روزنامه ایران
1399/09/20
جشنواره مجازی؛ فرصتی که باید قدرش را دانست
مینا صفار
خبرنگار
همواره یکی از مهم‌ترین جشنواره‌هایی که در ایران برگزار میشود، جشنواره بین‌المللی تئاتر عروسکی تهران مبارک است. این جشنواره قدمتی بسیار دیرینه دارد. اولین دوره آن در سال 1368 برگزار شد و تا دوره پنجم هر سال این جشنواره برگزار شد. بعد از دوره چهارم تصمیم بر این شد که جشنواره به‌صورت دوسالانه برگزار شود که تا دوره هفدهم به‌صورت منظم هر دو سال یکبار برگزار می‌شد، البته این جشنواره از ابتدا «تهران‌مبارک» نام نداشت و در دوره دهم بود که مبارک به‌عنوان سمبل تئاتر عروسکی ایرانی به‌نام جشنواره راه یافت و از آن پس شاهد برگزاری «جشنواره بین‌المللی تئاتر عروسکی تهران‌مبارک» بودیم. قرار بود دوره هجدهم این جشنواره تابستان 1399 و با دبیری گلزار محمدی؛ از هنرمندان عرصه تئاتر عروسکی و رئیس انجمن نمایشگران عروسکی خانه تئاتر برگزار شود اما چند ماه پیش از آغاز جشنواره و در اسفندماه 1398، دبیر جشنواره درگذشت. به‌دلیل اوضاع نامساعد و اپیدمی بیماری کرونا جشنواره به‌تعویق افتاد و قرار شد 15 اسفندماه و به‌صورت مجازی جشنواره تئاتر عروسکی برگزار شود اما دبیر جشنواره همچنان زنده‌یاد گلزار محمدی است و طی حکمی مهدی حاجیان به‌عنوان دبیر اجرایی، جشنواره را پیش می‌برد. در ادامه این گزارش با مهدی حاجیان؛ دبیر اجرایی جشنواره و بهروز غریب‌پور؛ عضو شورای سیاستگذاری و هنرمند مطرح عرصه تئاتر عروسکی در گفت‌وگو با «ایران» به بررسی شرایط برگزاری هجدهمین جشنواره تئاتر عروسکی تهران‌مبارک می‌پردازیم.
لزوم اشراف به مدیوم جدید تئاتر عروسکی
بهروز غریب‌پور ضمن اعلام این نکته که برگزاری آنلاین جشنواره می‌تواند اتفاق‌های مثبتی را رقم بزند، گفت: «از ابتدا بسیاری از متخصصان می‌گفتند باید فاصله اجتماعی رعایت شود، ماسک بزنیم و سالن‌های تئاتر و سینما باید تعطیل شوند. این اظهار نظر متخصصان به‌خاطر اینکه علیه خانواده هنر گارد گرفته باشند، گفته نشده بود بلکه می‌دانستند که این رعایت کمک می‌کند ما مرگ‌ومیر کمتری داشته باشیم. من از ابتدا و همان زمان که کرونا مانع برگزاری کنسرت‌ها و تئاترها شد، گفتم که ما باید قدر این ویروس را بدانیم چون هرچند مرگ‌ومیر و درد و رنج دارد، ظرفیت‌های بالقوه بشر را بالفعل می‌کند.» او در ادامه افزود: «بنابراین من از ابتدا در شورای سیاستگذاری جشنواره بین‌المللی تئاتر عروسکی تهران‌مبارک پیشنهاد دادم که جشنواره به‌صورت آنلاین برگزار شود. اینکه چه اتفاقی خواهد افتاد، بستگی به نوع کارگردانی و اجرای آثار دارد. هنرمندان تئاتر عروسکی باید این مدیوم جدید را بشناسند. طبیعتاً اگر اشرافی روی این مدیوم نداشته باشیم، تئاتر عروسکی تأثیر خوبی نخواهد گذاشت اما اگر اشراف کافی وجود داشته باشد، چه‌بسا آثاری تأثیرگذارتر اجرا شوند.»
مهدی حاجیان هم در همین زمینه به خبرنگار «ایران» می‌گوید: «یا باید جشنواره برگزار نمی‌شد یا آن را به‌صورت مجازی پیش می‌بردیم. در این مدت در ایران هم بسیاری از جشنواره‌ها به‌صورت مجازی برگزار شده‌اند و استقبال خوبی هم از آثار صورت گرفته. البته ما باید به فکر پلتفرمی باشیم که هم امکان اجرای تئاترها بدون مشکل را داشته باشند و هم حق کپی‌رایت هنرمندان حفظ شود. دبیرخانه در تلاش است تمام امکانات را فراهم کند.»
تله‌تئاتر؛ حلقه مفقوده تئاتر ایران
غریب‌پور ضمن اعلام این نکته که برگزاری آنلاین جشنواره می‌تواند در آینده به نفع تئاتر ایران تمام شود، گفت: «اگر به‌جای آینده درباره گذشته صحبت کنیم، نمونه این اتفاق را می‌توانیم ببینیم. سال 1344 موقعی که تالار سنگلج افتتاح شد، دو روز در هفته نمایش‌ها را اجرا می‌کردند چون بعد از اتفاق‌های 28 مرداد و سقوط تئاتر سعدی خلائی ایجاد شده بود که تئاتر اسکویی تماشاگر داشت اما تئاتر سنگلج تماشاگر نداشت. وقتی عباس جوانمرد تشکیلات تئاتر تلویزیونی را راه انداخت و شش گروه تشکیل داد، بر میزان مخاطبان تئاتر سنگلج افزوده شد چون بسیاری عزت‌الله انتظامی، جعفر والی، علی نصیریان، رکن‌الدین خسروی و... را نمی‌شناختند.»
او در ادامه به این نکته نیز اشاره می‌کند که: «تئاتر در جزیره اجرا میشود. اگر تئاتری مورد استقبال بسیار خوبی هم قرار بگیرد، نهایتاً دوهزار مخاطب، اثر را می‌بینند و اگر 10 سالن دوهزار نفره هم داشته باشیم، شبی بیست هزار نفر تماشاگر داریم درحالی‌که اگر یک تله‌تئاتر اجرا شود، چندین میلیون نفر تماشاگر داریم. از دید من اگر به ابعاد مثبت قضیه نگاه کنیم، می‌توان به بهبود شرایط مخاطبان تئاتر امید داشت. یکی از خطاهای بزرگ تلویزیون بی‌توجهی به تله‌تئاتر است. باید در این شرایط ابتدا مروری به آثاری که قبلاً تولید شده بودند، انجام می‌داد و بعدبه‌سمت تولید می‌رفت. اگر این کار را می‌کرد، بعد از کرونا بر شمار مخاطبان تئاتر افزوده می‌شد. امیدوارم جشنواره‌های آنلاین بتوانند مخاطبان را با تئاتر آشناتر کنند.»
به‌دنبال جایگزین باشیم
دبیر اجرایی جشنواره تهران‌مبارک درباره دو بخش جدید جشنواره یعنی پاتوق عروسکی و کارناوال به «ایران» می‌گوید: «این دو بخش به‌دلیل شیوع بیماری کرونا قابل انجام به‌شکل سابق نیست اما به‌دنبال راه‌حلی برای ایجاد دورهمی‌های مجازی میان هنرمندان عروسکی هستیم.» او اضافه می‌کند : «البته امسال بخش‌های جدیدی هم به جشنواره اضافه میشود که به‌عنوان‌مثال می‌توان به بخش‌های ایده‌های نو، پایان‌نامه‌های برتر دانشجویی، مسابقه عکاسی نمایش عروسکی و پژوهش، آموزش و نشست‌های تخصصی برگزار شده اشاره کرد.» حاجیان درباره تداوم این بخش‌ها در جشنواره‌های آتی عروسکی نیز معتقد است : «این مسأله به سیاست‌های شورای سیاستگذاری جشنواره آینده و دبیر جشنواره مربوط میشود، البته نتیجه‌ای که از حضور این بخش‌ها در این دوره از جشنواره گرفته میشود هم در این تصمیم‌گیری بی‌تأثیر نیست.» همچنین کارگردان اپرای عروسکی «حافظ» حذف شدن این دو بخش را کم‌اهمیت دانست و گفت: «حذف شدن این بخش‌ها در شرایطی که یک بیماری دارد خانواده بشری را تهدید می‌کند، کارخانه‌های بزرگ تعطیل می‌شوند، سازمان ملل مجبور میشود مبرم‌ترین و سیاسی‌ترین مشکلات کشورها را از طریق آنلاین انجام دهد، اهمیت چندانی ندارد. مطمئن باشید فضای مجازی می‌تواند جای این اتفاق را بگیرد. در شرایط خاص باید به‌دنبال جایگزین بود. بشر اصولاً در زمان فقدان اتفاق‌هایی که به آنها عادت کرده، به جایگزین فکر کرده است. به‌عنوان مثال نشنال تئاتر پلتفرمی ایجاد کرده تا مردم بتوانند تئاترهایی که در شرایط عادی بهای بلیت شان 150 پوند بود، با 9 دلار ببینند. خانواده بشری پذیرفته است که تا مدتی این نوع ارتباط مخاطبان با سینما و تئاتر فضای مجازی را در نظر بگیرد.»
جشنواره آنلاین و سهولت میزبانی از گروه‌های خارجی
مهدی حاجیان ضمن اعلام این خبر که امسال جشنواره به‌صورت ملی برگزار میشود، می‌گوید: «البته در حال رایزنی هستیم تا در بخش آموزش و برگزاری ورک‌شاپ‌ها بتوانیم از هنرمندان بین‌المللی استفاده کنیم. امسال با توجه به این برنامه‌ریزی، هنرمندان ایرانی بیشتری می‌توانند از این ورک‌شاپ‌ها بهره ببرند.» غریب‌پور هم ضمن اعلام این نکته که مجازی برگزار شدن جشنواره با حضور آثار خارجی منافاتی ندارد، به جشنواره مجازی عروسکی دانشجویی اشاره کرد و گفت: «در این جشنواره که نخستین دوره آن چندی پیش برگزار شد و من هم یکی از داوران بودم، چهار اثر از روسیه و دو اثر از فرانسه شرکت کردند. این جشنواره بسیار خوب برگزار شد. هیچکس باور نمی‌کرد انعکاس چنین جشنواره‌ای که بودجه چندانی هم نداشت؛ جوایزی حدود پانصدهزار الی یک میلیون تومان برای آن در نظر گرفته شده باشد و تبلیغات گسترده‌ای هم درباره‌اش نشده بود که به این اندازه متقاضی داشته باشد.»
او در ادامه افزود: «جشنواره مجازی راهی است برای میزبانی از بسیاری از آثار که در حالت عادی امکان دعوت و میزبانی‌شان وجود ندارد. من چهار دوره رئیس شورای داوران جشنواره بین‌المللی پراگ بودم. از سال دوم شروع کردیم به آرشیو کردن آثار ضبط شده. در خلال برنامه‌ها یک نمایش ویدیویی هم داشتیم چون می‌دانستیم این کار کمک می‌کند به اینکه خیلی از گروه‌هایی که به‌خاطر هزینه و مشکلات اقتصادی امکان پذیرایی‌شان در جشنواره نیست، از طریق دی‌وی‌دی حضور داشته باشند و بخشی از مسابقه هم به این بخش اختصاص داشت.»
قدرت مدیر، جشنواره را پویا و متفاوت می‌سازد
این هنرمند عرصه تئاتر تأثیرگذاری جشنواره آنلاین را منوط به مدیریت درست این اتفاق هنری دانست و گفت: «اگر جشنواره درست مدیریت نشود، زنده و آنلاین فرقی نمی‌کند و جشنواره‌ای که به‌درستی مدیریت نشود، در هر دو صورت می‌تواند ضعیف باشد. خود من سال 1377 دبیر هفتمین دوره جشنواره بین‌المللی تئاتر عروسکی بودم. در آن دوره میزبان 150 هنرمند غیرایرانی بودیم و در آن سال در تمام سالن‌های شهر تهران ما اجرای تئاتر داشتیم.» او به این مسأله نیز اشاره می‌کند که «پیش از آغاز جشنواره می‌گفتند نمی‌شود این کار را کرد اما ما توانستیم. حتی جیم گمبل را از امریکا دعوت کردیم. او به ایران آمد و بعد از جشنواره اعلام کرد که از این به‌بعد سفیر فرهنگی ایران در امریکا هستم! شجاعت و قدرت مدیر جشنواره و راه‌حل‌هایش می‌تواند کمک کند که جشنواره متفاوت، پویا و تأثیرگذار باشد.» غریب‌پور درباره مخالفان برگزاری جشنواره تئاتر عروسکی به‌صورت آنلاین می‌گوید: «این مقاومت در مقابل پدیده‌ها و نداشتن راه‌حل به این دلیل است که آدم‌ها تفکر ارتجاعی دارند. ممکن است حرف‌ها به‌ظاهر دلسوزانه باشد اما عملاً می‌خواهد بگوید این قدرت را ندارد که به آلترناتیو فکر کند. باید همواره برای پدیده‌هایی که برایشان برنامه‌ریزی نشده است، چاره‌اندیشی کرد. چه کسی می‌دانست که سال 2020 تبدیل میشود به سال مرگ‌ومیر هنرمندان، ورزشکاران، سیاستمداران و مردم عادی؟ بنابراین حال که بر ما صاعقه فرود آمده باید به فکر راه‌حل باشیم. نه اینکه همه زیر پناهگاه و سایبان بایستیم و تکان نخوریم. معتقدم برگزاری جشنواره به‌صورت آنلاین به تئاتر ایران کمک می‌کند.»
تئاتر عروسکی مختص کودکان نیست
مهدی حاجیان در پایان درباره آثاری که قرار است در قالب هجدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر عروسکی اجرا شوند، گفت: «همچون روال دوره های پیشین این جشنواره، اغلب آثار تولیدات تازه‌ای هستند که برای نخستین‌بار در قالب جشنواره اجرا می‌شوند و بعد از جشنواره رایزنی‌ها برای اجرای عمومی نمایش‌ها آغاز میشود. با پیگیری‌های اداره کل هنرهای نمایشی و همچنین مرضیه برومند؛ دبیر هفدهمین جشنواره تهران‌مبارک، آثار تازه دوره گذشته همگی دوره اجرای عمومی خود را گذراندند، البته در این دوره برخی از آثاری که از شهریورماه 1397 روی صحنه رفته بودند و برای جشنواره گذشته تولید نشده بودند در بخش مرور حضور خواهند داشت.» دبیر اجرایی جشنواره ضمن تأیید این نکته که هنوز این تصور اشتباه که تئاتر عروسکی مختص کودک تولید میشود، گفت: «هر سال چه در جدول برنامه‌ها، چه در بخش معرفی، آثار را از هم تفکیک می‌کردیم و امسال هم روی پلتفرم در نظر گرفته شده برای اجراهای مجازی تئاترها که همان سایت ایران تئاتر است، گروه سنی آثار به تفکیک اعلام می‌شوند.»
سایر اخبار این روزنامه
# من - ماسک - می‌زنم
آیت‌الله محمد یزدی شخصیتی جامع و اثرگذار بود
آتشفشان فکری فعال شد
واکسن کرونا بزودی به ایران می‌آید
برای دولت برنامه تعیین نکنید
درس خواندن کرونایی در نقطه کور
سلام ایران
کاش آقای قالیباف کمی صبوری می‌کرد
مشاغل خدماتی زیر فشار کرونا خرد شدند
ایران جمعه ضمیمه امروز به همراه 8 صفحه«پرسه»
جشنواره مجازی؛ فرصتی که باید قدرش را دانست
زِهی، ز مضراب عشق
صفحه فرهنگی آخر هفته«ایران»
عدول از استانداردهای قانونگذاری
بازخوانی استراتژی رسانه‌ای در مقابله با کرونا
برخوردهای سیاسی-امنیتی آفت جان اقتصاد
