روزنامه ایران
1400/12/02
قطر می تواند سکوی ترانزیت گاز مایع ایران باشد
عطیه لبافخبرنگار
ششمین نشست مجمع کشورهای صادرکننده گاز (جی‌ئی‌سی‌اف) فردا (سوم اسفندماه) در دوحه قطر برگزار میشود و قرار است ایران در بالاترین سطح در این نشست شرکت کند. به طوری که امروز رئیس جمهور عازم قطر است و فردا در دومین روز سفر خود در ششمین اجلاس سران مجمع کشورهای صادرکننده گاز شرکت و سخنرانی خواهد کرد. وزیر نفت نیز به‌منظور همراهی رئیس‌جمهور برای شرکت در ششمین نشست سران مجمع کشورهای صادرکننده گاز و همینطور مذاکرات در حوزه انرژی شنبه (۳۰ بهمن‌ماه) وارد دوحه شده است.
در یک نگاه تاریخی اعضای مجمع کشورهای صادرکننده گاز نخستین بار در ۱۹ آوریل ۲۰۱۰ (۳۰ فروردین ۱۳۸۹) به مذاکره درباره امکان برگزاری نشست سران جی‌ئی‌سی‌اف پرداختند و سپس در یازدهمین نشست وزارتی در دوم دسامبر ۲۰۱۰ (۱۱ آذر ۱۳۸۹) در دوحه قطر تصمیم برگزاری نشست سران جی‌ئی‌سی‌اف را نهایی کردند. از زمان تأسیس این مجمع تاکنون ۲۳ نشست در سطح وزیران و پنج نشست در سطح سران برگزار شده است.
برای ششمین نشست سران این مجمع نیز مقامات آگاه در دبیرخانه GECF به خبرنگار «ایران» اطلاع داده‌اند که «حدود ۱۴ وزیر از مجموع ۱۸ کشور عضو اعلام کرده‌اند که حضوری در این نشست شرکت می‌کنند. البته ممکن است این آمار تا روز نشست بیشتر نیز شود. در خصوص حضور سران کشورها نیز تاکنون ۵ کشور به صورت رسمی اعلام حضور کرده‌اند که به قطر خواهند رفت. البته این آمار نیز ممکن است به سبب شرایط بیماری کرونا تغییر کند. چراکه اجلاس بخاطر وضعیت بیماری کرونا به‌صورت هیبرید (حضوری و مجازی) برگزار میشود و برخی از سران کشورها مثل روسیه به‌صورت مجازی در این اجلاس حاضر خواهند بود.»
اعضای مجمع کشورهای صادرکننده گاز ۴۴ درصد از تولید گاز جهان، ۶۷ درصد از ذخایر گازی جهان، ۶۴ درصد از انتقال گاز با خط لوله و ۶۶ درصد از تجارت گاز طبیعی مایع‌شده (ال‌ان‌جی) را در اختیار دارند. کشورهای الجزایر، بولیوی، مصر، گینه استوایی، ایران، لیبی، نیجریه، قطر، روسیه، ترینیداد و توباگو، ونزوئلا، ١۱ عضو اصلی جی‌ئی‌سی‌اف هستند و مالزی، نروژ، عراق، پرو و آذربایجان و امارات به‌عنوان اعضای ناظر در مجمع کشورهای صادرکننده گاز شرکت می‌کنند.
نشستی مهم تر از اجلاس اوپک
کارشناسان بر این باورند که این نشست و این مجمع حتی اکنون از اجلاس اوپک و خود اوپک نیز مهم‌تر است. مجمعی که اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۸۰ در تهران متولد شد و در ایده تأسیس و تنظیم اساسنامه آن، فریدون برکشلی، رئیس اسبق امور اوپک و رئیس دفتر مطالعات انرژی وین نقش مؤثری داشت. به همین سبب تاریخ این سازمان، انتظارات از ششمین نشست و آینده جهان گاز را در گفت‌و‌گو با برکشلی بررسی کرده‌ایم.
رئیس دفتر مطالعات انرژی وین می‌گوید: «ششمین اجلاس سران کشورهای عضو مجمع صادرکنندگان گاز در تاریخ ۲۰-۲۲ فوریه ۲۰۲۲ در دوحه پایتخت قطر و مقر دبیرخانه مجمع برگزار خواهد شد. هیأت بلند پایه جمهوری اسلامی ایران به ریاست آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی در اجلاس مجمع صادرکنندگان گاز شرکت خواهد کرد. در این اجلاس ۱۰ عضو اصلی، ۷ عضو ناظر و ۳ کشور میهمان حضور خواهند یافت. از آنجایی که بیشتر کشورهای شرکت کننده در اجلاس دوحه، عضو سازمان اوپک هم هستند، در واقع می‌توان این اجلاس را به نحوی یک اجلاس سران اوپک هم تلقی کرد.»
او ادامه می‌دهد: «به این ترتیب مجمع صادرکنندگان گاز در طول حیات خود، شش اجلاس سران برگزار کرده، حال آنکه سازمان اوپک در طول فعالیت خود از سال ۱۹۶۰ میلادی تاکنون فقط پنج اجلاس سران داشته است. البته نفت و گاز دو مقوله متفاوت هستند. نفت با ابعاد سیاسی و ژئوپلیتیک و در شرایط متفاوت و در بازه‌های زمانی دهه‌هایی که پشت‌سر گذاشتیم، موجب می‌شد که اجلاس اوپک در برهه‌های بحرانی در بازار جهانی نفت و روابط میان کشورهای مهم عضو اوپک، شکل بگیرد. حال آنکه اجلاس سران کشورهای عمده تولیدکننده گاز، تاکنون، در ظاهر تحت شرایط عادی و بر پایه اساسنامه برگزار میشود.»
تشکیل مجمع صادرکنندگان گاز
برکشلی با اشاره به اینکه اولین بار ایده ایجاد یک سازمان ناظر بر بازار جهانی گاز توسط رهبر جمهوری اسلامی ایران در دیدار یک هیأت بلند پایه از مقامات شورایعالی امنیت ملی روسیه در تهران مطرح شد؛ توضیح می‌دهد: «روسیه استقبال کرد ولی تمهیدات عملی به تعویق افتاد. تا اینکه در سال ۲۰۰۱ میلادی با تلاش جمهوری اسلامی اولین اجلاس وزرا و نمایندگان چند کشور تولیدکننده و صادرکننده گاز در تهران برگزار شد. کشورها عزم خود را برای ایجاد یک سازمان بین‌الدولی برای رایزنی و مشاوره مورد تأکید قرار دادند. اجلاس تصمیم گرفت که دبیرخانه ثابتی نداشته باشد و کشورها بر اساس حروف الفبا، جلسات سالیانه در پایتخت‌های خود داشته باشند.»
رئیس دفتر مطالعات انرژی وین ادامه می‌دهد: «در مقطع مورد بحث، یعنی دهه ۲۰۰۰ میلادی، سازمان اوپک و نفت، تحت فشارهای بین‌المللی بویژه از سوی امریکا قرار داشت. اوپک را فقط با عنوان کارتل، نام می‌بردند و تعدادی پرونده قضایی علیه سازمان اوپک در دادگاه‌های امریکا در جریان بود. از همین روی، جمع جهانی صادرکنندگان گاز با احتیاط حرکت می‌کرد و حتی از نام برده شدن به عنوان یک سازمان، اجتناب ورزید. انتخاب عنوان مجمع هم توسط ایران بر اساس پرهیز از حساسیت‌های جهانی بود. البته در عین حال گاز هم برخلاف نفت هنوز قیمت‌های مأخذ نداشت و فقط ال. ان. جی (گاز طبیعی مایع شده) در لندن قیمت‌گذاری می‌شد.»
ایران و مجمع صادرکنندگان گاز
رئیس اسبق امور اوپک اذعان می‌کند: «در مقطعی که ایران مصرانه طرح تأسیس یک نهاد بین‌المللی ناظر بر برنامه‌ریزی تولید، صادرات و قیمت‌گذاری گاز را دنبال می‌کرد، دنیا ایران را به عنوان یک منبع عظیم گاز طبیعی می‌دید. بدیهی است که چنین نگرشی در ایران به مراتب قوی‌تر وجود داشت. ایران برای تبدیل به یک کریدور گازی و انرژی بین قاره‌ای و در کانون اوراسیا برنامه‌ریزی می‌کرد. لذا برای اتاق‌های فکر ایران و سیاستگذاران تأسیس چنین مجمعی جنبه استراتژیک داشت. در حقیقت در ایران همواره از این مجمع به عنوان اوپک گازی نام برده می‌شد. اولین اجلاس وزارتی اوپک گازی در تهران در ۲۰۰۱ مهم‌ترین تحول در صنعت گاز جهان در طول یک قرن گذشته ارزیابی شده است. البته همان‌طور که پیشتر عنوان شد، مجمع صادرکنندگان چند سالی را بدون دبیرخانه و تشکیلات رسمی پشت سر گذاشت. در نهایت در تاریخ ۲۳ دسامبر ۲۰۰۸ مجمع صادرکنندگان گاز، دبیرخانه و تشکیلات رسمی و ساز و کار اجرایی برای فعالیت‌های خود را آغاز کرد. دوحه، به عنوان دبیرخانه دائم با دبیرکلی از روسیه کار خود را رسماً آغاز کرد. در همان مقطع هم بحث برتر جایگاه ایران به عنوان زادگاه مجمع صادرکنندگان گاز مطرح شد، اما نقش خاصی در اختیار ایران قرار نگرفت.»
او ادامه می‌دهد: «همانگونه که در دنیای نفت، قدرت در بشکه‌های نفت، معنا میشود، در گاز هم کشورها به اندازه قدرت صادرات و تأثیرگذاری بر بازارهای منطقه‌ای و جهانی، اعمال قدرت می‌کنند. ایران ذخایر عظیم گازی و تولید بالنسبه بالایی دارد، اما در بازار گاز نقش چندان مؤثری ندارد. این وضعیت خصوصاً در مقایسه با روسیه و قطر مشهود است. در حقیقت تفوق مصرف داخلی بر صادرات در دو دهه گذشته ایران را از دستیابی به قدرت چانه‌زنی در مجمع صادرکنندگان گاز، محروم ساخته است. در حقیقت در دهه ۲۰۰۰ میلادی، مجمع صادرکنندگان گاز ابزاری برای تحقق جاه‌طلبی‌ها و اراده ایران برای تأثیرگذاری‌های منطقه‌ای محسوب می‌شد. مجمع برای روسیه، وسیله بود ولی برای ایران یک هدف هم به حساب می‌آمد.»
گاز به کجا می‌رود؟
برکشلی با تأکید بر اینکه گاز منبع انرژی مهمی است؛ اگرچه برای سالیان طولانی، از گاز به عنوان یک انرژی مطلوب، اما زمینگیر نام برده می‌شد، اظهار می‌کند: «توسعه گاز مدیون توسعه خطوط لوله است. هم‌اکنون هم بخش اعظم حمل و نقل بین‌المللی گاز توسط خطوط لوله انجام میشود. گاز برای بازشناسی جایگاه خود، چندین دهه انتظار کشید. کشورهای غربی، گاز را یک منبع انرژی انتقالی ارزیابی می‌کنند. یکی از سه سوخت فسیلی یعنی نفت، گاز و زغال سنگ که طی سه دهه آینده، دیگر نقشی در سبد انرژی دنیا نخواهند داشت. ایران، روسیه و قطر به همراه الجزایر، گاز را در آغاز راه می‌بینند. گاز انرژی دوران‌گذار نیست. گاز دارای هویت مستقل و پابرجایی است.»
او ادامه می‌دهد: «رشد جهانی مصرف گاز در ۲۰۲۰ معادل 2.9 درصد، رشد مصرف نفت ۱/۱ درصد و رشد مصرف زغال سنگ 0.9 درصد بود. یکی از اهداف و خاستگاه‌های تأسیس مجمع صادرکنندگان گاز، رها‌سازی و استقلال نظام قیمت‌گذاری گاز از نفت بود. قیمت گاز همیشه بر پایه برابری ارزش حرارتی گاز نسبت به نفت (BTU) ارزش‌گذاری شده است. امروز در واقع، قیمت بالای گاز است که قیمت نفت را بالا می‌برد. قیمت نفت، دنباله رو قیمت گاز شده است. در هفته‌های گذشته کشمکش‌های روسیه و غرب بر سر اوکراین و خط لوله نورداستریم حاوی 2 پیام مهم است که گاز در آینده سبد انرژی اروپا و نقش‌آفرینی مسکو در معادلات ژئو‌استراتژیک از چه اهمیتی برخوردار است. آلمان با انگیزه‌های سیاسی 12 نیروگاه تولید انرژی خود را تعطیل کرد و حالا بین امریکا و روسیه برای تأمین گاز گرفتار آمده است. بقیه اتحادیه اروپا هم وضعیت چندان بهتری ندارند. گاز کلیدواژه انرژی و ژئواستراتژی جهان در طول دو دهه آینده خواهد بود. در ۲۰۱۹ حجم سرمایه‌گذاری‌های جهانی روی توسعه گاز 2.7 برابر نفت بود.»
سفر رئیس جمهور ایران به دوحه
اما آنطور که مشخص است سفر رئیس جمهور به دوحه تنها برای شرکت در این نشست نیست. به‌طوری که برکشلی نیز می‌گوید: «در پاره‌ای از محافل گازی در مورد جایگاه ایران در معادلات گازی منطقه‌ای بحث میشود. بحران اوکراین در حال فروکش کردن است. امریکا با اعمال تحریم‌های انرژی علیه جمهوری اسلامی ایران، جهان را از منابع عظیم و مهمی محروم ساخته است. این چیزی نیست که اروپایی‌ها ندانند. همین مسأله در ارتباط با نفت هم صادق است. کاخ سفید و آژانس بین‌المللی انرژی دائماً بر اوپک و غیر اوپک فشار می‌آورند تا تولیدشان را بالا ببرند. همه هم می‌دانند که امروز اوپک اصلاً سقف و سهمیه‌ای ندارد. ظرفیت مازادی برای عرضه نیست.»
او در پایان توضیح می‌دهد: «اروپا هم مقصر است و در مقابل اعمال تحریم‌های امریکا در سال‌های اخیر مقاومت نکرد. اما حالا شرایط برای اروپا بحرانی است. حتی با راه‌اندازی و رفع تحریم نورد استریم ۲ هم آلمان و اروپا می‌دانند که باید مسیرهای باز دسترسی به گاز را برای خودشان هموار کنند. محتمل‌ترین گزینه توسعه منابع گازی ایران است. در محافلی گفته میشود که قطر با جمهوری اسلامی ایران توافق کند تا مقادیری از گاز میادین مشترک با ایران –پارس جنوبی- را در ازای پرداخت قیمت و هزینه، به صورت ال.ان.جی به آلمان و اتحادیه اروپا صادر کند. این یکی از مباحثی است که احتمالاً رئیس جمهور ایران با مقامات قطری مورد بررسی و مذاکره قرار دهد.»
در صورت موفقیت مذاکرات در این سفر باب جدیدی از تعاملات گازی برای ایران گشوده خواهد شد. به عبارتی، گاز ایران برای اولین بار به اروپا خواهد رسید. در سال 2021 روند تقاضا در بازار گاز تعیین کننده قیمت نفت شد و پیش‌بینی میشود که از این پس استفاده از گاز حتی جدی‌تر از گذشته مطرح شود. چراکه جهان در حال حرکت به سمت استفاده از این سوخت پاک‌تر از نفت و زغال سنگ است و از این‌روست که گفته میشود مجمع کشورهای صادرکننده گاز به مرور مهم تر از سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام خواهد شد.
سایر اخبار این روزنامه
استقلال به معنای واقعی«تیم» است
واکسیناسیون کامل ۷۶ درصد دانش‌آموزان ۱۲ تا ۱۸ ساله
حمایت دولت از تولیدات فاخر هنری
توافق بدون تضمین معتبر ممنوع
کاهش 8 درصدی تورم نقطه‌ای
۲۴۲ نفر دیگر قربانی کرونا شدند
قطر می تواند سکوی ترانزیت گاز مایع ایران باشد
برقراری خط دریایی‌مسافری قبل از جام جهانی
تجارت آسان 5/ 1 میلیارد دلاری با همسایه جنوبی
تغییر ریل بودجه در بهارستان
به قداست خاک به درخشش الماس
از حمل و نقل ترانزیتی تا افزایش خطوط هوایی
ادامه بارش برف و باران در 22 استان
ترقه های پشیمانی
کارآگاه بازی زن همسایه راز جسد مومیایی را فاش کرد
جنگ خاموش
واقعیت سرعت اینترنت
سلام ایران
