روزنامه ابتکار
1400/08/22
اصلاحاتی که در قوه قضائیه صورت گرفت تحول در عدلیه
حجت الاسلام والمسلمین غلامحسین محسنی اژه‌ای در زمان تصدی ۴ ماهه اخیر خود در ریاست قوه قضائیه اقداماتی انجام داده که جامعه حقوقی کشور کمتر از روسای سابق سراغ دارد.به گزارش خبرآنلاین از روزی که حجت‌الاسلام والمسلمین غلامحسین محسنی اژه‌ای در راس قوه قضائیه، در ۱۰ تیرماه ۱۴۰۰ از دست رهبر انقلاب حکم گرفت تا امروز، زمان زیادی نمی گذرد. او که چهره ای شناخته شده در بین اهالی حقوق و قضا و دستگاه های امنیتی بود، در حالی به عالی ترین مدارج دستگاه قضایی منصوب شد که کشور در میانه بحرانهای شدید اجتماعی، اقتصادی و قضایی به سر می برد، بحرانهایی که ریشه در ساختارهای غلط و ناکارآمد داشت و با فشارهای خارجی و تحریمها، دامنه آن وسیعتر و اثرات مخرب آنها بیش از گذشته روی زندگی مردم سایه انداخته بود. رئیس سابق دستگاه قضا، ماهها برای انتخابات تلاش می کرد و در سفرهای مکرر به استانها و نشست های سیاسی، عملا دستگاه قضا را توسط معاونان اداره می کرد و در فصول گرم سال مشکلاتی از جمله خشکسالی، قطعی برق، فساد و تبعیض، مردم را در رنج و سختی گرفتار کرده بود.
در ابتدای انتصاب او در این منصب، ناظران زیادی از حضور وی در راس دستگاه قضا استقبال کردند و انتصاب شخصی از درون این دستگاه را به فال نیک گرفتند ولی به همین نسبت، انتظارات از رئیس جدید قوه قضائیه، بیشتر شد. چه، او فردی آشنا به مسائل قضایی، مشکلات مردم و همچنین جزییات کار در دستگاه های نظارتی بود.
اینچنین شد که انتظار مردم برای تحول در دستگاه قضایی، با متن حکم انتصابی که با امضای رهبر انقلاب توشیح شده بود، منطبق شد: یعنی گسترش عدالت، و احیاء حقوق عامّه، و تامین آزادیهای مشروع، و نظارت بر حسن اجرای قوانین، و پیشگیری از وقوع جرم، و نیز مبارزه‌ی قاطع با فساد.
آیا حجت الاسلام اژه ای توانسته است در ۴ ماه اخیر ۶ انتظار رهبر انقلاب از ریاست قوه قضائیه و انتظارات فراوان مردم برای مبارزه با فساد و بی عدالتی، ایجاد امنیت اجتماعی و قضایی و همچنین اقدامات فراقوه ای از جمله کاهش فقر و تبعیض را برآورده سازد؟
مبارزه با فساد و تملق
یکی از تفاوتهای معنی دار عملکرد اژه ای در مقام رئیس قوه قضائیه با اسلاف خود، جلوگیری از شیوع رفتارهای متملقانه است. جمله معروف او «من آیت الله نیستم» که اخیرا در رسانه ها بازتاب زیادی داشت، به خوبی گویای روحیه مقابله با تملق است.
این قبیل موضع گیری‌های ریاست دستگاه قضا که از سوی رسانه‌های چپ و راست، به نیکویی مورد استقبال قرار گرفت نشان می‌دهد رئیس قوه قضائیه، خوش ندارد در فضای ابرآلود تملق و چاپلوسی، فرشته عدالت قادر به ایفای وظیفه ذاتی خود که مواجهه یکسان با دوست و دشمن است، نباشد.
اژه ای از ابتدای حضورش در قوه قضائیه و هر فرصتی که برای بیان دیدگاه‌هایش به دست آورده، آشکارا اعلام کرده است وضعیت مبارزه با فساد در کشور مطلوب نیست و عده‌ای در سایه نبود نظارت، میلیاردها ثروت به دست آورده‌اند. این موضعگیری و تاکید بر نظارت، نشان دهنده آن است که منظور رئیس قوه قضائیه، نظارت بر مدیران و مسئولان است تا از جاده عملکرد قانونی منحرف نشوند. او حتی در مراسم تحلیف ریاست جمهوری در مجلس هم به مبارزه با فساد تاکید کرده و می گوید: قوه قضائیه برای کمک به دولت و مبارزه با فساد آمادگی لازم را دارد و با تمام توان کمک خواهد کرد، قوه قضائیه در مبارزه با فساد جدی تر از همیشه خواهد بود.
او در سخنان خود بارها تاکید کرده است برای مردم بسیار سخت است بی‌عدالتی و تبعیض و بی‌اخلاقی را ببینند. او می‌گوید: در این شرایط صبر و استقامت و عدالت ورزی و اخلاق نیاز داریم؛ امروزه مردم در شرایط سختی گرفتار هستند و بسیار سخت است اگر در کنار این مشکلات بی عدالتی و بی اخلاقی نیز ببینند. برای همین است در ابتدای حضور اژه ای در قوه قضائیه، دستوری صادر کرد و به قضات پرونده های مفاسد اقتصادی تاکید کرد هرچه سریع‌تر، باید برای این پرونده‌ها و پرونده هایی که تعداد زیادی از مردم به عنوان شاکی در آن حضور دارند، در چارچوب قانون، تعیین تکلیف شود.
اژه‌ای درباره مبارزه با پارتی بازی و سفارش نزد قاضی هم مواضع مشخصی گرفته و می گوید: مردم نباید برای پیگیری حقوق‌شان در دستگاه عدلیه دنبال پارتی باشند؛ حتی اگر یک مورد هم وجود داشته باشد زیبنده قوه قضائیه نیست و پارتی بازی و رشوه را هرگز تحمل نخواهیم کرد.
تاکید اژه‌ای بر «رفاه» مردم در کنار رعایت عدالت و اخلاق، در دیدار با قضات خوزستانی، جالب توجه است، زیرا تاکنون هیچ یک از روسای قوه قضائیه به موضوع ارتباط قضاوت و دادگاه با بحث رفاه، اینطور نپرداخته بودند. او گفت: خوزستان با این ظرفیت مادی نفت و گاز و پتروشیمی و آب و زمین‌های حاصلخیز امروز با مسائل مختلفی در حوزه محیط زیست مواجه است حال آنکه این مواهب خدادی باید در راه رفاه مردم استفاده گردند، اما مردم در حال رنج دیدن از این صنایع بوده و برای شهروندان مشکلات ایجاد کردند.
او حتی به نقش قوه قضائیه برای کاهش فاصله طبقاتی و تبعیض اقتصادی در بین مردم هم اشاره کرده و با بیان هوشمندانه ای، از «رانت و انحصار» در به وجود آمدن وضعیت فعلی و شکاف فاحش طبقاتی بین مردم اشاره کرده و گفته قوه قضائیه آماده است رانت و انحصار را در هم بشکند تا فاصله طبقاتی بین مردم کم شود. بی تردید اولین بار در زمان پس از انقلاب است که یکی از روسای قوا، از وجود «انحصار» در کشور و ارتباط آن با فقر گروههای زیادی از مردم سخن به میان می آورد و وعده می دهد قوه قضائیه تلاش می کند انحصار را از بین ببرد.
علاوه بر این رئیس دستگاه قضا پشت تریبون اعلام کرده است در مقابل فساد شخصا کوتاه نخواهد آمد. او با اعلام جنگ شخصی با مسئله بی قانونی و فساد، گفته پیگیری مسائل مربوط به مبارزه با جلوه های فساد و بی قانونی از جمله «قاچاق» را همیشه انجام خواهد داد ولو آنکه در این راه، مجبور شود یک تنه بار را به دوش بکشد. در این رابطه حجت الاسلام محسنی اژه ای گفت: درباره مسئله قاچاق اگر هر کدام از دستگاه‌ها هم آن را دنبال نکنند، شخصاً موضوع را پیگیری می‌کنم و رها نمی‌کنم.
این نگاه خاص اژه ای باعث شده است حتی منتقدان سنتی دستگاه قضا که در برخی مقاطع با مسئولان سابق قضایی مشکلاتی پیدا کرده بودند از او استمداد کنند تا با مظاهر فساد در داخل قوه قضائیه برخورد کند. از جمله محمود صادقی نماینده حقوقدان ادوار مجلس در نامه ای سرگشاده از او خواسته تا فساد درونی قوه قضائیه مقابله کند. هر چند این نماینده هم تاکید دارد برای اثرگذاری اقدامات اخیر رئیس قوه قضائیه برای اصلاح امور، هنوز زود است دست به قضاوت بزنیم.
او همچنین از رئیس قوه قضا خواسته بود تا برای مشکلات بدرفتاری ماموران با زندانیان فکری کند. نامه صادقی پس از آن منتشر شد که فیلم هک دوربینهای امنیتی مجموعه سازمان زندانها لو رفت و در مقابل افکار عمومی قرار گرفت.
اژه ای همچنین با صدور دستور مهمی، خطاب به قضاتی که در ارتباط با رسیدگی به پرونده متهمان اعتراض بنزینی در آبان ۹۸ مسئولیت دارند، از آنها خواست تا در پرونده متهمان اعتراضات به گرانی بنزین بازنگری کنند و هرچه سریع‌تر محکومان آبان ۹۸ را از زندان آزاد کنند.
این خواسته زمانی رسانه‌ای شد که اژه‌ای با نگاه ویژه به تحولات آن روز خوزستان نگریست و دستور اکیدی دایر بر روشن شدن مسائل مربوط به کشته شدگان و مجروحان اعتراض به خشکسالی و نبود آب در آن استان را صادر کرد.
این برخورد بی سابقه اژه‌ای باعث شد تا برخی نماینده ادوار مجلس که سابقا آشکارا مواضعی در نقد قوه قضائیه داشتند، از او بخواهند تا درباره اعتراضات به حق معیشتی در خوزستان هم ورود کرده و دستور دهد متهمان خوزستانی اعتراضات به کمبود آب و خشکسالی، آزاد شوند.
او اعلام کرد نباید مسائل را با دستگیری و بازداشت حل کرد بلکه باید با ریشه یابی مشکلات، بر سر منشاء پیدایش جرم و مشکل اثر گذاشت.
نظارت دست اول و بازدیدهای میدانی
از جمله نکات مثبتی که توسط رئیس دستگاه قضا در ماههای اخیر تصدی اش، انجام شد، نظارت دست اول به واحدهای زیرمجموعه این قوه و بازدیدهای میدانی بود.
دو جایگاه بسیار مهم و حساس زندانها و دادگستری ها، از جمله اماکنی است که حجت الاسلام اژه ای در ماههای گذشته بارها به آن سر زده و از نزدیک با مشکلات و مصائب مراجعان دستگاه قضا و جمعیت کیفری، روبرو شده و تاکید کرده است نظارت بر زندانها ادامه خواهد یافت.
بازدید نیمروزی از زندان دماوند و حضور در بین زندان و شنیدن مشکلات آنها، حضور در بندهای امنیتی زندان اوین و گفتگو با بازداشت‌های امنیتی بدون حضور هیچ یک از محافظان و ماموران و همچنین حضور در دادگستری شهر ری و اهواز از جمله نظارتهای میدانی و مستقیم رئیس دستگاه قضایی در ماههای اخیر بوده است. این حضورها که بعضا از سوی ناظران رمزگشایی شده است، نشان می دهد تاکید رئیس قوه قضائیه بر نظارت مستقیم و میدانی بر عملکرد زیرمجموعه های دستگاه قضا، موضوعی تازه و بی سابقه است و در پیام آشکاری به ضابطان و ابواب جمعی قوه قضائیه گوشزد می کند بالاترین مقام قضایی ایران، خود دارای سوابق فراوان امنیتی است و دقت کنند تا موضوع گزارشهای خلاف واقع روی میز قاضی قرار ندهند.
او حتی در بازدیدی سرزده از زندان رجایی شهر پای سخنان زندانیان نشست و دستور بررسی برخی از پرونده ها را به قضات ناظر زندان صادر کرد. تا جایی که در این دیدار، ۷ فرمان از سوی اژه ای برای بهبود وضعیت زندانها به مسئولان این سازمان صادر شد. اژه ای حتی در بازدید از این زندان، با محکومان وابسته به داعش هم به صورت رودررو گفتگو کرد و از نزدیک در جریان جزییات اتهامات و محکومیت آنها قرار گرفت.
موضع گیری‌های بجا و دستورات اصلاحی
رسانه‌ها از اژه‌ای تصویر واضحی در ذهن جامعه ترسیم کرده‌اند. چه، تصویر او علاوه بر آنکه از میانه دهه ۷۰، با دادگاه سریالی کرباسچی، شهردار اسبق تهران، از صدا و سیما پخش شد، در دهه ۹۰ هم به مدت حدود ۸ سال، سخنگوی قوه قضائیه محسوب می شد. هر چند همزمان، دادستانی کل کشور را هم بر عهده داشت.
او در ماجرای حکم عجیب قاضی قمی که برای سرقت مقدار جزئی خوراکی، حبس سنگین برای متهم تعیین کرده بود، موضعگیری حقوقی و در عین حال، هوشمندانه ای داشت تا ضمن توجه دادن به جامعه، همکاران خود در دستگاه قضا را هم متوجه حساسیت آرایی که صادر می کنند، کرده باشد.
دستورات مهم اصلاحی او از روزهای ابتدایی حضور در قامت رئیس قوه قضائیه، در کوتاه مدت اثر مثبت خود را بر پیوند بیشتر دستگاه عدالت با بدنه جامعه، نشان داد. مثلا او ضمن تاکید بر رعایت متن قانون، از قضات خواست در پرونده های قصاص که محکوم به هر دلیلی، بلاتکلیف در زندان رها می شود و اولیای دم نمی خواهند یا قادر به تعیین تکلیف محکوم نیستند، قانون را رعایت کنند. قانونی که می گوید با جمع شدن شرایط خاصی، محکوم به قتل، با گرفتن تامین مناسب باید آزاد شود.
او همچنین در سخنرانی‌های خود مکررا به مردم قول داده است در راه مبارزه با فساد، کوتاهی نداشته باشد و از عزم و تصمیم قطعی دستگاه قضایی برای مبارزه با فساد و اجرای عدالت که خواست مردم است، خبر داد.
اژه‌ای همچنان توانسته با ایجاد ارتباط با برخی چهره های سیاسی و احیانا منتقد دستگاه قضایی، در راستای اعتمادسازی بیشتر در بین جامعه نخبه گانی کشور، اقداماتی را انجام دهد. در این راستا، گفتگوی مستقیم با اصلاح‌طلبان و برخی متهمان امنیتی، قابل ارزیابی و بیان است. این ارتباطات از سوی چهره های اصلاح طلب با استقبال خوبی روبرو شد.
رئیس قوه قضائیه که با ساز و کار اثرگذاری بر افکار عمومی به خوبی آشناست، بر نکته دیگری هم توجه ویژه نشان داده است: ارتباط زنان و قوه قضائیه. او در زمان اندک تصدی خود بر دستگاه عدالت، کم درباره ارتباط زنان و قضا، سخن نگفته است.
در یکی از موضع گیری‌های رسانه‌ای، رئیس قوه قضائیه گفت: همه باید حامی حقوق و حافظ کرامت زنان باشند. لازم است در برخی رویکردها، رفتارها و قوانین به نفع زنان و خانواده بازنگری و تغییر ایجاد شود. او حتی پا را از بیان کلیات فراتر گذاشت و در مصداقهای حمایت از زنان در دستگاه قضایی ورود کرد. وی در نشست با فراکسیون زنان مجلس، اعلام کرد زندان زنان را زنان اداره کنند، چون به گفته او، اگر زندان زنان به‌گونه‌ای مستقل شود که همه امور آن توسط زنان اداره شود، مسائل قضائی مربوط به زنان آسان‌تر انجام میشود.
سایر اخبار این روزنامه
اصلاحاتی که در قوه قضائیه صورت گرفت
تحول در عدلیه
محمدعلی وکیلی
آیااقتصادایران راه نجات دارد؟
بهترین معدل امتیاز گیری دور رفت ادوار جام جهانی
ایران صعود و رکوردشکنی را با هم می خواهد
چرا خبرنگاران در راه مبارزه با فساد باید مورد حمایت قرار بگیرند؟
بار سنگین قلم در جدال با تبعیض
نرخ مشارکت اقتصادی افزایش ۴۱.۴ درصدی داشته است
بازار کار در حال بازگشت به شرایط قبل از کرونا
«ابتکار» تاثیر آزادسازی منابع ارزی و گره احتمالی مذاکرات را بر بازارها بررسی کرد
بیم و امید سیگنال‌ها برای اقتصاد ایران
نتیجه سفر اروپایی باقری چه خواهد بود؟
راستی آزمایی، گره اصلی مذاکره
در جریان بازدید از مرکز نگهداری، درمان و کاهش آسیب سروش مطرح شد
تاکید رئیس جمهوری بر باز اجتماعی کردن مددجویان
امام جمعه موقت تهران:
خدمت به جامعه واجب است
امیرعبداللهیان:
قصد نداریم در بن‌بست‌های باقی‌مانده از گفت‌وگوهای پیشین، بمانیم
نخست وزیر استرالیا:
دروغگو نیستم
چالوس و آزادراه تهران- شمال مسدود
برف و باران در جاده‌های ۱۸ استان
سردار حاجی‌زاده:
اگر اسرائیل بهانه به دست ما بدهد، قطعا نابودی اش جلو خواهد افتاد
اردوغان در جواب آتن:
یونان پایگاه نظامی آمریکا شده است
