روزنامه آرمان ملی
1400/11/12
پيروزی جمهوريخواهان در كنگره «توافق وين» را به حاشيه می‌برد
عکس: آرمان‌ملی / فاطمه فتاحی/آرمان ملی- احسان انصاری: تهران و واشنگتن در حالی چشم به مذاکرات وین دارند که از یکسو بایدن به برجام به‌عنوان یک برگ برنده انتخاباتی در رقابت با جمهوریخواهان نگاه می‌کند و از سوی دیگر ابراهیم رئیسی نیز به دنبال این است که با توافق برجام و برداشته شدن تحریم‌ها بتواند به وعده‌های اقتصادی که به مردم داده عمل کند. با این وجود مذاکرات همراه با بیم و امیدهایی در آینده خواهد بود. بیم و امیدهایی که می‌تواند روی وضعیت هر دو کشور و کشورهای دیگر درگیر در مذاکرات تأثیر بگذارد. «آرمان ملی» برای بررسی این بیم و امیدها با دکتر مهدی مطهرنیا تحلیلگر روابط بین‌الملل گفت‌وگو کرده است. مطهرنیا معتقد است: «به نظر می‌رسد در صورت توافق موقت همه تحریم‌ها علیه ایران برداشته نخواهد شد، بلکه تنها تحریم‌های هسته‌ای برداشته خواهد شد. از سوی دیگر احتمال اینکه تعهد لازم برای عدم خروج مجدد آمریکا از برجام به دست نخواهد آورد. در نتیجه آنچه دولت جدید از مذاکرات هسته‌ای به دست خواهد آورد چیزی کمتر از برجامی است که در سال2015 و در دولت حسن روحانی به دست آمد.» در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید. مذاکرات به مرحله تصمیم‌گیری‌های کلیدی در تهران و واشنگتن رسیده است. با توجه به شرایط موجود طرفین در چه شرایطی به توافق خواهند رسید؟ درباره وضعیت ایران در مذاکرات وین باید به چند نکته اساسی توجـــه کرد. امروز ایران در یک بافــت موقعیتی معنادار قرار دارد. از منظر زمان‌بندی تاریخی مـــذاکرات در شرایطـــی انجام میشود که در تهران یکدستی حکومت ایجادشده است. پس از اینکه چهار دهه از انقلاب اسلامی می‌گذرد گفتمان حاکــم بر ایــن نکته تأکید دارد که دولت سیزدهم دولت اسلامی است و رئیسی نیز رئیس‌جمهور دولت اسلامی است. این دولت تلاش می‌کند خود را تراز جمهوری اسلامی به نمایش بگذارد. ابراهیم رئیسی پس از سه دهه فعالیت در قوه قضائیه که درنهایت به ریاست وی بر این قوه منجر شد در انتخابات ریاست جمهوری1400 به‌عنوان رئیس‌جمهور دولت اسلامی برگزیده شد. شاید این دولت بعد از دولت‌های نهم و دهم مطلوب‌ترین دولت از نظر گفتمان انقلاب اسلامی به شمار می‌رود. از این‌جهت این دولت انقلابی است و رئیس‌جمهور سید محرومان خوانده میشود. از منظر بافت موضوعی دولت کنونی به‌عنوان قوه مجریه شناخته نمی‌شود و بلکه به‌عنوان دولت اسلامی و نماینده همه اجزای حکومت شناخته میشود. رسالت اصلی این دولت نیز بهبود وضعیت معیشتی و اقتصادی مردم تعریف‌شده و این دولت باید وضعیت اقتصادی امروز کشور را نسبت به گذشته بهتر کند. اقتصاد ایران در سال‌های اخیر با تحریم‌های کمرشکن و فلج‌کننده دولت پیشین آمریکا مواجه شده و به همین دلیل مذاکره برای برداشته شدن تحریم‌ها در راستای تحقق هدف اصلی که حل مشکلات اقتصادی مردم است در دستور کار دولت اسلامی قرارگرفته است. اگرچه ریشه اصلی مشکلات اقتصادی و معیشتی مردم به موضوع پرونده هسته‌ای ایران بازنمی‌گردد و بخش مهمی از آن به سوءمدیریت و فقدان رهبری صحیح اقتصادی در عرصه حیات سیاسی بازمی‌گردد اما تحریم‌ها نیز آثار منفی خود را بر اقتصاد و معیشت مردم برجای گذاشته است. دولت اسلامی نمی‌تواند این معنا و تأثیرگذاری را نادیده بگیرد. به‌همین دلیل در چنین شرایطی ایران درنبرد «هیبت» و «حیثیت» قرار گرفته است. واشنگتن با رویکردهایی که در مقابل ایران در پیش‌گرفته به دنبال همین موضوع بوده که ایران را در یک وضعیت فرسایشی قرار دهد. آمریکا با قرار دادن ایــران در چنین وضعیت فرسایشی چه اهدافی را دنبال می‌کند؟ در زمان ترامــپ و پس از انتخابات ریاست جمهوری2016 در آمریکا که به پیروزی ترامپ بر هیلاری کلینتون منجر شد این وضعیت تشدید پیدا کرد. در رقابت‌های انتخاباتی ترامپ به‌صراحت عنوان کرد که در صورت رسیدن به ریاست جمهوری برجام را پاره خواهد کرد. وی پس از اینکه در انتخابات به پیروزی رسید به وعده خود عمل کرد و از برجام خارج شد. در چنین شرایطی گروه‌های رادیکال در ایران فریاد زدند که برجام را آتش خواهند زد. با این‌وجود امروز در وین به دنبال حفظ برجام هستند. اگرچه در شرایط کنونی آمریکایی‌ها نیز می‌خواهند به برجام بازگردند اما تحریم‌های حداکثری خود را علیه ایران اعمال کرده و ایران را با وجود استدلال‌های منطقی برای خروج از برجام در برجام زندانی کرده‌اند. با بیرون رفتن آمریکا از برجام و ترور ســـردار سلیمانی و دکتر فخری زاده و همچنین حمایت آمریکا از اسرائیل برای حمله به مواضع ایران و متحدانش در منطقه و به‌ویژه در سوریه دلایل موجه و قابل استنادی برای خروج ایران از برجام وجود داشت. با این‌وجود با روی کار آمدن مجلس یازدهم در ایران و طرح خروج از پروتکل الحاقی و تصــویب آن در مجلــس شورای اسلامی و همچنین روی کار آمدن دولت اسلامی به ریاســـت سیدابراهیـــم رئیسی، ایران با این‌همه دلیل محکمه‌پسند از برجام خارج نشده است. حتی در شرایطی که ایران خروج پلکانی از برجام را در دستور کار خود قرار داده اما این رویکرد را به پایان نرسانده است. چرا حفـــظ برجام تا این اندازه برای ایـران دارای اهمیت است؟ از منظر بافــت موقعیتی ایران در وضعیتی قرار دارد که حفظ برجام به‌رغم همــه انتقاداتی که گروه‌های رادیکال نسبت به برجام داشته‌اند همچنان در دستور کار قرار گرفته است. در دو دولت حسن روحانی بسیاری از مخالفان برجام تحت عنوان دلواپسان تلاش زیادی کردند که برجام به نتیجه نرسد. کار حتی به‌جایی رسید که این گروه به‌صورت نمادین برجام که یک سند بین‌المللی بود را در مجلس به‌عنوان یکی از نهادهای رسمی قدرت در ایران آتش زدند. نکته جالب این است که کسانی که برجام را آتش زدند امروز برای حفظ برجام در وین در حال مذاکره هستند و تلاش می‌کنند از مواهب برجام به سود خود استفاده کنند. بدون تردید این رفتار راست‌گرایان در ایران برای استراتژیست‌های آمریکایی معنادار است. این اتفاق در حالی رخ می‌دهد که بایدن در جامعه آمریکا جایگاه متزلزلی دارد و ریاست جمهوری وی برای مردم آمریکا با کمترین جذابیت همراه بوده است. بایدن و دموکرات‌ها در شرایط کنونی وضعیت رقابت شدید انتخاباتی با جمهوری خواهان بر سـر کرســـی‌های کنگره آمریکا و انتخابات ریاست جمهوری2024 قرار دارند. این اتفاقات در حالی رخ می‌دهد که رقیب اصلی بایدن یعنی ترامپ در موفق شده جایگاه بسیار مناسبی برای خود ایجاد کند. شرایط به شکلی است که امکان حذف فردی مانند نانسی پلوسی به‌عنوان یکی از چهره‌های اصلی مقاوم در مقابل اندیشه‌های نئوکانی در آمریکا و همچنین یک دوره شدن دوران ریاست جمهوری بایدن چندان دور از انتظار نیست. این وضعیت ماجرای مذاکرات وین را پیچیده می‌کند. در چنین شرایطی ایران شروطی را برای رسیدن به توافق مطرح کرده که یکی از مهم‌ترین آنها دادن تضمین برای عدم خروج مجدد روسای جمهور آینده آمریکا از برجام است. به نظر می‌رسد پارادایم نه جنگ و نه مذاکره همراه با نبرد بین هیبت و حیثیت در دولت آقای رئیسی به نبرد و مذاکره به‌صورت محدود تبدیل‌شده است. از سوی دیگر موضع ایران درباره اینکه همه تحریم‌ها باید برداشته شود توسط وزیر امور خارجه به تحریم‌های هسته‌ای تبدیل شد که در نوع خود یک عقب‌نشینی به شمار می‌رود. این وضعیت درباره مذاکره مستقیم با آمریکا نیز وجود داشت و درحالی‌که مخالفان برجام و ازجمله وزیر امور خارجه هرگونه مذاکره مستقیم با آمریکا را رد می‌کردند اما امیر عبدا...یان به‌تازگی تغییر موضع داده و مذاکره مستقیم را در صورت نیاز تأیید کرده است. مذاکـــره مستقیم ایران و آمریـکا می‌تواند چه نقشی در سـرنوشت مذاکرات داشته باشد؟ آنچه مشخص است ایــن است که دولـــت سیزدهم که قرار بوده با اقتدار همه تحریم‌هــا را بردارد و بـــا انجام تعهدات برجامـــی خود بتوانــد زمینه‌هـــای تضمین عــدم خروج آمریکا از برجام را به دست بیاورد و در زمینــه برداشتن همه تحریم‌ها و نــه تحریم‌های هسته‌ای راستی آزمایی کند در شرایط کنونی تحت‌فشار فزاینده‌ای نه‌تنها از سوی آمریکا و کشورهای اروپایی، بلکه هم‌پیمانان خود مانند روسیه نیز قرار گرفته است. نــوع برخــورد پوتین با ابراهیم رئیســی در سفری که رئیس‌جمهـور به روسیه داشت به‌خوبـی پیـام آشکاری را در این زمیـنــه به جهانیان مخابره می‌کند. در چنین بافت موقعیتی از منظر زمان‌بندی و جغرافیای تحلیلی باید عنـــوان کرد که مذاکرات وین مذاکرات بیم و امید است. به نظر می‌رسد هر دو طرف نشــان می‌دهند برای رسیدن به توافق کوشا هستند و نیـــازمنـــد کمک یکدیگر هستند. با این وجود هر دو طرف به‌خوبی به این نکته آگاهی دارند که توافقی که صورت خواهد گرفت نمی‌تواند یک توافق دائمی باشد. دولت سیزدهم نیز به‌خوبی می‌داند که انعقاد یک توافق موقت می‌تواند پیامدهای مهم ایدئولوژیک برای ایران به همراه داشته باشد. این احتمال وجود دارد همه شعارهایی که درگذشته داده را کنار بگذارد تا بتواند برای مدتی یک تنفس در جامعه ایجاد کند. این در حالی است که برای واشنگتن به دلیل غیر ایدئولوژیک بودن و غیرانقلابی بودن در نظام حاکم بر کاخ سفید دستیابی به هر نوع توافق یک پیروزی به شمار خواهد رفت. حتی اگر این توافق موقت باشد. این توافق می‌تواند یک برگ برنده در انتخابات آینده آمریکا باشد. البته این برگ برنده شاید تأثیرگذاری سابق را نداشته باشد اما می‌تواند به‌عنوان یک نقطه قوت در دولت بایدن در فضای رقابت‌های انتخابات ریاست جمهوری مورد توجه افکار عمومی جامعه آمریکا قرار بگیرد. دولت بایدن و یا هیچ دولتی در آمریکا نمی‌تواند برجام را بدون عنایت به عملکرد تهران در این زمینه حفظ کند. به‌همین دلیل اگر جمهوری خواهان بتوانند در انتخابات کنگره پیروز شوند که احتمال پیروزی آنها بالا است شرایطی به وجود خواهد آمد که برجام به ضد خود تبدیل خواهد شد. اگر برجام به ضد خود تبدیل شود چه اتفاقی رخ خواهد داد؟ این بیم و هراس در آینده وجود دارد و نمی‌توان منکر آن شد. نکتـه مهم در این زمینه این است که پیامدهای بیم و هراسی که در مذاکرات وین وجود دارد در آینده متوجه کدامیک از پایتخت‌ها خواهد شد؛ تهران یا واشنگتن؟ کدامیک از کشورها بیشتر از یک توافق موقت بهره خواهند برد. بایدن قصد دارد با بازگشت به برجام نه‌تنها یک برگ برنده انتخاباتی برای رقابت با جمهوریخواهان در اختیار داشته باشد، بلکه تلاش خواهد کرد در قالب برجام و تهدید به استفاده از مکانیسم ماشه فشارها را علیه ایران همچنان ادامه بدهد. بایدن با این حربه این نکته را در بین افکار عمومی آمریکا و جهان القا خواهد کرد که موفق شده اشتباه ترامپ را جبران کند و با رویکردی که در پیش‌گرفته ایران را بیش‌ازپیش کنترل کند. این در حالی است که ایران با پذیرش برجام و بازگشت به تعهدات برجامی خود در نقطه‌ای قرار خواهد گرفت که در سال2015 قرار داشت و دولت انقلابی و طرفدارانش در آن زمان این توافق را ترکمانچای خوانده بودند و به‌صورت سمبلیک آن را در مجلس شورای اســلامی به آتش کشیده بودند. به نظر می‌رســد در صــورت توافق موقت همه تحریم‌ها علیه ایران برداشته نخواهد شد و بلکه تنها تحریم‌های هسته‌ای برداشته خواهد شد. از سوی دیگر احتمال اینکــه تعهـــد لازم برای عدم خروج مجدد آمریکا از برجام به دست نخواهد آورد. درنتیجه آنچه دولت جدید از مذاکرات هسته‌ای به دست خواهد آورد چیزی کمتر از برجامی است که در سال2015 و در دولت حسن روحانی به دست آمد.
سایر اخبار این روزنامه
نمايندگان در انتصاب‌ها دخالت نكنند
پيروزی جمهوريخواهان در كنگره «توافق وين» را به حاشيه می‌برد
دو فرزند بیاورید از سـربـازی معاف شوید
صدور احكام خلاف شرع قابل پذيرش نيست
رایزنی امیر قطر برای تبادل زندانیان آمریکا و ایران
حضور رهبر انقلاب در مرقد امام(ره) و گلزار شهدا
دستگاه‌ها مافياي خودرو را بشكنند
لااقل با «قيمت نان» بازي نشود
قيمت در انحصار مردم محصور قيمت‌ها
خودروسازان ککشان هم نمی‌گزد!
نسخه الکترونیکی بزرگ‌ترین مشکل بیماران
تجربه تلخ ۹۸ تکرار نشود
اقتصاد دلالی در کشور حرف اول را می‌زند
«مذاکره مستقیم» راه رسیدن به توافق
