روزنامه آفتاب یزد

امیدهای نفتی

آفتاب یزد: تحریم و شرایط اقتصادی، ایران را به وضعیتی دچار کرد که با کمبود شدید واردات و صادرات مواجه شد. این رکود در واردات و صادرات که هیزم آن را تحریم‌ها فراهم کرد و مسائل دیگر آتش آن را افروخت. این کاهش واردات و صادرات بیشترین اثر خود را روی کالای اصلی صادراتی ما یعنی نفت گذاشت. کالایی که اقتصاد ما تا حد زیادی به آن وابسته است و برای وارد کردن بسیاری از کالاها و حتی کالاهای اساسی و مواد غذایی، نیاز به فروش نفت داریم. فروش نفت آن قدر برای اقتصاد ما و معیشت مردم ما اهمیت دارد که هر خللی که در آن ایجاد شود، به طور مستقیم اوضاع اقتصادی کشور تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
> تنزل صادرات به 300 هزار بشکه در روز
با وجود تحریم‌های که به ایران اعمال شد اما همچنان صادرات نفت تا حدی ادامه داشت. اما این صادرات در مقایسه با قبل کاهش یافته بود. به گزارش تسنیم در
12 اسفند 98، از ابتدای دهه 90 شمسی، در پیامد تشدید تحریم‌ها، صادرات نفت ایران کاهش چشمگیری داشت، چنان که از حدود 2.5 میلیون بشکه در روز، اکنون به حدود 300 هزار بشکه تنزل یافته است. با این حساب سهم صادرات نفت از کل تولید ناخالص داخلی (GDP) تنها ظرف کمتر از یک دهه یعنی طی 2012 تاکنون، از حدود 10 درصد (یعنی 55 به حدود 550 میلیارد دلار)، به حدود 1.5 درصد (یعنی 7 به حدود 450 میلیارد دلار) رسیده، و سهم درآمدهای نفتی از بودجه عمومی نیز از 32 درصد (یعنی 57 از 177 هزار میلیارد تومان) به 5.4 درصد (یعنی 27 هزارمیلیاردتومان بر اساس فروش 300 هزار بشکه؛ به 500 هزار میلیارد تومان بودجه عمومی با کسر اضافه برآورد فروش نفتِ سال بعد) کاهش یافته است.


> وعده‌ی 2.3 میلیون بشکه صادرات در روز
شرایطی که ایران از نظر نفت و صادرات آن پشت سر گذاشت، بسیار سخت و جانکاه بود و شاید اگر تدابیر مسئولات وزارت نفت نبود، وضع بدتر هم می‌شد. اما شرایط در اواخر سال 99 رو به بهبود گذاشت و وزیر نفت در این خصوص امیدواری‌هایی به مجلس و مردم داد. در همین راستا به گزارش دنیای اقتصاد در 14 بهمن 99، الیاس نادران، رئیس کمیسیون تلفیق مجلس شورای اسلامی اظهار کرد: «وزیر نفت که برای ارائه توضیحات درخصوص درآمدهای نفتی و اتفاقاتی که برای سال آینده پیش‌بینی کرده بودند به کمیسیون آمد، بیان کرد که صادرات نفت و میعانات گازی را 2.3 میلیون بشکه در روز در نظر گرفته‌اند و مصرف داخلی هم 2.2 میلیون بشکه در روز است که از آقای وزیر سوالاتی پرسیده شد که در حال حاضر چه میزان تولید وجود دارد که اعلام کردند ۹۰۰ هزار بشکه صادر می‌شود و ما اعلام کردیم که این فاصله بسیار زیاد است. آقای زنگنه بیان کرد اگر شرایط سیاسی کشور را به گونه‌ای فراهم کنید تا خارجی‌ها به ما اجازه صادرات دهند و البته ۶۰۰ میلیون دلار هم سرمایه در اختیارم بگذارید، پس از سه ماه ظرفیت صادرات را به 2.3 میلیون خواهم رساند که این‌ها پیش‌شرط‌های بسیار سختی بود البته نه به لحاظ مالی چرا که کشور درگیر و دار این چند میلیون دلار نخواهد بود اما اینکه حاکمیت را تحت فشار قرار دهند تا شرایط سیاسی را به نحوی دربیاورند که امکان بیشتری برای صادرات نفت پیدا کنند و در حقیقت بودجه را اهرمی برای فشارهای سیاسی در نظر گرفته‌اند تا اینکه سازش صورت بگیرد که ما این موضوع را تحمل نکردیم و با دوستان مشورت گرفتیم که بودجه با حداقل وابستگی به نفت بسته شود و از سازوکارهای دیگری همچون اوراق مالی، فروش دارایی‌ها و هر شکلی که ممکن باشد بودجه را تامین مالی می‌کنیم ولی اجازه نخواهیم داد که کشور تحت این فشارهای سیاسی قرار بگیرد.»
> حرف‌هایی که درست از آب درآمد
شاید زمانی که آقای وزیر این حرف‌ها را در بهمن 99 می‌زد کسی فکرش را نمی‌کرد در اردیبهشت 1400 شرایط سیاسی مد نظر وزیر نفت کم کم فراهم شود. شاید آن زمان که برداشت‌های نادرستی از سخنان وزیر شد، باید کمی صبر پیشه می‌شد تا عمق آینده‌نگری پس این حرف‌ها مشخص شود. اما فارغ از این حرف‌هایی که رنگ و بوی سیاسی دارد، تلاش برای کاهش وابستگی اقتصادی به نفت می‌تواند از هر جهت برای اقتصاد کشور سودمند باشد. اما آن چه در حال حاضر وجود دارد و نمی‌توان منکر آن شد، وابستگی شدید اقتصاد ما به نفت است و ما باید با توجه به این شرایط اقتصاد جاری کشور را رقم بزنیم. پس مقصود وزیر نفت از فراهم شدن شرایط سیاسی نه توقع دور از ذهنی بود و نه زیاده! چرا که با تغییر دولت در آمریکا، احتمال احیای برجام قوت گرفت.
> 2.5 میلیون بشکه در آوریل 2021
حالا بعد از نزدیک سه سال که خبرهای خوشی از برجام می‌رسد، امیدها به افزایش صادرات افزایش یافته است. حقی طبیعی که با بی‌اخلاقی از کشور ما گرفته شده بود و حالا وقت آن است که دوباره به حق‌دار برسد. در این رابطه به گزارش ایسنا در 14 اردیبهشت امسال، صادرات نفت ایران همزمان با مذاکرات وین برای احیای توافق برجام ۲۰۱۵ که به صادرات بیشتر نفت ایران به بازار جهانی منتهی می‌شود، افزایش پیدا کرده که طبق گفته کارشناسان این موضوع موجب نگرانی غول‌های نفتی شده است. آخرین نظرسنجی رویترز بیانگر این است که تولید نفت اوپک در آوریل تحت تاثیر عرضه بالاتر از سوی ایران که محدودیت عرضه داوطلبانه سایر اعضای این گروه را جبران کرد، افزایش یافت به طوری که تولید نفت اوپک که متشکل از ۱۳ کشور عضو است، در آوریل به 25.17 میلیون بشکه در روز رسید که ۱۰۰ هزار بشکه در روز در مقایسه با مارس افزایش داشت. تولید نفت اوپک از ژوئن سال ۲۰۲۰ هر ماه به استثنای فوریه افزایش داشته است. در این بین صادرات نفت ایران افزایش پیدا کرده است؛ نفت ایران در آوریل 2.5 میلیون بشکه در روز برآورد شد که ۲۰۰ هزار بشکه در روز نسبت به مارس افزایش داشت و بزرگترین افزایش تولید ماهانه در میان اعضای اوپک بود. افزایش اندکی هم در تولید الجزایر، نیجریه و آنگولا وجود داشت. عربستان سعودی تولیدش را ثابت نگه داشت و برای سومین ماه به وعده خود برای کاهش بیشتر تولید عمل کرد. تولید امارات متحده عربی و کویت هم ثابت بود. لیبی و ونزوئلا کاهش تولید قابل توجهی داشتند.»
> تابستانی که نفتی آغاز شد
پس هنوز که برجام به نتیجه‌ی کامل نرسیده، وزیر نفت به گفته‌ی خود پایبند بوده و بشکه‌های تولیدی را حتی به بیش از 2.3 میلیون بشکه‌ی وعده داده شده یعنی 2.5 میلیون بشکه در روز رسانده است. رقمی که با توجه به شرایط مذاکرات، احتمالا در روزها و ماه‌های آتی بیشتر از این هم شود و امید که گره چند ساله از وضعیت اقتصادی و معیشتی ایران بگشاید. به گزاش ایرنا در 15 اردیبهشت امسال، آمارهای بانک مرکزی هم این رشد تولید نفت را نشان می‌دهد. حتی آمارهای بانک مرکزی پا را فراتر گذاشته و آغاز رشد تولید نفت را مربوط به ماه‌های آغازین سال 99 می‌داند. آمارهای بانک مرکزی نیز نشان می‌دهد که در ۹ ماهه سال ۹۹ رشد اقتصادی نسبت به رقم مشابه سال قبل به میزان 2.2 درصد افزایش یافته است. این در شرایطی است که رشد تولید ناخالص داخلی در فصل بهار سال گذشته منفی 2.9 درصد بود که این رقم در فصل‌های تابستان و پاییز به ترتیب به 5.2 و 3.9 درصد افزایش یافته است. این اعداد که برای دو فصل پیاپی، رشد اقتصادی مثبت را به ثبت رسانده حاکی از خروج اقتصاد ایران از رکود و آغاز دوره رشد است، اما نکته مهم دیگر در این آمار، افزایش رشد اقتصادی با احتساب نفت در مقایسه با رشد اقتصادی بدون نفت در سال گذشته است. در حالی که رشد تولید ناخالص داخلی بدون نفت در فصل بهار سال گذشته معادل منفی 0.6 درصد بود، این رقم با در نظر گرفتن نفت، منفی 2.9 درصد برآورد شده است. این اعداد به آن معنا است که در فصل بهار سال ۹۹، فروش نفت ایران همچنان کاهشی بوده و این موضوع بر رشد اقتصادی تاثیر منفی داشته است. اما ماجرا در فصل تابستان و پاییز متفاوت شده است. در تابستان رشد اقتصادی با نفت و بدون نفت به ترتیب 5.2 درصد و 3.2 درصد اعلام شده است. در پاییز نیز باز هم رشد اقتصادی با نفت بیشتر از رشد اقتصادی بدون درآمدهای نفتی بوده که نشان می‌دهد در این مدت صادرات نفت ایران افزایش داشته و بر مولفه‌های اقتصادی نیز تاثیرگذار بوده است. بر این اساس اگرچه رشد اقتصادی بدون نفت کشور در ۹ ماهه سال گذشته، معادل 1.9 درصد برآورد شده که این رقم با احتساب نفت، 2.2 درصد اعلام شده است. از این ارقام می‌توان نتیجه گرفت که ایران توانسته با وجود تداوم تحریم‌ها اما سهم بیشتری از نفت تولیدی خود را صادر کند. البته پیش از این نیز وزیر نفت و رئیس کل بانک مرکزی از ایجاد گشایش‌هایی در صادرات نفت و دسترسی به پول آن صحبت کرده بودند. وزیر نفت در بهمن پارسال در حاشیه مراسم افتتاح بیست و پنجمین نمایشگاه نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی در این باره گفته بود: «صادرات نفت ایران و دسترسی به پول آن در روزهای اخیر به شدت افزایش داشته است.»
> به رقم قبل از تحریم‌ها برمی‌گردیم
بدین ترتیب رشد صادرات نفت ایران زمانی آغاز شد که هنوز دولت قبلی آمریکا که با تمام قدرت در راه صدور نفت ایران مانع‌تراشی می‌کرد، روی کار بود. شاید بتوان گفت درایت و کفایت وزارت نفت به خوبی توانست تا حد توان موانع را از سر راه بردارد. نرسی قربان کارشناس اقتصادی در این باره به آفتاب یزد می‌گوید: «اگر مانعی بر سر راه صادرات نفت ایران نباشد قاعدتا باید دوباره برگردیم به همان میزان بشکه که پیش از تحریم‌ها می‌فروختیم، یعنی به عددی بیشتر از 2.3 میلیون بشکه در روز. در نظر داشته باشید که این رقم، صادرات نفت ماست وگرنه ما رقمی حدود 1.8 میلیون بشکه در روز هم برای مصارف داخلی خودمان تولید می‌کنیم. البته باید تاکید کنم که هیچ مانعی نباید باشد. آن چه در مورد نفت مطرح است، فقط بحث فروش نیست. گرفتن پول و قفل بانکی هم هست. چه فایده دارد وقتی که شما نفت را بفروشی و نتوانی پولت را بگیری. پس باید مشکلات دیگر هم حل شود. الآن قرار است مسائل بانکی هم حل شود. مسائلی که دفعه‌ی قبل به صورت صد در صد حل نشد. امیدواریم این بار به طور کامل حل شود که بتوانیم پس از فروش پولمان را وارد کشور
کنیم.»
> وزارت نفت سریع و کارآمد عمل کرد
این کارشناس اقتصادی در ادامه درباره‌ی عملکرد وزارت نفت در زمان جاری بودن برجام اضافه می‌کند: «ما عملکرد وزارت نفت را می‌توانیم به دو بخش تقسیم کنیم. یک مرحله زمانی بود که تحریم‌های قبلی برداشته و برجام منعقد شد. بعد از برداشتن تحریم‌ها وزارت نفت عملکرد خوبی از خود نشان داد و توانست ظرف مدت بسیار کوتاهی به سطح بالایی از صادرات برسد. حتی در آن زمان پیش‌بینی‌ها چنین عملکرد سریعی را بیان نمی‌کرد. بر پایه‌ی پیش‌بینی‌ها قرار بود مدتی نسبتا طولانی زمان صرف شود تا ما بتوانیم به میزان صادرات پیش از تحریم‌ها برسیم که برعکس این اتفاق افتاد. وزارت نفت خوب عمل کرد و در مدت کوتاهی توانست مشتری‌ها را پیدا کنند و قراردادها را ببندد و به سطح بالای از صادرات برسد. الآن هم اگر برجام احیا شود، احتمالا وزارت نفت دوباره از همان ساز و کار استفاده می‌کند و به سطح بالایی از صادرات می‌رسد. البته امیدواریم که چنین شود.»
> هفت خان فروش نفت در دوران تحریم‌ها
نرسی قربان در ادامه به عملکرد وزارت نفت در دوران تحریم‌ها اشاره می‌کند و می‌افزاید: «مرحله‌ی دیگر عملکرد وزارت نفت مربوط به دوره‌ی تحریم‌هاست. در این دوره خود وزیر نفت می‌گفت که ما اطلاعات صادرات و میزان فروش خود را آشکار نمی‌کنیم چرا که اگر این کار را کنیم، جلوی صادرات ما را می‌گیرند. به نظرم این اقدام کار درستی بود که وزارت نفت در آن دوره انجام داد. به همین دلیل که از جزئیات و میزان دقیق فروش خبر نداریم، پس نمی‌توانیم کار عملکرد وزارت نفت را قضاوت کنیم که خوب بوده یا بد. اطلاعاتی منتشر نشد و هیچ کس خبر ندارد. ما فقط می‌توانیم بگوییم که با توجه با شرایط آن زمان آشکار نکردن جزئیات کار درستی بود. اما به طور کلی باید دانست که فروش نفت به تنهایی کافی نیست. در واقع اگر دنبال این هستیم که نمود‌های مثبت اقتصادی را پس فروش نفت در کشور ببینیم در اشتباهیم. چرا که این نمودها زمانی بروز پیدا می‌کنند که ما بتوانیم پول فروش نفت را بگیریم که این دیگر بر عهده‌ی وزارت نفت نیست بلکه مربوط به سیستم بانکی است.»
> تاثیر کرونا را نادیده نگیریم
این کارشناس حوزه‌ انرژی در ادامه با مهم خواندن نقش کرونا در میزان فروش نفت بیان می‌کند: «الآن هم اگر تحریم‌ها برداشته شود و برجام احیا شود، احتمالا فروش نفت به همان میزان قبل از تجریم‌ها می‌رسد و اطلاع‌رسانی‌ها از نحوه‌ی فروش هم به سیاق گذشته برمی‌گردد. اما باید نکته‌ای را در نظر داشت. در واقع نباید شرایط الآن را با شرایط سال 94 یکی دانست. چرا که در حال حاضر جهان با کرونا درگیر است. به نظر من میزان فروش ما بعد از احیای برجام بسیار بستگی به این دارد که ماجرای کرونا به کجا ختم می‌شود. الآن به دلیل شرایطی که به واسطه‌ی این بیماری در جهان پیش آمده است با کمبود تقاضای فرآورده‌های نفتی مواجه هستیم. خب این به چه معناست؟ وقتی کمبود تقاضای فرآورده‌های نفتی باشد یعنی تقاضا برای نفت هم کم است. پس اگر کرونا به همین صورت باقی بماند یا تشدید شود، شرایط برای فروش نفت هم سخت می‌شود. مثلا هند یکی از خریداران عمده‌ نفت ماست که الآن با چنین وضعی
رو به رو است. اگر وضع هند از این هم بدتر شود تقاضایش برای نفت کمتر هم می‌شود و ما یکی از مشتریان خوبمان را فعلا از دست می‌دهیم. اما اگر کرونا در جهان مهار شود و واکسیناسیون موثر واقع شود، می‌توان امید زیادی به صادرات بالای نفت داشت. در واقع همه چیز به حالت و شرایط قبل باز خواهد گشت. پس فعلا باید صبر کنیم تا از این پیک‌ها بگذریم.»
> پول نفت را خرج سرمایه‌گذاری کنیم
نرسی قربان در ادامه در مورد این که بسیاری از اقتصاددانان روی اقتصاد غیرنفتی تاکید دارند و آیا می‌توان در آینده امیدی به اقتصاد غیرنفتی داشت یا نه اضافه می‌کند: «این حرف به طور کلی درست است اما باید آن را تشریح کرد. نفت نباید به طور مستقیم در بودجه‌ی دولت اثر‌گذار باشد. شما ممکن است یک خانه را از پدر خود به ارث ببرید. نفت هم برای کشور ما همین حکم را دارد و باید آن را به مثابه‌ی ارثی برای نسل‌های آینده ببینیم. ما نباید هر چه نفت داریم بفروشیم و پولش را بخوریم. در قبال آیندگان مسئولیم. این مسئولیت را باید به این صورت ادا کنیم که به جای مصرف آنی پول نفت، آن را برای آینده سرمایه‌گذاری کنیم. یعنی کارهایی انجام دهیم که زندگی نسل آینده را تضمین کنیم. سرمایه‌گذاری هم ابعاد مختلف دارد که باید با توجه به پولی که وجود دارد برای آن برنامه‌ریزی کرد. پس وقتی ما به فکر نسل آینده باشیم و پول نفت را در مسیر رشد و توصعه‌ی اقتصادی سرمایه‌گذاری کنیم، در واقع اقتصاد خود را در مسیر غیرنفتی شدن هدایت کرده‌ایم. اقتصاد نفتی یعنی این که ما نفت را بفروشیم و هر چه درآوردیم همه را خرج مصارف سریع و روزمره کنیم. این مسیری کاملا غلط است که ضرر آن گریبان کشور را می‌گیرد.»
> نفت فدای مصارف روزمره نشود
این کارشناس حوزه‌ی نفت و انرژی در خصوص این که اصلا ما در چه حد اجازه داریم از منابع زیرزمینی که در کشور وجود دارد استفاده کنیم و آیا برداشت زیاد منابع زیرزمینی و به ویژه نفت خللی در وضعیت زندگی آیندگان وارد نمی‌کند و آن‌ها را از بهره‌ای که می‌توانند از این منابع بگیرند محروم نمی‌سازد، می‌گوید: «همانطور که می‌دانید در حال حاضر خیلی از کشورهای جهان نفت ندارند. اما مسئله این است که در تعاریف اقتصادی خود بازنگری کنیم. این که ما از منابع زیززمینی و معدنی خود استفاده کنیم به هیچ وجه کار نکوهیده‌ای نیست. حتی استفاده از این منابع به نسل‌های بعدی آسیبی هم وارد نمی‌کند. آن چه که مهم است این است که ما چطور از این منابع استفاده می‌کنیم. وقتی ما دنبال بهبود شرایط زندگی مردم کشور هستیم پس نمی‌توانیم بگوییم که از نفت استفاده نکنیم. اما باید به دنبال بهترین شکل استفاده باشیم. این که همه منابع را بفروشیم و پول را صرف مصارف روزمره‌ای که امروز وجود دارد کنیم، اشتباه است. اما اگر قرار باشد منابع را بفروشیم و با پول آن به اقتصاد رونق دهیم و سرمایه‌گذاری کنیم
و زندگی خوب و بارفاهی را برای نسل‌های آینده رقم بزنیم، چرا که نه؟ این فروختن هیچ ایرادی ندارد. اگر می‌پرسید که اقتصاد بدون نفت ممکن است یا نه؟ باید بگویم بله. ممکن است. اما حالا که نفت داریم می‌توانیم آینده‌ی بهتری را با آن ایجاد کنیم.»صادرات نفت ایران بسیار زودتر از احیای برجام توانست خود را نجات دهد. بر پایه‌ اعداد و ارقامی که در این گزارش درج شد و صحبت‌های کارشناس، نفت ایران چند ماه پیش از مذاکرات جدید به سطح قابل قبولی از فروش رسیده بود که این دستاورد بزرگی برای ایران و مسئولان وزارت نفت است. بر پایه‌ی این گزارش امیدهای بسیار زیادی وجود دارد که صادرات نفت ما پس از احیای برجام به سطح مورد انتظار برسد. امید که شرایط جهانی کرونایی این فرصت را از اقتصاد ما نگیرد و بتوانیم یک گشایش اقتصادی و بهبود سطح معیشتی را پس از عادی شدن شرایط صادرات شاهد باشیم.
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
«حشاشین» چرا ممنوع شد؟ و چرا حالا ممنوع شد؟! (شهروند) گرگ سیاست اسرائیل چگونه مقابل ایران زانو زد؟ (یادداشت روز) (کيهان)پايان يك راهبرد (اعتماد) آقایان زیباکلام، فاضلی، ارمکی! این بود غایت لیبرال‌بودن شما؟! (جوان)
سایر اخبار این روزنامه
ظریف خواستار شناسایی عاملان حمله به کنسولگری ایران در کربلا شد برق خوزستان به کارمندان: کت نپوشید مشکلات اجتماعی راهکارهای فردی ندارد افغانستان در بزنگاه تاریخی امیدهای نفتی حق‌التحریر ۷۰۰ میلیونی برای تنظیم فقط یک سند دستور مهم رئیس‌جمهور تورم ۵۰ درصدی در نیمه نخست ۱۴۰۰!؟ لگد زدن به اخلاق دفاع آیت الله جنتی از تعیین شرط سنی برای کاندیداها کنش‌های اصلاح‌طلبان؛ بی‌برنامه یا راهبردی؟ مدارس یکنواخت راهکارهایی برای جلوگیری از بی‌نظمی‌های واکسیناسیون آه هزارستان بی‌دفاع! ظریف خواستار شناسایی عاملان حمله به کنسولگری ایران در کربلا شد