کلاس ۱۰ و ۱۱ نفره تقسیم و حتی برخی کلاسها در محیط آزاد تشکیل شدند تا از انتشار ویروس جلوگیری شود. به دلیل فاصلهگذاری اجتماعی و استفاده بیشتر از محیط مدارس، زمان کلاسها نیز کوتاهتر شده است. در مدارس ابتدایی، میزها به فاصله ۲ متری از هم قرار گرفتند و برخی از کلاسها در سالنهای ورزشی بزرگ برگزار میشوند. سایر کشورها راهکارهای دانمارک را به دقت به کار بستند و بسیاری از تدابیری را به اجرا در آوردند که این کشور پیش از همه اتخاذ کرده بود.

آلمان

در مدارس آلمان که در ماه می به صورت نیمه وقت (part-time) بازگشایی شد، در صورت ابتلای یکی از دانش¬آموزان به ویروس، همکلاسیها و معلمان دانش آموز آلوده به مدت دو هفته به خانه فرستاده میشدند، اما کلاسهای دیگر ادامه داشت. به طور کلی، قوانین آموزش و پرورش در ۱۶ ایالت آلمان با هم فرق دارد و به همین دلیل سال تحصیلی در آنها در زمانهای مختلف آغاز شد. اما همة ایالتهای این کشور در ماه جولای به توافق رسیدند که دانشآموزان باید در پایان تعطیلات تابستانی به مدرسه باز گردند. در مدارس آلمان تدابیر بهداشتی ویژه از جمله شستن مکرر دستها و پرهیز از لمس نردهها موقع بالا و پایین رفتن از پلهها توصیه میشود. استفاده از ماسک در مدارس این کشور اجباری نیست و آزمایش کرونا برای معلمها رایگان است.

چین

در اواخر ژانویه، ووهان با ۱۱ میلیون جمعیت را قرنطینه کرد؛ در ادامه برای ۱۵ شهر دیگر نیز شرایط مشابهی برقرار شد و در اوج شیوع کرونا، محدودة قرنطینه به ۲۰ شهر و منطقه افزایش یافت. در طی این دوره، آموزش بخشی از ۲۰۰ میلیون دانشآموز چینی از ماه مارس بهصورت مجازی از سر گرفته شد. اواخر مارس بود که با عدم مشاهدة موارد جدید ابتلا به کرونا در چین، این کشور بهصورت تدریجی برداشتن محدودیتها را آغاز کرد و در نهایت از آوریل، ابتدا دانشکدههای تحصیلات تکمیلی در ۹ استان شروع به فعالیت کرد و دانشآموزان سال آخر دبیرستان در پکن، شانگ¬های و گوانجو از ماه می فقط به منظور آمادگی برای آزمون کنکور به مدارس بازگشتند. برنامه بازگشایی مدارس چین شامل رعایت فاصله اجتماعی، استفاده از ماسک، سیستم حملونقل خصوصی و تعیین مکانهای مشخص برای دانشآموزان در کلاس است. البته دمای بدن دانشآموزان نیز بررسی میشود. سرپرستان مدارس در هنگام زمان ناهار دانشآموزان را کنترل کرده، مکانهای ناهارخوریها به اتاق امتحانات منتقلشده و بعضی از مدارس میزهای ناهار را در فاصله زیاد با یکدیگر قراردادند و همینطور در اپلیکیشن موبایلی تحتعنوان «کد سلامت»، یک فرم را پُر میکنند که ریسک ابتلای آنها به کرونا را ارزیابی میکند؛ آنها در صورتی میتوانند وارد مدرسه شوند که این اپلیکیشن، «کد سبز» یعنی وضعیت سلامتی خوب را برای آنها ثبت کرده باشد. در نهایت با کاهش آمار تعداد مبتلایان به کووید-۱۹ مدارسی که از ماه ژانویه تاکنون تعطیل و آموزش آنلاین ارائه میکردند در حال حاضر به صورت حضوری بازگشایی شدند.

ایران

وزارت آموزش و پرورش ایران، طی بخشنامهای ، آغاز سال تحصیلی را برای تمامی دورهها و پایهها، اعم از مدارس دولتی و غیردولتی، به صورت حضوری، ۱۵ شهریور ماه، اعلام کرد. اولویت با کلاسهای حضوری اعلام شد، لذا مدارس، جز در مواردی که ستاد مدیریت و کنترل کرونا حضور دانشآموزان را در مدارس ممنوع کرده و شرایط پرُخطر تلقی شود، باز است. پیش از این هم مقرر شده بود که سال تحصیلی جدید ۱۵ شهریور ماه چه به صورت حضوری و غیرحضوری و یا ترکیبی از این دو آغاز شود. ایران نیز مانند سایر کشورها اجرای سختگیرانة دستورالعملها از جمله؛ استفاده از الگوهای مختلف برای مدیریت حضور دانشآموزان در کلاسها از قبیل، گروهبندی کردن، زوج و فرد کردن و چرخشی کردن در مدارس و کلاس های پرجمعیت، ایجاد مسئولیت و حساسیت برای مدیران، معلمان، مربیان و عوامل اجرایی مدرسه به منظور آموزش اصول خود مراقبتی و پایش علائم بالینی دانشآموزان و کنترل مستمر از تجمعات، برنامهریزیِ زمان آموزش برای هر کلاس، صرفنظر از رشته و عنوان درس، حداکثر ۳۵ دقیقه و هر زنگ تفریح برای کلیه دورها ۱۰ دقیقه، توجه به تهویه مناسب و جریان هوا در محیطهای سربسته مثل کلاس، از طریق باز گذاشتن در و پنجره، نظارت بر نحوة و زمان ورود و خروج از مدرسه و رفتار دانشآموزان در زنگ های تفریح، جهت جلوگیری از تجمع و نزدیکی دانشآموزان به یکدیگر، آموزش و توجيه والدین به منظورِ تهیه روزانه ماسک و ملزومات بهداشتی برای فرزندان، آموزش مستمر نحوة شستشوی دست و صورت، آموزش مستمر نحوة مراقبت از خود در مسیر مدرسه و سرویس، رصد وضعیت سلامتی فرزندانشان از طریق درمانگاه محل سکونت و جلوگیری از حضور در مدرسه در صورت ابتلا یکی از اعضای خانواده به کرونا حداقل تا یک هفته پس از منفی شدن تست کرونا، را به کلیة مدارس ابلاغ کرد.