روزنامه ابتکار
1401/01/31
صادرات فرهنگی چگونه می‌تواند بر درآمد ارزی یک کشور اثر بگذارد؟ از بی‌تی‌اس تا سهم فراموش‌شده فرهنگ ایرانی
گروه فرهنگ و هنر – احتمالا بسیاری از ما با شنیدن کلمه «صادرات» تنها نفت و گاز و در نهایت پسته و زعفران در ذهن‌مان تداعی شود. اما امروز دیگر این کلمه حوزه‌های بسیار زیادی را در برمی‌گیرد که از قضا بسیار هم درآمدزا هستند، از تکنولوژی گرفته تا فرهنگ.شاید اگر تا همین 30-40 سال پیش می‌گفتیم که فرهنگ را هم میشود صادر کرد و از آن به عنوان محلی برای کسب درآمد بهره برد، بسیاری می‌خندیدند و باور نمی‌کردند. اما امروز به لطف گسترش تکنولوژی، دسترسی به محصولات فرهنگی کشورهای مختلف بسیار آسان است. برخی کشورها بر همین اساس حالا نه تنها توانسته‌اند بیش از گذشته جهان را فرهنگ‌شان آشنا کنند و به جذب گردشگر بپردازند، بلکه با عرضه محصولات فرهنگی، به درآمد خوبی هم دست پیدا کنند.
کره جنوبی یکی از کشورهایی است که در سال‌های اخیر با جهشی قابل توجه توانسته مردم زیادی را در اقصی نقاط جهان طرفدار خودش کند، تا جایی که گروه مطرح بی.تی.اس به عنوان خوانندگان افتتاحیه جام جهانی فوتبال انتخاب شدند.
در سال‌های اخیر انواع محصولات فرهنگی کره جنوبی در قالب سریال‌های تلویزیونی، موسیقی، فیلم‌های سینمایی و بازی های رایانه ای مخاطبان گسترده‌ای در جهان پیدا کرده است. به محبوبیت و استقبال مخاطبان جهانی از محصولات فرهنگی کشور کره که از دهه 90 تاکنون رشد کرده است، موج کره‌ای یا هالییو گفته میشود. کره جنوبی با 45 میلیارد دلار در رتبه هفتم صادرات محصولات سرگرمی جهان قرار گرفته است. هدف از راه‌اندازی موج کره بهبود تصویر کره است. به همین دلیل است که شرکت‌های هیوندای و سامسونگ از اسپانسرهای موج کره‌ای هستند. همچنین به دولتمردان این کشور اجازه نقش‌آفرینی درحوزه سیاست بین‌الملل را نیز می‌دهد. موفقیت کره جنوبی در صنایع فرهنگی ناشی از یک برنامه بلندمدت و دقیقی است که در طول دهه گذشته برنامه ریزی و اجرا شده است. که در این یادداشت به اختصار راهبردها و سیاست های توسعه صنایع فرهنگی کره جنوبی بیان شده است.
برای بیش از صد سال آمریکا تنها کشورِ مدعیِ صادرات فرهنگی بود، اما کره و انگلیس این انحصار را از آمریکا گرفتند. دولت که شاهد پیشرفت کشور بود، در برنامه‌ریزی سالانه، بودجه‌ای را به این کار اختصاص داد. در سال 2014، این مبلغ، یک درصد درآمد خالص کشور بود که حدود یک میلیارد دلار می‌شد. البته نباید نقش شبکه‌های اجتماعی و شبکه‌های اشتراک ویدئو مانند یوتیوب را نادیده گرفت. کره، بخش بزرگی از ترویج و گسترش فرهنگش را مدیون این شبکه‌‌ها است.
بلافاصله بعد از پخش فیلم‌ها و سریال‌ها، روند ترجمه آنها آغاز شده و در اندک زمانی، به زبان‌های مختلف ترجمه و در دسترس عموم قرار می‌گیرند. موضوعات جالب و متنوع باعث شده بسیاری از آنها در کشورهای دیگر بازسازی شوند. مثلا در سال 2013 سریالی با عنوان «پزشکان خوب» در کره ساخته شد که داستان یک جراح نابغه اوتیستیک بود. در سال 2017، نسخه آمریکایی این سریال، دقیقا با همین عنوان، ساخته شد. در سال 2019 هم، نسخه مشابهی در ترکیه با عنوان پزشک معجزه‌گر ساخته شد.
موج کره‌ای شامل فعالیت‌های مختلفی است، اما مشهورترین آنها کی‌پاپ (Kpop) یا همان صنعت موسیقی کره و کی‌دراما یا همان صنعت سریال‌سازی کره است.
کی‌پاپ یعنی موسیقی پاپ در کشور کره که شامل سبک‌هایی مانند پاپ، دنس پاپ، تکنو، راک، هیپ‌هاپ و R&B میشود. در گذشته به کی‌پاپ، گایو می‌گفتند، اما با افزایش شهرت آن در دهه 2000، استفاده از کی‌پاپ مرسوم‌تر شد. در قلب صنعت کی‌پاپ، گروه‌های موسیقی قراردارند. این گروه‌ها عمدتا از دختران و پسرانی تشکیل می‌شوند که کار خود را از سن کم شروع می‌کنند. رقص‌های هماهنگ و طراحی شده و موسیقی ریتمیکی که در ذهن شنونده باقی می‌ماند از ویژگی‌های اصلی گروه‌های کی‌پاپ است.
در دهه 2000 که این صنعت نام خود را در آسیای شرقی و آسیای جنوبی بر سر زبان‌ها انداخته بود گروه‌هایی مانندTVXQ ،Big Bang و2NE1 در صدر لیست‌های موسیقی کشورهایی مثل چین، ژاپن و تایوان قرار می‌گرفتند. این محبوبیت در کشورهای اطراف همین طور ادامه داشت تا اینکه در سال 2012، آهنگ Gangnam Style دنیا را تسخیر کرد.
بعد از موفقیت آهنگ گانگنام استایل، توجهات بیش از پیش به کره جنوبی جلب شد. البته در ابتدا ستارگان هالیو موفقیت چندانی در کشورهای غربی مثل اروپا و آمریکا نداشتند، اما رفته رفته در این بازارها هم نفوذ کردند. امروز، بی تی اس مشهورترین گروه کره‌ای در بازار موسیقی جهانی است. این گروه، هفت عضو دارد و از سال 2013 فعالیت خود را آغاز کرده است. آنها در سال 2017 موفق شدند وارد بازار موسیقی آمریکا شوند و تا کنون چندین رکورد فروش را شکسته‌اند.
این گروه، تنها گروه کره‌ای است که موفق شده به لیست 200 آهنگ برتر و 100 آهنگ برتر بیلبورد راه پیدا کند. علاوه بر آن، تنها گروهی است که توانسته از سازمانی آمریکایی جایزه موسیقی دریافت کند. بی تی اس بیشتر از 20 میلیون نسخه از آلبومش را به فروش رسانده، تصویرشان روی جلد مطرح‌ترین نشریه‌های دنیا مانند تایمز چاپ شده و سه سال مداوم در لیست تاثیرگذارترین افراد سال قرار گرفته‌اند. بی تی اس از سرتاسر جهان طرفدارانی دارد که خود را ارتش بی تی اس می‌نامند.
گرچه کره یکی از موفق‌ترین نمونه‌ها در این زمینه است اما در همین همسایگی خودمان هم شاهد رشد روزافزون تمرکز ترکیه بر محصولات فرهنگی‌اش هستیم. ترکیه توانسته در سال ۲۰۱۹ صادرات فرهنگی خود با محوریت سریال و فیلم را به ۱۸ میلیارد دلار برساند.
به راستی چه شده است که کشور ما، که به لحاظ عقبه تاریخی و مواریث فرهنگی جزو کشورهای سرآمد دنیاست و به قدر کافی مایه و محتوای لازم برای تولید آثار فرهنگی با قابلیت صادرات را دارد، نه تنها در زمینه‌ی یافتن بازار هدف خارج از کشور موفق نبوده که عملا مخاطب داخل کشور را هم از دست داده است؟ چه عواملی مانع از گشایش افق‌های جدید برای اقتصاد فرهنگ، به ویژه در حوزه فیلم و سریال است؟ چرا انگیزه‌ها برای گشودن باب تعامل با بیرون مرزها برای یافتن بازارهای هدف جدید، این اندازه ضعیف است؟
سایر اخبار این روزنامه
صادرات فرهنگی چگونه می‌تواند بر درآمد ارزی یک کشور اثر بگذارد؟
از بی‌تی‌اس تا سهم فراموش‌شده فرهنگ ایرانی
ژوبین صفاری
فاصله عمیق با درد مردم
سخنگوی دولت در نشست خبری دلایل پشت پرده گرانی‌ها را توضیح داد
گرانی به ارث رسیده از گذشته
وضعیت بازار مسکن همچنان مبهم است
پیش فروش یا جیب بُری؟
وزیر اقتصاد تشریح کرد
حذف تدریجی ارز ۴۲۰۰
همه چیز درباره باشگاه بدنسازی لاکچری خبرساز!
از شهریه ۳۲۰ میلیونی تا سرو خاویار
آیا شریف یخ روابط بین هند و پاکستان را آب می‌کند؟
جامو و کشمیر؛ مساله اصلی دهلی‌نو و اسلام‌آباد
انفجار در غرب کابل؛دست‌کم ۲۷دانش‌آموز در یک انفجار شهید شدند
حمله به دانش در سرزمین خسته
فرمانده کل سپاه در دیدار با امیر سرلشکر موسوی:
دشمن از وحدت بین ارتش و سپاه بیمناک و عصبانی است
راست گرایان افراطی جسور شدند
راه دشوار ماکرون در صورت پیروزی در انتخابات فرانسه
تحلیل شبکه چینی سی‌جی‌تی‌ان:
بن‌بست در وین و ناآرامی در قدس دو دلیل آشکار شکست سیاست بایدن در خاورمیانه
آموزش نادرست زبان فارسی در مدارس ما
یونان، نفت‌کش روسیه را توقیف کرد
با «اسکو» تا ۱۴۰۲
