نکات عجیب لوایح بودجه


مجید گودرزی

کارشناس اقتصادی

بودجه بزرگترین، پیچیده ترین و گسترده ترین لایحه دولت به مجلس است که نکات غیر قابل باوری دارد. بودجه دخل و خرج کشور را برای یک سال تنظیم می کند اما به اندازه ای لایحه بودجه رویایی تنظیم میشود که چالش برای دولت و کشور به وجود می آورد به همین دلیل بارها از سوی کارشناسان مورد انتقاد قرار گرفته وبر اصلاح نحوه تنظیم و اجرای آن تاکید شده است. برای آنکه بتوانیم نگاه کارشناسانه ای به بودجه داشته باشیم، کافی با دراین به آن نگاه کنیم و مرور لوایح بودجه در سالهای گذشته چالشهای آنرا نشان می دهد. اگرچه بودجه بی شمار اشکال دارد اما می توان اشکلات را در ۱۰ بخش تقسیم کرد.

۱_بودجه ایران سالهاست بصورت سنواتی تنظیم می شود که به بودجه مرده معروف است. یعنی هر سال مبلغی برابر نرخ تورم به بودجه های سال قبل اضافه می شود و در بسیاری از موارد هزینه های بودجه پس از گذشت چندین سال، توجیه فنی، اقتصادی و حتی منطقی ندارند.

۲_حدود ۱۰۰۰ هزار میلیارد تومان در کشور طرح نیمه تمام وجود دارد که بازدهی آنها صفر مطلق است. با وضعیت فعلی بودجه عمرانی که در سال۹۸ حدود ۶۰٫۰۰۰ میلیارد تومان بوده، ۱۷ سال طول می کشد این طرحها به پایان برسد. این طرحها اکثرا توجیه اقتصادی نداشته و فقط محض کلنگ زنی و فعالیت انتخاباتی نمایندگان بوده است.

۳_ در سالهای اخیر در نظام آموزش عالی کشور پیشرفت، بلکه انصافا دارای جهش بوده ایم. با این وجود هنوز هم در دانشگاههای کشور رشته ای بنام


"بودجه"نداربم. وقتی دولت و یا مجلس ادعا می کنند هزاران ساعت روی بودجه کار کارشناسی شده، معلوم نیست این کارشناسان از کجا مدرک گرفته اند. ما که نداریم! در دانشگاهها رشته تنبک داریم ، اما رشته بودجه نداریم! بیش از ۷۰ درصد انحراف از بودجه بدلیل عدم آگاهی با قانون بودجه بوده است.

۴_بوجه ای که مصوب می شود تا حدود زیادی سهم خواهی است. در سال ۹۱ این سهم خواهی ها آنقدر زیاد شد که محمود احمدی نژاد رییس جمهور وقت ضمن اعتراض شدید، از اجرای آن سرباز زد و اختلاف سهم خواهی مجلس و لایحه دولت حالا نام اختلاس بخود گرفته است. ۸۰۰۰ میلیارد تومان اختلاس مورد ادعای لاریجانی ریاست مجلس است.

۵_درصد بسیار بالایی از بودجه های مصوب خصوصا در بخش عمرانی تخصیص داده نمی شود. مصداق این سخن سخنان چیت چیان وزیر اسبق وزارت نیرو است که گفت: « ما سالیانه به ۲۰ هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز داریم در حالی که در سال ۹۵ تنها ۲۵۰ میلیون تومان تخصیص داده شده است».

۶_ سالهاست که تفریغ بودجه و ارائه گزارش آن را نداشته ایم. گزارش هایی هم که ارائه می شود، بیشتر سیاسی است تا واقعی و محض.

۷_در استیضاح اول از سریال استیضاح های آخوندی وزیر اسبق راه و شهرسازی، یکی از موارد استیضاح اختصاص بودجه ۱۸ استان به یک استان بود. این یعنی جابجایی بودجه کاملا سلیقه ای است و آمایش سرزمینی جایی در بودجه ندارد.

۸_در برخی موارد دسترسی یک یا چند استان به بودجه نامحدود و لابی قدرتمند در مجلس باعث فجایع زیست محیطی می شود. نمونه آن احداث دهها سد بر روی حوضه آبریز دریاچه ارومیه بود که باعث خشک شدن این دریاچه شد.در این حوضه ۱۰۳ سد در حال بهره برداری، در دست ساخت و در حال مطالعه است. دریاچه ارومیه از شدت جذب اعتبار سد سازی در حال خشک شدن است و دشت خوزستان بعلت نبود سد کافی درگیر سیل های وحشتناک.

۹_ بودجه باید برنامه های میان مدت و بلند مدت را پشتیبانی کند که اصولا در چند سال اخیر بودجه های هنگفت خرج شد ، اما درصد تحقق برنامه های بلند مدت بجز در برخی از موارد ناچیز بود.

۱۰_بودجه ابزار کنترلی قدرتمند دولتها برای کنترل اقتصاد و جامعه است که اکنون فقط با لابی های گسترده سهم خواهی ها را پوشش می دهد. در بسیاری از موارد هم به شرکتهای واگذار شده دولتی به بخش خصوصی به اسم حمایت از تولید هنوز هم بودجه دولتی پرداخت میشود! بیش از ۹۰۰ هزار میلیارد تومان بودجه شرکتهای دولتی اصلا بررسی نمی شوند.