روزنامه ابتکار
1400/11/09
انتقادهای غیرکارشناسانه چه آسیبی به هنرهای تجسمی می‌زند؟ فراستی اینجا، آنجا، همه جا!
گروه فرهنگ و هنر – حراج تهران یکی از پرحاشیه‌ترین رویدادهای هنری سال‌های اخیر است. از تردید در اصالت آثار گرفته تا شبهه‌هایی در خصوص سرمایه‌هایی که منتقل میشود. در سال‌های اخیر در محفل‌های گوناگون درباره این موضوعات صحبت شده اما اخیرا پس از برگزاری پانزدهمین دوره این حراج، مسعود فراستی، منتقد پرحاشیه سینما، به صورت کاملا یکطرفه به این رویداد شدیدا تاخت که عکس‌العمل‌های بسیاری را به دنبال داشت. فارغ از انتقاداتی که به حراج تهران وارد است، آیا چنین روشی برای پرداختن به آنها موثر است؟شاید از همان روز اولی که قرار بود حراجی بزرگی برای آثار هنری در کشور برگزار شود، کسی گمان نمی‌کردند که با یکی از پرحاشیه‌ترین بازارهای هنر روبه‌رو خواهند شد، اما در چند دوره آخر این حاشیه‌ها به بالاترین حد خود رسید.
دوم خرداد سال 91، اولین دوره حراج آثار هنری در تهران با هدف معرفی بهترین نمونه‌های هنر مدرن و معاصر ایران، از هنرمندان پیشگام و نام‌آشنا گرفته تا جوانان، به مجموعه‌داران هنری و مخاطبان جهانی با نام «حراج تهران» برگزار شد و توانست با فروش 114 اثر به رقم دو میلیارد و صد و پنجاه میلیون تومان دست پیدا کند. روند رو به رشد این حراج کم و بیش ادامه داشت. چندی پیش پانزدهمین دوره این حراج در تهران برگزار شد و توانست به مجموع فروش 158 میلیارد و نهصد میلیون تومان به پایان رسید. رقمی قابل توجه که بسیاری از توجه‌ها را به سوی این حراج جلب کرد. البته پیش از این هم تایید اصالت آثار از سوی برخی مورد انتقاد بود، تا جایی که حتی در چند مورد شک و شبهه‌هایی در مورد اصل بودن آثار برخی از هنرمندان توسط برخی افراد مطرح شد. اما در این میان مسعود فراستی، منتقد پرحاشیه سینما، که در بسیاری از مواقع از سوی جامعه سینمایی به دلیل اظهارنظرهای تند و بعضا عجیب و غریبش مورد انتقاد قرار می‌گیرد، در رابطه با حراج تهران در برنامه سینمایی خود در صدا و سیما سخنانی گفت که واکنش‌های بسیاری را از سوی اهالی هنرهای تجسمی در پی داشت.
فراستی با به چالش کشیدن نفس برگزاری یک مراسم تقلیدی غربی، از تضاد آن با شرایط فرهنگی و اقتصادی کشوری گفت که در آن میلیون‌ها نفر زیر خط فقر زندگی می‌کنند ولی یک مجسمه برنزی در آن بیش از مجموع ۳۲۰ سال حقوق یک کارگر فروخته میشود! در بخشی از برنامه «هفت» که از شبکه ۳ سیما پخش شد، فراستی با اشاره به اینکه موضوع برگزاری حراج تهران او را از سال‌های قبل اذیت کرده است، گفت: «من نمی‌فهمم در چه مملکتی زندگی می‌کنم! در مملکتی زندگی می‌کنم که خط فقرش به قول مسئولان ۹ میلیون تومان است و در شرایط اینچنینی که این همه آدم در شرایط بد معیشتی هستند، یعنی چه در یک سالن کوچک برای آثار مثلاً هنری که هیچ کدام اثر هنری نیست ۱۵۰ میلیارد تومان رد و بدل میشود! اینجا کجاست؟! یا من نمی‌دانم یا دوستان در قاره دیگری هستند!»
این منتقد سینما که هنرهای تجسمی را در دانشگاه پاریس خوانده است، خواستار توقف «حراج تهران» شد و گفت: «یک جا باید گفته می‌شد که این مسخره‌بازی بس است، این نه برای ما و شرایط ماست و نه این آثار هنری هستند!»
فراستی با اشاره به اینکه چنین مراسمی مخصوص کشورهای سرمایه‌دار است، از خریداران آثار میلیاردی حراج تهران به شدت انتقاد کرد و گفت: کسی که ۱۴ میلیارد می‌دهد یکی از این‌ها را بخرد، اصلاً می‌فهمد که نقاشی چیست؟!»
اما چرا این افزایش میزان فروش، چنین واکنش‌هایی را در پی داشت؟ محمود نورایی، روزنامه‌نگار و منتقد هنری، در نشستی با اشاره به این نکته که حراجی‌ها به‌عنوان یک نهاد اقتصادی تعریف جدیدی را برای هنر به‌وجود آورده‌اند، پاسخ داد: وقتی ما به حراج تهران و جهش قیمت‌ها می‌رسیم، باید شرایط جامعه خودمان را در نظر بگیریم. امروز جامعه ما یک جامعه سرمایه‌داری محسوب میشود که حراج تهران آن را رقم نزده است. حراج تهران یک فعالیت تجاری است که ابعاد هنری‌اش در جایگاه دوم قرار می‌گیرد. ما در جامعه‌ای زندگی کنیم که پول‌های فراوانی در آن وجود دارد.
نورایی همچنین اضافه کرد: اینکه این پول‌ها چطور به‌دست می‌آیند، فهمیدنش کار ما نیست که بدانیم چرا بدست می‌آید. ولی ما می‌توانیم برای اینکه این پول‌ها در اقتصاد جامعه تاثیر داشته باشند، فعالیت تجاری تعریف کنیم. این فعالیت تجاری امروز با حراج تهران اتفاق افتاده است. ما قبلا خیلی شفاف نمی‌دانستیم که چه اتفاقی در زیر لایه هنر و گالری‌ها درحال رخ دادن است. امروز حراج تهران به‌عنوان یک فعالیت تجاری اتفاقا کاری که دارد انجام می‌دهد، یک کار درست اقتصادی است که سرمایه‌ها را به گردش درمی‌آورد.
اما سخنان فراستی باعث شد که جامعه هنری نسبت به اظهارات او واکنش نشان دهد. گالری هما در همین راستا چنین نوشته است: «جناب فراستی عزیز، همیشه فرموده بودید غیرمتخصص‌ها دمار از روزگار سینمای ما درآورده‌اند. حالا ظاهرا عنان تجسمی دست کمدین و منتقد سینما و رجل سیاسی افتاده!
بیشتر ما اهالی تجسمی درباره‌ی شفافیت اقتصادی حراج‌ها و معاملات و تراکنش‌های این سال‌ها حساس و پرسشگر هستیم منتها همه‌ی پول حراج تهران و امثالهم به قدر یک فیلم داستانی سفارشی خرج و برج ندارد، تازه اگر داشته باشد خرجش مستقیم از سوبسید دولتی نیست؛ علاوه بر اینکه آن تریبون که تلویزیون سال‌ها به شما عطا کرده‌اند ده‌ها هزار برابر کل پول در گردش هنر بودجه می‌خواهد و می‌دانم که در دانایی شما تردیدی نیست. برادر بزرگ‌تر، قصد نصیحت به خودمان است که یک سوزن به خودمان بزنیم هرچه خواستیم به دیگران. در ضمن کار تناولی در این حراج اصلا هیچ نبود، حداقل یک بار نگاه می‌کردید، البته گفته بودید شما ندیده نقد می‌فرمایید.»
همچنین جمعی از هنرمندان هنرهای تجسمی با امضای نامه‌ای خطاب به رییس سازمان صداوسیما، به پیمان جبلی توصیه کردند در برنامه‌های هنری این رسانه از کارشناسان مجرب استفاده شود. در این نامه آمده است: «حتراماً اول بهمن ماه در یک برنامه سینمایی اهانت‌هایی به ساحت هنر و جمیع هنرمندان صاحب نام کشور روا داشته شد که باعث تعجب و حیرت اهل فرهنگ و رنجش خاطر جامعه هنری ایران شده است. در این برنامه کارشناسانی بدون تخصص هنری و دانش نسبت به اقتصاد هنر، دستاوردهای گران‌سنگ هنرمندان نامی ایران را به هیچ شمرده و از عبارت‌هایی سخیف و موهن علیه هنر و هنرمندان استفاده کردند. لذا به منظور آگاهی جنابعالی و تنویر افکار عمومی موارد ذیل را متذکر می‌شویم.
هنرمندان یادشده که مورد بی‌مهری آن سازمان قرار گرفتند، بی‌تردید مهمترین نام‌ها و چهره‌های برجسته در هنر ایران هستند؛ آنها نه تنها در داخل، بلکه در سطح بین‌المللی مورد ستایش مجامع هنری، دانشگاهی و علاقمندان به هنر قرار دارند.
چهره‌های مهمی از هنرمندان تجسمی کشور در خارج از مرزها، نام ایران را در مجامع هنری و بین‌المللی در قامت مطرح‌ترین کشور خاورمیانه طنین‌انداز کرده‌اند و بسیاری از موزه‌ها و مراکز هنری و فرهنگی جهان، مشتاق گردآوری و نمایش آثار آنها هستند. در حوزه اقتصاد هنر نیز بالاترین رکوردها در منطقه خاورمیانه، به همین هنرمندان ایرانی اختصاص دارد.
هنرمندان هنرهای تجسمی ایران که بزرگترین جامعه هنری کشور را در بر می‌گیرند، از هیچ سوبسید دولتی برخوردار نیستند. دریغا افرادی غیرکارشناس، به‌جای حمایت و ترویج هنر در رسانه ملی، به‌خاطر افزایش ارزش آثار هنرمندان کشور که فی‌النفسه مایع غرور و مباهات است، شبهاتی درباره ارزش این آثار و پولشویی در این برنامه مطرح کرده‌اند. بدیهی است نهادهای نظارتی، اقتصادی و قضایی کشور مسئول رسیدگی به این موارد هستند و مداخله افراد بی‌اطلاع از تریبون رسانه ملی غیرمسئولانه است. ضمن آنکه باید پرسید اگر کارآفرین و صاحب سرمایه‌ای به‌جای خرید کالاهای تورم‌زا و هر آنچه که از آن بوی سود و سودا می‌آید، به هنر روی آورد، دلیل و برهان بی‌خردی و پولشویی اوست؟
قاطبه هنرمندان هنرهای تجسمی بدون صرف اعتبارات دولتی و با استفاده از امکانات خصوصی اقدام به ارائه آثار خود می‌کنند. حتی در صدور آثارشان به خارج کشور نیز از هیچ پشتوانه‌ای برخوردار نیستند، در حالی‌که آثاری با بالاترین ارزش افزوده خلق می‌کنند. لذا شایسته است به‌جای بی‌اعتنایی و سخنانی مایوس‌کننده، تلاش گران‌قدر آنها در تقویت ثروت ملی مورد تقدیر قرار گیرد.
اکیداً توصیه میشود در برنامه‌های هنری رسانه ملی از صاحب‌نظران معتبر و متخصصان راستین استفاده و در مباحث مربوط به اقتصاد هنر نیز از کارشناسان مجرب استفاده کنید تا برنامه‌های رسانه ملی به جای تهمت‌پراکنی و اشاعه سخنان بی‌اساس، برای قاطبه مخاطبان زمینه ارتقاء آگاهی عمومی را فراهم آورند.»
گرچه ممکن است انتقادات وارد شده به حراج تهران جای تامل داشته باشد اما به نظر می‌رسد اظهارنظرهای غیرکارشناسی و یکطرفه آسیبی بیشتر به فضای هنری جامعه وارد کند.
سایر اخبار این روزنامه
انتقادهای غیرکارشناسانه چه آسیبی به هنرهای تجسمی می‌زند؟
فراستی اینجا، آنجا، همه جا!
محمدعلی وکیلی
مذاکره مستقیم؛ آری یا خیر؟
مرکز آمار در رابطه با تورم چه می‌گوید؟
روند کاهشی تورم از عدد تا واقعیت
۷ شهر ایران در وضعیت قرمز کرونا قرار دارد
یورش امیکرون بر نقشه آبی کرونا
مناقشه نفس‌گیر غرب و روسیه بر سر اوکراین ادامه دارد
بحران اوکراین مقدمه‌ای برای وقوع جنگ جهانی؟
امیدواری ها قوت گرفت
گام‌های نهایی رسیدن به توافق هسته‌ای
نماینده ایرانشهر در مجلس:
مردم باید پارتی داشته باشند تا بتوانند نان بخرند!
تیم ملی ایران بدون شکست و برای ششمین بار به جام جهانی صعود کرد
صعود مقتدرانه با حضور زنان و مردان ایرانی
در پنجمین سفر استانی اژه‌ای به خراسان رضوی رخ داد
هشدار دوباره رئیس قوه قضاییه برای ساخت و ساز در حریم رودخانه‌ها
امیرعبداللهیان:
هیچ گفت‌وگوی مستقیمی میان ایران و آمریکا انجام نشده است
آیت‌الله رئیسی:
بانیان وضع موجود نباید بر مسند مدیریت بمانند
لاوروف:
مذاکرات درخصوص تضمین‌های امنیتی تمام نشده است
افشاگری نفتالی بنت درباره تهدید شدنش توسط نتانیاهو
توضیح رسانه امنیتی عراق درباره حمله راکتی به فرودگاه بغداد
«عصای موسی» دوربین‌های مداربسته رژیم صهیونیستی را شکافت
