تکامل شانگ‌های با عضویت ایران

سفر دکتر رئیسی به ازبکستان که میزبان نشست سران کشور‌های عضو شانگ‌های است، از جنبه‌های گوناگون اهمیت دارد. شانگ‌های به‌عنوان یک سازمان منطقه‌ای، جایگاه مهمی در عرصه منطقه‌ای و جهانی داراست که با توجه به فراز و نشیب‌ها در موازنه‌های قدرت جهانی و رویکرد بحران‌سازی امریکا با روسیه و چین، از اهمیت جدیدی برخوردار است. به‌ویژه اینکه سه عضو اصلی شانگ‌های یعنی ایران، چین و روسیه هدف سیاست‌های عداوت‌گونه امریکا هستند، ولی این سازمان به لحاظ بزرگی جمعیت و حجم تبادلات اقتصادی و ظرفیت‌های گوناگون در انرژی و مواد اولیه و صنایع گوناگون، که در کنار برجستگی‌های ژئوپلتیک باید آن را مورد ارزیابی قرار داد، یک قطب بزرگ اقتصادی و امنیتی در موازنه قدرت در مقابل سیاست‌های امریکا به‌شمار می‌رود. عضویت ایران که در نشست سمرقند در ازبکستان به تصویب می‌رسد، حلقه تکمیلی و قدرتمندی برای شانگ‌های خواهد بود. در نشست دوروزه سمرقند، یکی از مهم‌ترین بحث‌ها که توسط روسیه و چین و ایران دنبال می‌شود و برای کشور‌های آسیای مرکزی و هند و پاکستان اهمیت ویژه‌ای دارد، مسئله مسیر‌های ترانزیت و تجارت است. پیامد‌های جنگ در اوکراین و رویکرد‌های تحریمی امریکا و انگلیس در مقابل روسیه، ادامه تشنج‌سازی امریکا در حوزه تایوان در قبال چین، سرعت همگرایی در بین اعضای شانگ‌های را افزایش و عمق همکاری‌ها در عرصه‌های گوناگون را در دستور فوری‌تر قرار داده است. بدیهی است که در سایه رویکرد فعال‌سازی تجارت و مناسبات ایران با حوزه همسایگان و به‌ویژه در شانگهای، فرصت‌های بزرگ همکاری دو و چندجانبه به‌ویژه ترانزیت کالا و انرژی در مسیر ایران، پیش روی خواهد بود و پتانسیل‌های اقتصادی و همکاری‌های منطقه‌ای را با جهش جدید روبه‌رو خواهد کرد. اساساً سیاست فرار به جلو در راهبرد‌های امریکا در قبال روسیه و چین و جنگ‌افروزی در اوکراین و احتمالاً در تایوان یا تنش‌سازی در قبال ایران در غرب آسیا، با دوهدف، فرسایش طرف‌های رقیب و جلب پتانسیل‌های مالی و ناشی از فروش سلاح یا کالا و انرژی دنبال می‌شود، چراکه امروز حتی وزیر خزانه‌داری امریکا هشدار داده است که با یک انفجار تورمی و بحران و سقوط اقتصادی مواجه هستند و لذا برای جبران موج بحران اقتصادی، به استقبال بحران‌های مدیریت‌شده می‌روند. همین امر از این سو، فرصت‌های همگرایی و همکاری و سرعت اقدامات موازنه‌ساز و بازدارنده را در دیگر قطب‌های قدرت جهانی افزایش خواهد داد. با این نگاه، باید نشست شانگ‌های در سمرقند را در ابعاد گوناگون دو و چندجانبه و همکاری‌های منطقه‌ای و جهانی و به‌ویژه در افغانستان یک نقطه عطف در تحولات بزرگ منطقه‌ای و جهانی به‌شمار آورد و برای تحقق اهداف و بهره‌مندی از فرصت‌های گوناگون آن، تلاش‌های مؤثری را به اجرا گذاشت. مبارزه با تروریسم و افراطی‌گری و مداخله‌های بحران‌ساز امریکا، از دستورکار‌های امنیتی نشست شانگ‌های است که پرونده افغانستان را برجسته کرده و گام‌های جدیدی برای ساماندهی در این کشور خواهد داشت که به‌زودی دنبال خواهد شد.