ژنرال بی نام و نشان!

گروه اقتصادی- پس از مشخص شدن نتیجه انتخابات 29 اردیبهشت‌ماه و تداوم ریاست‌جمهوری حسن روحانی برای دوره دوم، یکی از مهم‌ترین مباحث و گمانه‌زنی‌های پساانتخاباتی به ترکیب کابینه دوازدهم و تغییر و تحولات احتمالی در دولت اختصاص یافت.
حال فرصت کوتاهی از عمر دولت یازدهم باقی مانده و به زودی حسن روحانی باید کابینه جدید خود را برای چهار سال دوم ریاست‌جمهوری‌اش معرفی کند و از همین رو این روزها گمانه‌زنی‌های فراوانی درخصوص ترکیب کابینه دولت دوازدهم انجام می‌شود. چیزی که مسلم است، این است که بنا به اذعان نزدیکان رییس‌جمهور تغییر در ترکیب کابینه قطعی است و برخی چهره‌ها از کابینه حسن روحانی حذف و چهره‌های جدیدی به کابینه اضافه خواهند شد.
براساس لیست احتمالی کابینه دولت دوازدهم که روز گذشته در برخی از سایت‌ها منتشر شد، تغییر در کابینه دوازدهم حدود 70 درصد است که نشان از عزم دولت برای تغییر نسبت به دوره چهار ساله نخست خود دارد.
حضور احتمالی محمدعلی نجفی در سازمان برنامه و بودجه که از مدت‌ها پیش تقریبا قطعی شده بود، نشان داد که عدم رضایت رییس‌جمهور از نوبخت و تیم معاونان وی و در نتیجه عدم اعتماد به گزارشات سازمان برنامه و بودجه که از مدت‌ها پیش صحبت آن بود، صحت داشته است.


مهره اصلی کابینه
از بین موارد مزبور، گزینه وزیر اقتصاد، حجت‌الله میرزایی بسیار عجیب است که با توجه به رزومه مدیریتی نه چندان غنی وی و حضور کمتر از یک ساله‌اش در بسیاری از پست‌های مشاوره‌ای و غیرمشاوره‌ای که از سال 70 به این سو داشته، انتخاب چندان مناسبی به نظر نمی‌رسد و امید می‌رود تا زمان قطعی شدن لیست، نام ایشان در بین گزینه‌های وزارت نباشد.
این در حالی است که علی طیب‌نیا هم جزو وزرای موفق بوده است اما در لیست احتمالی جای وی خالی است و با توجه به مشکلاتی که گریبانگیر اقتصاد ایران است، وزیر اقتصاد مهره اصلی کابینه به شمار می‌رود.
به هر سو رقابت‌های انتخاباتی اردیبهشت‌ماه فرصت مناسبی بود برای سنجش عملکرد چهارساله حسن روحانی. از جهت‌گیری‌های سیاسی روزهای داغ انتخابات که کمی فاصله بگیریم و از دور به آن نگاه کنیم می‌فهمیم رضایت نسبی از عملکرد او در میان مردم وجود داشته که بار دیگر به او اعتماد کردند تا چهار سال دیگر رییس‌جمهور باشد. با این حال نقاط ضعف دولت او هم در همین رقابت‌های انتخاباتی به خوبی رخ نمود و شاید همین معایب موجب شد حسن روحانی دست به تغییر در کابینه دولت دوم خود بزند. یکی از اشکالاتی که به دولت یازدهم از سوی منتقدان وارد می‌شد سن بالای اعضای کابینه بود که موجب شده بود از سوی مخالفان لقب دولت «ژنرال‌ها» به آن داده شود. شاید همین مساله یکی از دلایل مهمی باشد که حسن روحانی تصمیم گرفته در ترکیب کابینه‌اش دست ببرد و چند گزینه پرحاشیه و کند را کنار بگذارد. همان‌هایی که این روزها بیش از هر کس دیگری در گمانه‌زنی‌ها صحبت از کنار گذاشتن‌شان در میان است.
نکته دیگری که حسن روحانی را مصمم کرد در کابینه‌اش تغییر ایجاد کند و برخی دامنه آن را تا نیمی از کابینه قلمداد می‌کنند، همراهی اعضای کابینه در کارزار انتخاباتی بود. به عینه دیدیم وقتی عرصه بر حسن روحانی در رقابت انتخاباتی از سوی حریفانش تنگ شد سه یا چهار وزیر بودند که پا به میدان گذاشتند و از رییس‌جمهورشان دفاع کردند و باقی وزرا سر در جیب عافیت فرو بردند. نکته جالب اینجاست که تنها چند وزیری به میدان رقابت انتخاباتی و دفاع از رییس‌جمهور پا نهادند که در میان افکار عمومی موفق‌ترین وزرای کابینه حسن روحانی بودند و شاید همین مساله حسن روحانی را مصمم کرد تا وزرایی که در کارنامه خود عملکرد قابل دفاعی در این چهار سال نداشتند را کنار بگذارد.
با همه اینها این روزها هر گروه جناحی از لیست احتمالی کابینه دولت دوازدهم حرف می‌زند و گعده‌ها و حلقه‌های دور و نزدیک به رییس‌جمهور هم مشغول رایزنی و چینش ترکیب موردنظر خود برای کابینه دولت دوازدهم هستند.
تحقق شعارهای دولت
در همین حال علی کریمی‌مله، استاد علوم سیاسی دانشگاه مازندران می‌گوید: کشور در وضعیت پرچالش و همراه با مسایل بسیاری در حوزه‌های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی و مدیریتی مواجه است که مستلزم به‌کارگیری مدیران متخصص و خلاق و آشنا به اقتضائات مدیریت در دوران جدید است.
وی گفت: کابینه جدید باید متشکل از افراد کارآزموده، کارآمد و نوآور و متناسب با علم و رویدادهای جهانی و آشنا به رویکردها و دانش جهانی باشد و الزامات مدیریت در حوزه تخصصی خود را به خوبی بشناسد.
استاد علوم سیاسی دانشگاه مازندران افزود: اگر تعبیر خستگی را به کار نبریم باید گفت فقدان نوآوری و خلاقیت و تکیه بر همان شیوه‌ها و سیره‌ای که در گذشته در طول چهار دهه گذشته تکرار و آزمون شد، محافظه‌کاری و لختگی بیش از حد وزیران کابینه یازدهم در حمایت و همکاری با روحانی در مواضع، دیدگاه‌ها و برنامه‌هایش از نقاط ضعف کابینه دولت فعلی است که در دولت آینده باید تغییر کند.
این تحلیلگر مسایل سیاسی همچنین گفت: کابینه اول آقای روحانی یک کابینه ژله و به نسبت خنثی و جز در موارد معدودی‌، محافظ‌کار است که در واقع حتی در حمایت از آقای روحانی چه در انتخابات و قبل آن به جز چند نفر، ناموفق عمل کرده است.
کریمی با بیان اینکه بخشی از محافظه‌کاری کابینه یازدهم ناشی از مناسبات سیاسی حاکم بر دولت اول آقای روحانی است، افزود: باید توجه داشت دولت آقای روحانی کابینه را در زمانی تشکیل داد که اکثریت کرسی‌های مجلس شورای اسلامی در اختیار تندروها بوده و ایشان باید کابینه‌ای را معرفی می‌کرد که بتواند از دل آن اکثریت، رای اعتماد بگیرد.
از دیدگاه این تحلیلگر مسایل سیاسی آنچه که باید مطلوب باشد، تغییر بیش از 70 درصدی کابینه دولت یازدهم آقای روحانی است تا بتواند شعارها، وعده‌ها و برنامه‌هایی که درانتخابات و یا قبل آن بیان کرده را عملیاتی کند.
کریمی در عین حال پیش‌بینی کرد با در نظر گرفتن شرایط کنونی، تغییرات در اعضای کابینه دولت دوازدهم کمتر از 50 درصد خواهد بود.
ایده «قحط الرجالی»
وی اظهار داشت: در طول این چهار دهه از حیات جمهوری اسلامی، سیکل بسته مدیریت در کشور باعث شده هر وقت شرایطی برای به‌کارگیری آدم‌های جدید فراهم می‌شود دوباره همان افراد تابلودار یا آدم‌های شناخته شده گذشته برای تصدی پست صف‌آرایی کرده و طبیعی است به دلیل تجربه و روابط درونی که با یکدیگر دارند برای انتخاب در اولویت قرار می‌گیرند.
کریمی تصریح کرد: وقتی در این سیکل بسته قرار می‌گیرید، آن ایده معروف قحط الرجالی خودنمایی می‌کند و تکرار می‌شود و اراده خود را بر تصمیم‌گیری تحمیل می‌کند به طوری که تصور می‌شود افراد دیگری وجود ندارند.استاد علوم سیاسی دانشگاه مازندران گفت: اگر آقای روحانی بخواهد در این دوره در مقابل تعهدات و شعار‌هایی که در انتخابات داده و مسوولیت‌هایی که پذیرفته را عملیاتی کند، حتما باید این سیکل بسته را بشکافد تا نیروهای جدیدی را وارد عرصه کند.وی با بیان اینکه شکافتن این چرخه نیازمند اراده قوی است، اظهار داشت: در وزارتخانه‌ها و بخش‌های مختلف حکومتی کسانی هستند که تجربه وزارت نداشته‌اند اما توانمندی و ظرفیت تصدی و در اختیار گرفتن پست‌هایی مانند وزارت را دارند و این دست از افراد کم نیستند.
کریمی با بیان اینکه اراده‌ای وجود دارد و به حدی استشمام می‌شود که انسان‌های جدید با ایده‌ها و چهره‌های تازه وارد کابینه شوند، افزود: اما مناسبات ساختاری که در جامعه ما وجود دارد، خلاقیت‌های معجزه‌کننده یا ابداعات بسیار شگرف را از آدم‌ها خواهد گرفت و نمی‌توان توقع عملکرد معجزه‌آسایی در چینش کابینه دولت دوم روحانی داشت.
خرابی‌های به ارث رسیده به دولت
استاد علوم سیاسی دانشگاه مازندران بخشی از نارضایتی‌ها از کابینه دولت یازدهم را ناشی از عمق خرابی‌هایی دانست که به دولت روحانی ارث رسیده و چهار سال اگرچه زمان زیادی است اما زمان کافی برای برداشتن همه آن آوارها نیست.وی گفت: بخش دیگر آن با توجه به مسیر رو به جلوی دولت یازدهم به فقدان نوآوری و خلاقیت در عملکرد حوزه‌های مختلف بازمی‌گردد.