بروکسل در دو راهی تهران یا واشنگتن

تصویب طرح تحریمی جدید علیه ایران و روسیه در سنای آمریکا، واکنش های تندی را از سوی مقامات ایرانی و اروپایی به همراه داشت. مقامات ایران درباره نقض برجام با مصوبه اخیر سنا به دولت ترامپ هشدار داده و برخی مقامات اروپایی نیز انتقاد شدید خود را در مورد طرح تحریمی علیه روسیه بیان کرده اند، از جمله این که اتریش و آلمان در یک بیانیه مشترک اعلام کرده اند که تحریم های جدید، شبکه تامین گاز اروپا را به خاطر منافع آمریکا تحت تأثیر قرار خواهد داد. همزمان برخی تحلیل گران از احتمال پررنگ تر شدن اختلافات میان آمریکا و اتحادیه اروپا سخن می گویند، هرچند هنوز نشانه های مشهودی درباره این موضوع وجود ندارد  و حتی  به تازگی مدیر کل امور خارجه اتحادیه اروپا، این اختلافات را سطحی دانسته اما تصریح کرده است که « اختلاف نظر بین بروکسل و واشنگتن در قبال ایران وجود دارد.»
تقویت روابط ایران با اروپا برای مهار آمریکا
در این شرایط به نظر می رسد ایران باید دیپلماسی خود را معطوف به اروپا و به خصوص کشورهایی کند که دست کم به دلیل منافع خود بخواهند مقابل طرح ها و تصمیم های ترامپ بایستند. به تازگی روزنامه الحیات در این باره گزارشی منتشر کرده و در آن به نقل از «منابع آگاه» نوشته که ایران به دنبال تقویت روابط خود با اروپاست. این روزنامه می نویسد: «در صورتی که دولت دونالد ترامپ نخواهد با تهران همکاری کند تنها گزینه ای که برای ایران می ماند، کار با اتحادیه اروپا، روسیه و چین است. در این چارچوب بعید است که مذاکراتی در آینده ای نزدیک میان محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران و رکس تیلرسون، وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا انجام شود. در حالی که شرایط برای همکاری بیشتر با اتحادیه اروپا مهیاست و حتی می توان شرایط بهتری را برای اروپایی ها در مقایسه با تعامل با واشنگتن فراهم کرد. این منابع همچنین به الحیات گفته اند، در هر صورت ایران دست بسته نخواهد نشست و تنها نظاره گر تحریم های بیشتر از سوی آمریکا نخواهد بود و برای همه رفتارهای آمریکا تدابیر لازم را اندیشیده است. البته این روزنامه مدعی شده که مقام های اروپایی به طرف های ایرانی گفته اند که تحریم های جدید آمریکا علیه ایران که در سنا به  تصویب رسیده است را نقض برجام نمی دانند چرا که از دیدگاه اروپایی ها، آمریکا قصد دارد علیه ایران تحریم های غیرهسته ای در زمینه های حقوق بشر و آزمایش های موشکی و حمایت از تروریسم اعمال کند که برجام را نقض نمی کند. هرچند به نظر می رسد این ادعای الحیات با برخی موضع گیری های اروپایی ها تطابق ندارد. هفته گذشته نیز علی اکبر ولایتی عضو هیئت عالی نظارت بر برجام با اشاره به مصوبه تحریمی اخیر در سنای آمریکا و نامه های اخیر وزیر خارجه کشورمان به مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، گفته بود: «آقای ظریف در نامه به خانم موگرینی، اروپایی‌ها را به صراحت به نقض بندهای ۲۶، ۲۷ و ۲۸ برجام ارجاع داد و اروپایی ها تصدیق کردند که برجام از جانب آمریکا نقض شده است.»
تشدید فعالیت گروه های نزدیک به منافقین در اتحادیه اروپا


اتحادیه اروپا البته طیفی مخالف ایران نیز دارد. گروه هایی که با روی کار آمدن ترامپ در آمریکا، حتی گارد آن ها قوی تر هم شد؛ مانند طیف های ناسیونالیست  و چپ های افراطی. هرچند برخی پیش بینی ها حاکی از این  بود که این طیف های به طور عمده مخالف برجام مثلا در فرانسه روی کار بیایند اما  همچنان این اتفاق رخ نداده است. با این حال تلاش های این گروه ها که تعدادشان اندک هم نیست ادامه دارد. در تازه ترین اقدام، 2 روز پیش ۲۶۵ نماینده از ۷۵۱ نماینده پارلمان اروپا، در بیانیه‌ای با ذکر اتهامات و ادعاهایی علیه سپاه، خواستار گنجاندن نام این نهاد در فهرست گروه‌های تروریستی شدند. این اقدام که همزمان با طرح تحریمی سنای آمریکا مطرح شده است، توسط گروهی با عنوان گروه «دوستان ایران آزاد» پیگیری می شود. گروهی که ریاست آن را «ژرار دوپره» سیاستمدار بلژیکی و یکی از نمایندگان نزدیک به گروه تروریستی منافقین  برعهده دارد که دیدارهای متعددی نیز با مریم رجوی سرکرده این گروهک تروریستی داشته است. گروه هایی که به نظر می رسد همواره میان روابط متعادل ایران و اروپا مانع ایجاد کرده اند. شواهد نشان می دهد که از سوی مقامات اروپایی نیز اهتمامی برای کنار زدن این سنگ اندازی ها وجود ندارد و دستگاه دیپلماسی ایران باید در مذاکرات و مراودات خود مقابله با اقدامات این گروه ها که رسما از تروریست های ضد ایرانی حمایت می کنند را مدنظر داشته باشد.
نشست اندیشکده هادسون درباره اختلاف میان آمریکا و اروپا
با این حال، این پایان ماجرای روابط ایران و اروپا نیست. اروپایی که براساس اسناد راهبردی 4 سال اخیر خود درباره ایران چند مرتبه تاکید کرده است که مراوده با ایران را باید متناسب با قدرت و جایگاه ایران و مستقل از دوستان و شرکایش ادامه دهد. شاید زمینه چنین تاکیدهایی، بروز اختلافاتی باشد که میان آمریکا و اروپا شاهد بوده ایم. اختلافاتی که حتی در دوره اوباما نیز رگه هایی از آن دیده می شد، به خصوص برسر اجرای توافق هسته ای، اما در دوره ترامپ تشدید شده است. اختلافاتی که برخی از آن به عنوان شکاف هایی میان اروپا و آمریکا یاد می کنند. به تازگی اندیشکده دست راستی «هادسون» در آمریکا نشستی را با موضوع «ضرورت همکاری آمریکا و اتحادیه اروپا برای دست یابی به صلح در خاورمیانه» برگزار کرده بود که بخشی از اظهارات سخنرانان در این نشست بر موضوع ایران متمرکز شده بود. از جمله این که 2 تن از میهمانان نشست اندیشکده هادسون به اختلاف میان آمریکا و اروپا درباره ایران اذعان کردند. به گزارش صدای آمریکا، در این نشست «مایکل براون» کارشناس ارشد اندیشکده هادسون تعامل با جمهوری اسلامی ایران را یکی از نقاط مورد اختلاف در دیدگاه های آمریکا و اتحادیه اروپا دانست. از دید «براون»، بروکسل (مقر اتحادیه اروپا) و واشنگتن دیدگاه مشترکی در نحوه سیاست گذاری نسبت به ایران ندارند. براون در این باره تأکید کرد: یک مسئله که ما به طور علنی شاهد هستیم نحوه برخورد با رفتارهای ایران در منطقه است. ما شاهد رگه هایی از گرایش هایی هستیم که در حال تبدیل شدن به گرایش های گسترده تری است و آن هم عقب راندن ایران است. وی افزود: به نظر می رسد دست یابی به ثبات در سوریه از دید آمریکا به یک مأموریت ضدایران بدل خواهد شد اما به نظرم اتحادیه اروپا این چنین به مسئله نگاه نمی کند، به ویژه چندین کشور در این بلوک. یعنی دستیابی به ثبات در سوریه را عملاً به معنای مقابله با ایران نمی پندارند. با این حال نیک وستکات، مدیر کل امور خارجه اتحادیه اروپا با اذعان به این که اختلاف نظر بین بروکسل و واشنگتن در قبال ایران وجود دارد، گفت این مسئله سطحی است. وی در این باره گفت: بله در سیاست ما در قبال ایران اختلاف نظر مشهود است اما این اختلاف نظر در تاکتیک است نه در دستیابی به هدف. به گفته او اتحادیه اروپا نیز مانند آمریکا خواستار توقف فعالیت های ایران در منطقه مانند آنچه در یمن و سوریه می گذرد، است. وستکات با اشاره به برجام نیز در این باره گفت: «این توافق منجر به کاهش تهدید هسته ای ایران شده است.»
آیا راهبردهای شفاهی و مکتوب اروپا درباره ایران، عملی می شود؟
تحولات اخیر به خصوص در 5 ماه سپری شده از دولت ترامپ نشانه هایی از شکاف میان اروپا و آمریکا را نمایان کرده است تاجایی که شاید اروپا را به این نتیجه برساند که درباره سیاست های بین المللی اش کم کم جدا از آمریکایی ها تصمیم بگیرد. نشانه های آن نیز به تدریج دیده می شود؛ 2 هفته پیش هم موگرینی در بحبوحه حرف و حدیث ها راجع به طرح سنا گفته بود: «من یک نقش ویژه و شخصی برای تضمین اجرای کامل این توافق دارم و فراتر از آن، اتحادیه اروپا و  اعضای آن همکاری با ایران را فارغ از سیاست‌های سایر شرکا ادامه خواهد داد.» باید دید آیا اتحادیه اروپایی که در آن حتی گروه های حامی منافقین هم حضور دارند، می تواند با کنار زدن گروه های افراطی ضد ایرانی، مواضع خود درباره ایران را که در اسناد مکتوب و مواضع مقامات این اتحادیه تکرار شده است، به اقدامات عیان و علنی تبدیل کند؟