کار کودک را نمی‌توان ضربتی حل کرد

کار کودک موضوعی است که ما همواره در کشورمان با آن مواجه هستیم و متاسفانه به دلیل ساختار‌های نامناسب اقتصادی- اجتماعی و موقعیت مهاجر پذیری و همچنین مشکلات معیشتی و فقر که در کشور با آن رو به رو هستیم، آمار کودک کار و کار کودک در کشور ما رو به فزونی است. راه حل‌هایی هم که برای این موضوع اتخاذ می‌شود اصولا ناکار آمد بوده و هست.
ما علی رغم این که در قوانین‌مان به صراحت کار کودک را منع کرده‌ایم و برایش ضمانت اجرا تعیین کرده‌ایم و حتی در پیمان نامه جهانی حقوق کودک هم در این خصوص مقرراتی داریم، شاهد این هستیم که قوانین عملا اجرا نمی‌شوند و چون مشکلات ساختاری و معیشتی وجود دارند و از بین نمی‌روند، ما در مسیر حل آن‌ها قرار نمی‌گیریم، در این بین روز به روز هم بر تعداد کودکان کار افزوده می‌شود
و هیچ راه حلی هم برای آن وجود ندارد و تنها ساز و کار‌هایی از طرف متصدیان در جهت حل موضوع اتخاذ می‌شود که ایرادات بسیاری به آن‌ها وارد است.
یکی از دستورالعمل‌هایی که برای ساماندهی کودکان مورد استفاده قرار می‌گیرد آئین نامه ساماندهی کودکان خیابانی است که


علی رغم ایرادات بسیار زیادی که دارد محل دستورالعمل‌ها و اجرائیات است، ولی شاهد این هستیم که بر اساس همین آئین نامه هم وقتی طرح‌ها اجرا می‌شود مفاد آن به صورت کامل اجرا نمی‌شود. در حال حاضر شاهدیم که به طور موقت طرح‌هایی برای جمع‌آوری و ساماندهی کودکان کار اعمال می‌شود اما انگار بر خلاف مقرراتی که وجود دارد صرفا می‌خواهند که صورت مسئله را پاک کرده و با کودک کار مقابله کنند، این طور که پیداست اصلا هدف این طرح‌ها مقابله با کار کودک نیست. در آئین نامه مذکور پیش‌بینی شده است که کودکان کار وقتی جمع‌آوری می‌شوند باید مشکلاتشان شناسایی، طبقه‌بندی و ساماندهی شوند، توانمند شوند و بعد از این طرح‌ها ترخیص شوند. صرف نظر از ایراداتی که در این آئین نامه وجود دارد چیزی که امروز شاهد هستیم این است که اصلا این روش اجرا نمی‌شود. کودکان کار انگار به جای جمع‌آوری دستگیر می‌شوند و بعد بدون اینکه مشکلاتشان حل شود و توانمند شوند یک مدت در شرایطی که به صورت معمول نامناسب است نگهداری می‌شوند و پس از آن ترخیص می‌شوند به همین دلیل مسئله کودک کار حل نمی‌شود. این طرح‌ها و عملکرد آن‌ها به گونه‌ای است که بودجه‌های اختصاص داده شده به آن را هدر می‌دهد، بدون اینکه هیچ منفعتی از آن حاصل شود.
آخرین نمونه‌ای که از این طرح‌ها و رفتار‌ها شاهد بودیم در شاهین شهر اصفهان بود که کودکان کار جمع‌آوری شده به دلیل اینکه مکان و مرکزی برای نگهداری آن‌ها وجود نداشته، یعنی تا این حد مقدمات اجرایی این طرح فراهم نبوده، کودکان دستگیر شده را در زیر زمین بهزیستی قرار داده اند. سوال اینجاست که وقتی توانایی لازم و امکانات اولیه اجرای طرح را نداریم چه هدفی از جمع‌آوری کودکان داریم؟ آیا هدف این است که چهره شهر را از کودکان کار پاک کنیم؟
وقتی حتی مکانی برای اجرای طرح نداریم چه دلیلی در اجرای این طرح وجود دارد؟ پس منافع و مصالحه عالی کودکان که طبق پیمان نامه ما متعهد به رعایت آن هستیم کجاست؟ این‌ها سوالاتی است که مطرح می‌شود و هیچ پاسخی در خصوص آن وجود ندارد. چه اصراری است که ما کاری را انجام بدهیم که توانایی انجام آن را نداریم؟ قطعا همه ما میخواهیم کودکان کار دیگر کار نکنند اما نه با روش‌هایی که آسیب‌های بیشتری به آن‌ها می‌زند.
این بچه‌ها به دلیل شرایط اقتصادی‌ای که دارند کار می‌کنند اما مسئول متولی که درباره این موضوع صحبت کرده است آن‌ها را مهاجر و متکدی خوانده است. به فرض اینکه حرف‌های او هم درست است ما اصل عدم تبعیض داریم و این موضوع برای همه کودکان صدق می‌کند. ما حق نداریم با کودکان رفتار‌های متفاوتی داشته باشیم. چطور در شرایط امروز کرونا نبود امکانات اولیه را نا دیده گرفتیم و کودکان را با آن شرایط جمع‌آوری کردیم؟ حالا می‌گویند متخلفان را بر کنار کرده‌ایم که در کشورما این موضوع هم ایراداتی دارد و خیلی وقت‌ها شاهد بودیم که متخلف از یک اداره به اداره دیگری رفته است. با این حال حالا به فرض اینکه متخلفان کاملا بر کنار شده باشد، این اقدام مناسبی است؛ اما تا کی می‌خواهیم با چنین وضعی با مشکل بر خورد کنیم؟ کار کودک مسئله‌ای نیست که بتوان آن را با روش‌های ضربتی حل کرد. ما نیاز به اصلاح ساختاری همه جانبه و جامع داریم که به جای اینکه بخواهد صورت مسئله را پاک کند مشکل را برطرف سازد.