گروه صنعت و تجارت: قرار است نظام بانکی با سیاست های ابلاغ شده از سوی بانک مرکزی ضامن بقای بنگاههای کوچک و متوسط در ۱۴۰۰ باشد. با استمرار نقش آفرینی بنگاه های کوچک و متوسط در فضای تولید و اقتصاد کشور است که می توانیم شاهد افزایش سهم این کسب و کارها از تولید و اشتغال در آینده باشیم. در این میان با آنکه از واحدهای تولیدی کوچک و متوسط بخاطر سهم قابل توجه در اشتغالزایی و تولید ناخالص داخلی کشور، به عنوان ستون فقرات اقتصاد کشور یاد میشود، اما بررسی ها درباره میزان برخورداری آنها از تسهیلات کلان بانکی هنوز هم از چند منظر دارای اهمیت و ابهام است.

نخستین ابهام اینکه بنگاه های اقتصادی کوچک و متوسط در حال حاضر حدود ۸۰ درصد پتانسیل های تولیدی کشور را به خود اختصاص داده اند، اما سهم این کسب و کارها از کل تسهیلات پرداختی تنها شش درصد بوده است. مسال دوم اینکه در تمام این سال ها عمده مشوق های مالی و اولویت های قانون گذاری دولت به سود صنایع بزرگ در کشور بوده است و حمایت های یارانه ای و رانت های دولتی عموما به خصولتی ها رسیده و نه بنگاه های تولیدی کوچک و متوسط که مشغول فعالیت هستند. از سوی دیگر بالا بودن سود بانکی و شوک های ارزی نیز تهدیدی جدی برای واحدهای تولیدی کوچک و متوسط که مشغول فعالیت تولیدی در کشور هستند، محسوب می شود و گردش نقدینگی به نفع این صنایع را پایین می آورد.

اهمیت بنگاه های کوچک و متوسط در توسعه اشتغالزایی کشور به باوری رایج در میان محافل کارشناسی و نهادهای تصمیم گیر تبدیل شده است. هرچند این کسب و کارها نقشی حیاتی در اقتصاد همه کشورها دارند، اما در کشوری همچون ایران که از نرخ بالای بیکاری رنج می برد این بنگاه ها می توانند فرصت های اشتغالزایی بسیاری در نقاط مختلف شهری ایجاد کنند.

تعداد صنایع کوچک و متوسط در فضای اقتصاد کشور

بررسی طرح های آمارگیری کارگاه های صنعتی نشان می دهد که سهم کسب و کارهای مربوط به صنایع کوچک و متوسط از کل صنایع تولیدی کشور بسیار بالاست و این موضوع در عمل می تواند نشان دهنده اهمیت وجود این بنگاه های تولیدی در ترسیم مسیر توسعه اقتصادی و اشتغالزایی باشد. آخرین آمار منتشر شده از سوی مرکز آمار نشان می دهد ۲۹ هزار و ۱۷۰ کارگاه صنعتی در سال ۹۷ فعال بوده اند که از این تعداد، ۲۳ و ۶۰ کارگاه صنعتی کوچک و متوسط بوده اند. به عبارت ساده تر می توان گفت که ۸۰ درصد بنگاه های تولیدی از کل کارگاه های صنعتی سال ۹۷ کسب و کارهای کوچک و متوسط بوده است. همچنین بر اساس این اطلاعات، حدود ۲۷ درصد شاغلان در این بخش مشغول به کار هستند.

با استناد به همین آمارها می توان مشخص کرد که کسب و کارهای کوچک و متوسط سهم بیشتر و قابل توجهی را در صنایع تولیدی در کشور به خود اختصتص داده اند و البته با این حال بیشترین آسیب ها در دوران بحرانهای اقتصادی نیز به همین صنایع تولیدی است. یکی از عمده مشکلاتی که آسیب پذیری این صنایع را در برابر ناملایمات اقتصادی افزایش داده بهره مندی اندک آنها از حمایت های مالی دولت است. مشوق های مالی دولت در تمام این سال ها یا به واحدهایی رسیده است که جز صنایع تولیدی کلان کشور محسوب می شوند.

سهم صنایع کوچک و متوسط از تسهیلات بانکی

در این میان بررسی آمارهای مربوط به میزان اعتبارات اعطایی به صنایع تولیدی نیز نشان می دهد که در سال ۹۸ حدود ۹۷۵ هزار میلیارد تومان تسهیلات به واحدهای تولیدی تخصیص داده شده که تنها ۵۴.۵ هزار میلیارد تومان آن به بنگاه های کوچک و متوسط رسیده است. به این ترتیب سهم این واحدهای تولیدی از حمایت های بانکی کمی کمتر از ۶ درصد است. آخرین آمارهای مربوط به تسهیلات دهی بانک ها نیز نشان می دهد که در نیمه نخست سال گذشته حدود ۶۹۷ هزار میلیارد تومان تسهیلات بانکی اعطا شده که بنا بر اعلام مقام پولی، حدود ۸۵ هزار میلیارد تومان از این تسهیلات به بنگاه های کوچک و متوسط رسیده است. با احتساب این آمارها سهم بنگاههای کوچک و متوسط از تسهیلات بانکی در سال ۹۹ (تا پایان شهریورماه) ۱۲ درصد بوده است. با این حال این آمار تنها شش ماهه سال گذشته را پوشش میدهد و نمیتواند معیار درستی برای ارزیابی میزان تسهیلات دریافتی از سوی بنگاههای کوچک و متوسط باشد.

وعده رییس کل بانک مرکزی برای حمایت

با تمام این صحبت ها براساس آخرین اظهار نظرهای صورت گرفته از سوی رییس کل بانک مرکزی قرار است، امسال تسهیلات بیشتری به بنگاه های تولیدی کوچک و متوسط فعال در کشور اعطا شود تا با اجرای این سیاست سهم آنها از تولید و اشتغال کشور رو به افزایش بگذارد. آنطور که عبدالناصر همتی، رییس بانک مرکزی اعلام کرده: بنگاه های کوچک و متوسط امروزه به عنوان یکی از مسیرهای اصلی رشد و توسعه پایدار مبتنی بر دانش در کشورها شناخته می شوند. ارزشافزوده بالا، نوآوری، اشتغال آفرینی و انعطاف پذیری بیشتر از مزایای این بنگاه هاست.

در پیام عبدالناصر همتی آمده است که؛ بانک مرکزی در چند سال گذشته برنامه جدی برای افزایش میزان تامین مالی بنگاه های تولیدی کوچک و متوسط داشته است. در سال گذشته بیش از ۲۷ هزار واحد کوچک و متوسط از حدود ۸۵ هزار میلیارد تومان تسهیلات بهره مند شدند که نسبت به سال ۹۸ رشد ۵۷ درصدی داشته است. برنامه بانک مرکزی برای پشتیبانی مالی از صنایع کوچک و متوسط در سال ۱۴۰۰ اختصاص مبلغی تا حد ۱۰۰ هزار میلیارد تومان از سوی بانک ها برای اعطای سرمایه درگردش به این واحدها، با هدف گسترش نقش آنها درتولید و اشتغال کشور است.

با استناد به صحبت های مطرح شده از سوی بالاترین مقام پولی کشور، امسال قرار است رقم اعتبارات در نظر گرفته شده برای این صنایع به ۱۰۰ هزار میلیارد تومان برسد که در مقایسه با سهم ۸۵ هزار میلیاردی آنها در سال گذشته، ۱۷.۵ درصد بیشتر خواهد بود. این رقم در قیاس با تسهیلات کلانی که به سایر بنگاه های تولیدی و صنایع بزرگ تخصیص داده می شود بسیار ناچیز است. ضمن آنکه حمایت از صنایع بزرگ تولیدی و خصولتی ها نیز همواره جزو سیاست های کلان دولت بوده و سهم این صنایع از حمایت های مالی همواره ناچیز بوده است.