دعوای عربی با قاضی آمریکایی

آرمان: هر روزی که می‌گذرد به پایان مهلت عربستان و سه کشور دیگر که قطر را تحریم کرده و مهلت 10 روزه به آنها داده‌اند نزدیک می‌شویم. علاوه بر این سوال که آیا قطر این شروط را می‌پذیرد یا خیر، سوال‌های مهم‌تری هم وجود دارد؛ اینکه در صورتی که قطر شروط را نپذیرد سرنوشت شورای همکاری خلیج فارس چه می‌شود؟ و اساسا عربستان چه ابزارهایی را علیه قطر به کار خواهد بست؟ عربستان خود را رهبر اعراب می‌داند؛ راهبردی که شاید برای کشورهای عرب دیگر همچون مصر و بحرین و... که وضع اقتصادی نامناسبی دارند، از طریق پترودلارهای سعودی قابل اعمال باشد، اما برای امیرنشینی ثروتمند چون قطر قابل‌قبول نیست. از میانه دهه 90 میلادی قطر سیاست استقلال از عربستان را به پشتوانه منابع عظیم گاز خود آغاز کرده است. حالا در جدیدترین خبر از این بحران، عربستان و قطر اختلافات را به واشنگتن بردند تا شاید آمریکا حکمیت کند؛ کشورهایی که ایالات متحده را متحد اصلی خود و حتی ضامن بقای حکومتشان می‌دانند. در این میان عربستان برای آمریکا نقشی کلیدی دارد؛ همان نقشی که محمدرضا شاه در زمان پهلوی برای کاخ سفید در منطقه بازی می‌کرد، امروز به آل سعود رسیده است. دونالد ترامپ در نخستین سفر خود به ریاض رفت؛ سفری که برخی معتقدند عامل بسیاری از اتفاقات در منطقه خواهد شد. حالا اولین پیامد آن گریبان قطر را گرفته است. سایه حمایت از تروریسم بر قطر افتاده حال آنکه قطر در این بازی اگر هم مشارکتی داشته با فعالیت عربستان قابل‌مقایسه نیست. از دیدارهای واشنگتن خبر می‌رسد دو طرف بر تصمیمات خود اصرار دارند.
کوتاه نمی‌آییم!
عادل الجبیر، وزیر خارجه عربستان در دیدار با تعدادی از خبرنگاران در واشنگتن گفت: با قطر هیچ ‌مذاکره‌ای درباره لیست درخواست‌ها انجام نخواهد گرفت و قطر باید دست از حمایت از تروریسم و تندروی بردارد. الجبیر تاکید کرد: «کشورهای عربی که تصمیم به تحریم قطر گرفتند قصد ندارند با آن درباره لیست درخواست‌ها وارد مذاکره شوند و قطر باید این لیست را به‌طور کامل اجرا کند.» وزیر خارجه عربستان تصریح کرد: «ما دیدگاه خود را مطرح کردیم و گام‌های لازم را برداشتیم و مساله دیگر به قطری‌ها بازمی‌گردد. آنها باید راه و روششان را عوض کنند. به مجرد اینکه این کار را بکنند، همه‌چیز به سمت حل مشکل می‌رود اما اگر کاری نکنند در انزوا می‌مانند.» عادل الجبیر وزیر خارجه آل سعود افزود:‌ «قطر اگر خواهان بازگشت به شورای همکاری خلیج فارس است، می‌داند باید چه کار کند.» این در حالی است که در روزهای گذشته رکس تیلرسون برخی خواسته‌های عربستان را بسیار دشوار خواند. همچنین زیگمار گابریل وزیر امور خارجه آلمان در کنفرانس مطبوعاتی خود پیش‌شرط‌های کشورهای تحریم‌کننده قطر را بسیار تحریک‌آمیز توصیف کرد. او گفت: شاید برای دوحه میسر نباشد که چنین خواسته‌های بسیار تحریک‌آمیزی را اجرا کند. از سوی دیگر محمد بن عبدالرحمان آل ثانی، وزیر خارجه قطر در واکنش غیرمستقیم به اظهارات الجبیر درباره لیست‌ درخواست‌ها گفت:«ارائه لیست درخواست‌هایی که هیچ‌ جای بحث ندارند، بر اساس اصول روابط بین‌الملل نیست و غیرقابل مذاکره است.» وزیر خارجه قطر بعد از دیدار با رکس تیلرسون، همتای آمریکایی خود در واشنگتن گفت: «در حال حاضر مذاکره‌ای درباره این درخواست‌ها صورت نگرفته و ادعاهای این کشورها علیه قطر باید با دلیل و مدرک باشد. او خاطرنشان کرد: درخواست‌ها بعد از ادعاها مطرح شده و باید اثبات شود آیا در اینجا اشتباهی نشده است.» عبدالرحمان افزود: «دوحه، اگر طرف‌های دیگر بخواهند، آماده مذاکره سازنده برای حل بحران است و اگر ادعایی است باید درباره آن مذاکره شود.» وزیر خارجه قطر تاکید کرد: «با واشنگتن درباره اینکه درخواست‌هایی که از قطر شده باید عقلانی باشند، توافق وجود دارد. هر آنچه ارائه شده ادعاست و باید با سند و مدرک باشد، سپس باید بررسی کرد و دید که آیا درخواست‌های مطرح‌شده منطقی و قابل‌اجرا هستند یا نه. بدون این بررسی کل این درخواست‌ها از نظر ما رد شده است.» تیلرسون نیز به خبرنگاران گفت: «آمریکا امیدوار است قطر و کشورهای عربی به مذاکره ادامه دهند. امیدواریم تمامی طرف‌ها با حسن‌نیت به مذاکره بپردازند.»
ایران در معادله مجهول قطر


در میان ایران به یک موضوع کلیدی تبدیل شده است. اگرچه حمایت قطر از تروریسم بهانه چهار کشور عربی بوده اما بدون تردید این سناریو تلاشی برای وادارکردن قطر برای انجام اقداماتی علیه ایران است. در شروط 13گانه نیز قطع روابط دیپلماتیک با ایران قید شده است. در واقع قطر در راستای هدف اصلی خود که استقلال از عربستان بوده تلاش کرده تا این رویه را از طریق توازن قدرت با ایران ایجاد کند. نگرانی کشورهایی چون قطر و کویت از اینکه حاکمیت آنها تحت سلطه کامل عربستان قرار گیرد موجب شده تا این کشورها همواره فارغ از تلاش‌های سعودی‌ها روابطی مناسب را با ایران دنبال کنند. هرچند روابط ایران با قطر فراز و نشیب‌های مختلفی داشته اما بعد از این بحران به نظر می‌رسد قطر تمایل دارد تا روابط با تهران را بهتر کند؛ روابطی که برای ایران نه‌تنها منافع اقتصادی به دنبال خواهد داشت، بلکه در مقابل اجماع عربی که ریاض قصد دارد علیه ایران به وجود ‌آورد، یک سد محکم خواهد بود.