روزنامه ابتکار
1400/10/07
آیا قیمت افسارگسیخته کاغذ، مرگ رسانه‌های کاغذی را به دنبال خواهد داشت؟ نفس‌های آخر کاغذی‌ها؟
گروه فرهنگ و هنر – شاید این روزها کمتر از گذشته مردم به روزنامه‌ها مراجعه کنند، شاید بسیاری حتی معتقد باشند دوره مطبوعات کاغذی دیگر به سر آمده اما با همه این‌ها هنوز هم روزنامه‌ها و نشریات کاغذی از اهمیت بسیاری برخوردارند و به نوعی سند تاریخی به حساب می‌آیند. با همه این‌ها اما هر روز بحران کاغذ پررنگ‌تر و پررنگ‌تر میشود و حتی شاید روزی که حتی مطبوعات مطرح هم مجبور به تعطیلی شوند، دور نباشد.این دوره و زمانه که دست همه افراد از کوچک و بزرگ یک گوشی هوشمند است که با یک کلیک و در سریع‌ترین زمان ممکن، امکان دسترسی به هر خبری را فراهم کرده، احتمالا طبیعی است که مردم کمتر از روزنامه‌ها و رسانه‌های مکتوب استقبال کنند. اما این به معنی کاهش اهمیت این رسانه‌ها نیست. در سال 2019، «ایتان مایکلی» روزنامه‌نگار و نویسنده آمریکایی در تشریح اهمیت روزنامه‌های چاپی در تغییر سیاست‌های آمریکا نوشت که با وجود تغییرات در صنعت رسانه‌ها، نمی‌توان اهمیت روزنامه‌های مکتوب را نادیده گرفت. این نویسنده آمریکایی در مقاله منتشرشده در روزنامه واشنگتن پست نوشته است: در چنین شرایطی که آینده نامعلوم است توجه به ارزش روزنامه‌های مکتوبی همچون دیفندر که خواسته‌های خواننده‌های خود را به کسانی که در راس قدرت هستند می‌رساند، اهمیت دارد. اگر انتشار روزنامه‌های چاپی همچنان کاهش پیدا کنند مهم است که عملکرد آن‌ها از دست نرود. در هر شکل و قالبی که باشد به رسانه‌های مکتوبی که بر روزنامه‌نگاری تحقیقی سرمایه‌گذاری می‌کنند، از حقوق اجتماعات دفاع می‌کنند نیاز هست.
چند سالی است که پس از آغاز تحریم‌ها و بالا رفتن قیمت ارزهای خارجی، تامین کاغذ در کشور ما و به دنبالش قیمت آن هر روز بیش از گذشته بالا می‌رود. داستان از نیمه دوم سال ۹۶ آغاز ماجرای پیچیده کاغذ بود. سوم آذر همان سال بود که محمود آموزگار، رئیس وقت اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران اعلام کرد به دلیل متوقف شدن ثبت سفارش واردات این کالا ۲۰ درصد افزایش داشته است. آن زمان عوامل مختلف باعث شد تا قیمت کاغذ با افزایش ۲۰ درصدی روبه‌رو شود و این نقطه آغاز یک بحران پیچیده، طولانی و مزمن بود! در این چند سال به طور مکرر قیمت کاغذ دچار نوسان‌های گوناگون شد.
چندی است که بار دیگر کاغذ تصمیم گرفته تا روزنامه‌ها و رسانه‌های کاغذی را دچار بحران در بحران کند. کما اینکه چندی پیش، روزنامه سازندگی، ضمیمه دوچرخه روزنامه همشهری خبر از پایان انتشار کاغذی دادند و روزنامه هفت صبح هم اعلام کرد که دیگر نمی‌تواند از پس هزینه کاغذ بربیاید.
علی مزینانی، مدیر عامل روزنامه «هفت صبح» در گفت‌وگویی با شفقنا در این‌باره گفته بود: طی ده سال گذشته که به عنوان مدیر عامل اجرایی یک روزنامه فعالیت داشتم به هیچ وجه شرایط حاضر را نداشتیم. گرچه در گذشته گرانی، سواستفاده و یا حتی یک قطع خاصی از کاغذ موجود نبود، اما ظرف دو ماه گذشته، ما با پدیده «کمبود کاغذ» روبه‌رو شدیم. چرا که هیچ سفارش جدی برای کاغذ نشده و احتمالا در آینده هم نباشد. اگر کمبود شدید کاغذ نبود، قطعا کسی که احتکار کاغذ کرده بود الان بهترین زمان برای فروش آن داشت. ولی وقتی کاغذی در بازار نیست، عملا موجودی این محصول تمام شده است.
چندی پیش ابوالفضل روغنی رئیس سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوا، درباره اوضاع کاغذ روزنامه در گفت‌وگویی با مهر گفته بود: هم اکنون، عرضه خاصی در حوزه واردات کاغذ روزنامه انجام نمی‌شود و آن مقدار عرضه‌ای هم که داریم بسیار گران است؛ کاغذ روزنامه داخل کشور تولید نمی‌شود؛ از سویی دیگر نیز حجم مصرف کاغذ روزنامه نسبت به ۳ تا ۴ سال پیش به شدت کاهش یافته و از آن طرف نرخ ارز صعودی شده است، از این رو واردات کاغذ روزنامه چندان مقرون به صرفه نیست.
همچنین یک فعال صنعت کاغذ گفته بود: دولت ارز ۴۲۰۰ تومانی برای واردات کاغذ اختصاص داد و در مقابل تولیدکننده داخلی باید با دلار بازار آزاد اقدام به خرید مواد اولیه و قطعات کند. اگر دولتمردان به دنبال حل مشکلات بازار کاغذ به ویژه کاغذ روزنامه بودند، قطعاً با تدابیری اقدام به حمایت از تولید داخل و کمک به خودکفا شدن کشور و افزایش کیفیت تولیدات در این حوزه می‌کردند؛ اما در عمل اتفاقاتی که افتاد برعکس این مسائل بود.
ایمان شمسایی، مدیرکل مطبوعات و خبرگزاری‌های داخلی چند روز پیش در گفت‌گو با مهر، درباره اتفاقاتی که برای چند روزنامه و مشکل انتشار و چاپ آن‌ها بخاطر مشکل کمبود و گرانی کاغذ پیش آمده بود، گفت: کاغذ روزنامه‌ای که استفاده میشود عمدتاً خارجی است و از کشورهای روسیه، هند، آلمان و کره‌ای وارد میشود و نیاز به ارز دارد و ارز ترجیحی هم از پارسال به کاغذ به‌علت کالای اساسی نبودن تعلق نگرفت و حذف شد. به همین منظور قیمت کاغذ بالا و از سه هزار تومان به چیزی حدود ۳۰ هزار تومان رسیده است. این افزایش قیمت موجب بالا رفتن هزینه‌های تمام شده روزنامه‌ها شده و برای خیلی از آن‌ها، انتشار کاغذی صرف نمی‌کند؛ روزنامه‌های متوسط به پایین که کم‌تیراژ هستند و قدرت مانور مالی زیادی ندارند. از یک‌سو کارخانه چوب کاغذ مازندران هم ظرفیت محدودی دارد که حجم بالای آن را برای چاپ کتب درسی در اختیار وزارت آموزش و پرورش قرار گرفته است.
مدیرکل مطبوعات و خبرگزاری‌های داخلی در پاسخ به این سوال که مشکل اصلی، ارز اختصاص داده شده به کاغذ است یا نه، گفت: دادن ارز ترجیحی یک ایراد بزرگی هم دارد این است که تفاوت قیمت آن با بازار به‌شدت زیاد است به‌گونه‌ای که مثلاً کاغذ با ارز ترجیحی کیلویی ۶ هزار تومان برای روزنامه تمام میشود و در بازار کاغذ باطله را کیلویی ۱۷ هزار تومان می‌خرند به نحوی که تفاوت چندبرابری آن نسبت به بازار موجب اخلال بازار میشود، مگر قیمت روزنامه‌ها بالاتر برود که برای مردم مقدور به پرداخت آن نیست. راهکارهایی سنجیده شده، یکی افزایش خطوط تولید همانطور که وزیر گفتند، این مورد هم باز چون مواد اولیه آن از خارج وارد میشود با همان مشکل دو نرخی ارز و تحریم مواجه است کمی ایجاد مشکل خواهد کرد هرچند قیمت تمام شده تولید داخلی نسبت به واردات آن کمتر و به‌صرفه‌تر است. اما کامل مشکل رفع نمی‌شود. برای برخی رسانه‌ها و جراید که مخاطب خاص، تیراژ بالا و جذب تبلیغات دارند مشکلی از نظر قیمت بالای کاغذ وجود ندارد و هزینه‌های جبرانی آن را از طریق رپرتاژ، آگهی، اشتراک و مخاطب خاص برایشان محقق خواهد شد.
شمسایی در پاسخ به این سوال که آیا مشکلی برای واردات کاغذ وجود دارد یا نه، گفت: مشکل خاصی که وجود ندارد، مگر همین قیمت ارز و دلار که مانند سایر کالاها وقتی قیمت دلار چند برابر شد به طبع، روی کاغذ هم تاثیر خود را گذاشت. اما در پی آن هستیم با تقویت تولید داخلی و رفع موانع قیمتی واردات، تا آنجا که ممکن است قیمت و حجم واردات و تعادل آن با تولید را بهبود ببخشیم.
او درباره وضعیت فعلی تولید داخلی کاغذ گفت: پیگیری این مورد زیر نظر ارشاد نیست و مسئول اصلی آن بخش صنعت کشور است. همچنین شرکت چوب و کاغذ مازندران که زیر نظر بانک ملی است. رئیس بانک و مدیرعامل این شرکت تازه تغییر کرده و در جلسات نیز بر گسترش این شرکت‌ها و خصوصی‌شدن آن‌ها تاکید شده است. این مشکل باعث سهمیه‌بندی کاغذ و محدودشدن تیراژ روزنامه‌ها و مطبوعات چاپی خواهد شد. وزارت ارشاد قصد محدودسازی تیراژها را ندارد و اصلاً وظیفه ما دادن کاغذ به مطبوعات نیست بلکه جایگاه حمایتی مالی نسبت به روزنامه‌ها را داریم؛ نه اینکه کل کاغذ ضروری و هزینه‌های یک‌رسانه را تقبل کنیم. وزارت ارشاد تامین بخشی از کاغذ و کمک مالی را برای رسانه‌ها خواهد داشت و پس از این، رسانه‌ها باید این حمایت را مدیریت کرده و از آن استفاده کنند.
مدیرکل مطبوعات و خبرگزاری‌های داخلی همچنین در پاسخ به این سوال که راهکار فوری و عملیاتی وزارت ارشاد برای رفع مشکلات مورد اشاره چیست، گفت: از دو هفته پیش جلساتی با حضور معاون اول رئیس جمهور تشکیل میشود و مسئولین چوب و کاغذ، وزارت سمت، ارشاد و بانک مرکزی حاضر شده و دستوراتی در زمینه افزایش ظرفیت خط تولید داخلی، تاکید بر نظارت سازمان‌هایی همچون تعزیرات برای جلوگیری از احتکار و توجه به واردات با ارز نیمایی برای کنترل بازار داده شد. وقتی ارز گران میشود، باید تیراژها واقعی شود و روزنامه‌ها نباید با کاغذ دولتی تیراژ غیر واقعی داشته باشند که حجم باطله آن در بازار بیشتر شود و قیمت‌های کاذب پدیدار شود.
بعد از آن هم فرشاد مهدی‌پور، معاون مطبوعاتی وزیر ارشاد اعلام کرده که از این به بعد قرار است کاغذ با ارز نیمایی وارد شود. او درباره موضوع کاغذ گفته است: بحث کاغذ از نیمه دوم سال گذشته وجود داشته و حال به بحث ورود پیدا کرده‌ایم. در تلاشیم با ارز نیمایی کاغذ وارد کشور شود و توزیع شود. باید چاره‌ای در عرصه کاغذ دولتی اندیشید اما در بحث کاغذ هیچ واسطه‌ای نداریم.
در چنین شرایطی که رسانه‌های مکتوب به سختی می‌توانند دخل و خرج شان را به هم برسانند، آیا با افزایش قیمت کاغذ، باید با مطبوعات خداحافظی کرد؟
سایر اخبار این روزنامه
نقش دستفروشی در اقتصاد خرد و حیات شهری چیست؟
دست‌هایی برای فروش
ژوبین صفاری
درس‌هایی از ماجرای محصولات مرجوعی
اظهارات تهدیدآمیز غربی‌ها غیرسازنده است
ضرب الاجل پنهان مذاکرات وین
آیا قیمت افسارگسیخته کاغذ، مرگ رسانه‌های کاغذی را به دنبال خواهد داشت؟
نفس‌های آخر کاغذی‌ها؟
رئیس کمیسیون مشترک طرح صیانت از رسانه‌ای شدن گزارش مرکز پژوهش‌ها انتقاد کرد
جمع بندی روی نسخه جدید طرح «صیانت»
استقلال به وزارت صمت رسید، پرسپولیس به وزارت اقتصاد
سرخابی ها با مالکان جدید در راه آسیا
چه کسانی برای قتل اجیر می‌شوند؟
آدمکش‌های اجاره‌ای
«ابتکار» اما و اگرهای اجرای طرح نهضت ملی مسکن را بررسی کرد
مسیرِ سخت برای ساخت مسکن
رئیس قوه قضائیه:
حین بازرسی منزل متهم نباید برای خانواده او دلهره ایجاد شود
خطیب‌زاده اعلام کرد
آماده‌ایم تا زمان رسیدن به نتیجه در وین بمانیم
سفر بی‌بازگشت پرندگان مهاجر
فریاد «قو»ها در مسلخ بی‌رحمی
برندگان و بازندگان اقتصاد جهانی در دوران شیوع کرونا
وزیر نفت: بنزین گران نمی‌شود
۱۵ لیتر بنزین ۱۵۰۰ تومانی برای هر کارت ملی
