گروه اقتصادی – کورش شرفشاهی: سالها بود قاچاق به اشکال گوناگون سازمان یافته، چمدانی، مسافری، مرزی و... پایش را بر گلوی اقتصاد کشور گذاشته بود و تولیدکنندگان بسیاری که توان مقابله با کالای ارزان قاچاق را نداشتند، به خاک سیاه نشاند. اما همانگونه که بارها تاکید شده، در همواره روی یک پاشنه نمی چرخد و به دلیل تحریم های آمریکا که بی ارزش شدن پول ملی و بالا رفتن سرسام آور دلار را رقم زد، امکان ورود کالاهای خارجی به کشور در قالب واردات قانونی یا قاچاق و راههای غیر قانونی صرفه اقتصادی نداشت و حتی کالاهای بی کیفیت چینی را نیز با این دلار نمی شد وارد یا قاچاق کرد. تولیدکنندگان تا حدودی از این مساله خرسند شده بودند، زیرا از یک سو رقیبی برای خود نمی دیدند و از سوی دیگر هر کالایی با هر کیفیتی را تولید می کردند، بسادگی در بازار می فروختند و کسی به کیفیت و مبلغ آن کاری نداشت. اما آنهایی که نانشان را از قاچاق بیرون می آوردند و کار دیگری بلد نبودند و از درآمدهای بی حساب و کتاب افتاده بودند، به فکر این افتادند که مسیر معکوس را طی کنند. بدین معنا که کالاهای ایرانی را به کشورهای همسایه قاچاق می کردند. البته اشکال اینجا بود که فرصت طلبان و قاچاقچیان سابق، به فکر قاچاق کالای تولید داخل نبودند، بلکه کالاهایی که با ارز دولتی برای رفاه حال مردم به کشور وارد می شد، به کشورهای همسایه صادر می کردند. امروزه هر کالایی که از کشور خارج شود، برای عامل این مهم سودآور است. سقوط ارزش ریال به اندازه ای وحشتناک بوده که پول های خارجی بسادگی می توانند گوی سبقت را بربایند و نتیجه آن می شود که مردم همسایه ما می توانند یک کیلو گوشت را به قیت سه دلار، یک شانه تخم مرغ را به قیمت ۷۰ سنت، یک کیلو مرغ را به قیمت نیم دلار، ۲۰ کیلو هندوانه را به قیمت یک دلار، ۲۰ کیلو دلار را به قیمت یک دلار و ... از ایران تهیه کند. نتیجه آن می شود که هر روز بخشی از اقتصاد فلج و کالایی کمیاب می شود.

قاچاق معکوس دارو

قاچاقچیان اولین گام را در عرصه دارو برداشتند و داروهای وارداتی با ارز ۴۲۰۰ تومانی را که با هزاران مکافات به کشور وارد شده بود، به کشورهای همسایه قاچاق کردند که پس از مدتی لو رفت. نایب رئیس کمیسیون بهداشت مجلس دهم با بیان اینکه افزایش تولید ۵۰ درصدی دارو و داروهای ارزان قیمت زمینه قاچاق دارو به کشورهای همسایه را فراهم آورده است، گفت: قاچاق ممکن است بیشتر به صورت مسافری باشد و در برخی اقلام، قیمت در داخل و خارج کشور تا ۸ برابر است. سیدمرتضی خاتمی در مورد مقابله با پدیده قاچاق دارو، افزود: بهترین راهکار کنترل قاچاق، افزایش قیمت دارو و استفاده از بیمه ها است، تا مردم در کشور از داروی ارزان استفاده کنند و از سویی داروهای ارزان به خارج کشور قاچاق نشوند البته کنترل مبادی خروجی چه مسافری و چه کالائی، می تواند تا حدودی مؤثر باشد اما راه حل نهائی نیست.وی یادآور شد: افزایش قیمت و استفاده از ظرفیت بیمه ها برای پوشش دارو میتواند به نفع تولیدکننده، مصرفکننده و بیمهها باشد؛ درست نیست حق مردم، نصیب قاچاقچیان دارو شود.

تبعات افزایش قیمت دلار

اگر بپذیریم که اقتصاد زنجیره ای با حلقه های گوناگون است، باید بدانیم که تغییرات قیمت ارز و بی ارزش شدن پول ملی باعث بحران های جدی می شود. از هنگامی که ترامپ برجام را امضا نکرد و آمریکا به صورت رسمی از برجام خارج و به تبع آن تحریم ها بار دیگر از سر گرفته شد، روند بی ارزش شدن پول ملی آغاز و به مرور زمان شدت گرفت. در نتیجه پیامدهای آن بر بازار به ویژه کالاهای اساسی به صورت جدی مشاهده شد به طوری که بحث کمبود کالای اساسی در بازار شدت گرفت و در همان دوران خبرهایی مبنی بر قاچاق این کالاها از مرز به کشورهای همسایه به خصوص عراق مطرح شد.اخبار منتشر شده بیانگر آن بود که کالاهای اساسی توسط اتباع بیگانه در مناطق مرزی خریداری و خارج میشد و این روند کمبود این اقلام مصرفی در مناطق مرزی را سبب شده بود. در آن برهه نعمت حیدرزاده رئیس وقت اتاق اصناف ماکو گفت: «با توجه به گستردگی مرز، نمیتوان ادعا کرد که قاچاق رخ نمیدهد، اما محسوس و چشمگیر نیست، برخی از مسافرانی که از ترکیه وارد کشور میشوند کالاهای اساسی را به عنوان سوغات و کادو خارج میکنند که این اقدام نیز توسط نیروی انتظامی گمرک کنترل میشود.البته تهیه کالاهای اساسی با ارز دولتی به منظور رفاه حال و معیشت مردم بود، اما در عمل این کالاها به دست مردم نمی رسید بلکه به شهرهای مرزی ارسال می شد تا این بار قاچاقچیان از روش دیگری منتفع بشوند و مردم کشورهای همسایه کالای ارزان بخرند.

تغییر صورت مساله

در این رابطه عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس دهم گفته بود: صورت مسئله در قاچاق کمی متفاوت شده،زیرا با بالا رفتن قیمت ارز، قاچاق واردات بسیار کمرنگ شد و جای نگرانی نیست. مهرداد بائوج لاهوتی ادامه میدهد: «اگر فردی بخواهد کالایی را قاچاقی وارد کشور کند با ارز دولتی که نمیتواند این کار را کند در نتیجه با ارز آزاد باید این کار را انجام بدهد که به صرفه نیست و توجیه اقتصادی ندارد. وی تاکید کرد: افزایش قیمت ارز در برخی قسمتها برای ما تهدید بود، اما تبدیل به فرصت شد زیرا قاچاق کالا را خود به خود حذف کرد و انگیزهای شد تا محصولات و تولیدات داخل رونق بگیرد و به فروش برسد.

ذوق زدگی بیهوده

اگرچه نمایندگان مجلس از بابت اینکه امکان قاچاق کالا به داخل کاهش چشمگیری یافته و تولید کننده داخلی می تواند کالایش را بدون نگرانی بفروشد، خرسند بلکه ذوق زده شده بودند، اما آن روی سکه یعنی قاچاق معکوس را پیش بینی نکرده بودند.

در اینکه دشمنی آمریکا با رویکرد جنگ اقتصادی خودنمایی کرد، شکی نیست اما بحران ارزی بیسابقه با هدف وارد کردن ضربه اساسی به اقتصاد ایران به وسیله بیارزش کردن پول ملی رقم خورد. در این رابطه عضو کمیسیون اقتصادی مجلس گفت: «پدیده قاچاق به عنوان یک پدیده شوم است در هر کشوری رسوخ کند، اقتصاد آن کشور را فلج کرده و تولید را با مشکل جدی رو به رو میکند.» سید ناصر موسوی لارگانی ادامه میدهد: «تقریبا تا اوایل سال ۹۷ آمار رسمی قاچاق که از سوی دولت مطرح میشد، حدود ۱۰ میلیارد دلار بود و آمار غیر رسمی به ۲۵ میلیارد دلار قاچاق کلا به کشور میرسید که حقیقا باعث رکود جدی در تولید شده بود.»

وی تصریح میکند: «وقتی کالایی به صورت قاچاق وارد کشور میشود طبیعتا هزینههای مالیات بر ارزش افزوده و هزینههای گمرکی پرداخت نمیکند، در نتیجه آن کالا با قیمت خیلی پایین به بازار عرضه میشود، اما در طرف دیگر تولیدکننده ما که حقوق دولتی مثل مالیات بر ارزش افزوده هزینههای تولید را پرداخت میکند، نمیتواند با کالای قاچاق رقابت کند.»عضو کمیسیون اقتصادی مجلس تاکید میکند: «از نیمه دوم سال ۹۷ که شاهد افزایش قیمت ارز در کشور بودیم. قاچاق کالا به عکس صورت پذیرفت، یعنی قبلا کالای قاچاق وارد کشور میشد، اما اکنون کالاها به صورت قاچاق از کشور خارج میشود؛ آن هم کالای اساسی که مورد نیاز مردم است، مثل گوسفند زنده یا رب گوجه فرنگی و غیره. نتیجه آن نوسانات جدی در قیمت این کالاها شد.»موسوی لارگانی گفت: پدیده شوم قاچاق از هر طرف ضربه به اقتصاد کشور میزند و فرقی ندارد، ما قاچاق کالا به داخل کشور داشته باشیم یا خارج از کشور