روزنامه خراسان
1401/06/28
فراموشی واژگان فارسی روی دور تند
در طول تاریخ، پاسداشت زبان برای هر ملتی دارای اهمیت ویژه‌ای بوده است. بسیاری از زبان‌شناسان، یکی از راه‌های تسلط بر دیگر کشورها را تغییر زبان و هویت آن کشور بیان کرده‌اند. زبان فارسی نیز مانند بسیاری از زبان‌های دنیا از این موضوع مستثنا نیست. برای بررسی برخی از مشکلات متداول امروز که گریبان گیر زبان و ادبیات فارسی روزگارما شده و همچنین به‌منظور آگاهی از راهکارهای حفظ لغاتی که در معرض فراموشی قرار دارند، با استاد بهاءالدین خرمشاهی، فرهنگ‌نویس، شاعر و استاد دانشگاه گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید. لغات پایه محدود و فراموشی واژه‌ها استاد خرمشاهی، ضمن اشاره به برخی مشکلات امروز در حوزه زبان ملت‌های مختلف می‌گوید: زبان امروز، دچار مشکلاتی شده که زبان شناسان و فعالان این حوزه در سرتاسر دنیا باید توجه ویژه‌ای به آن داشته باشند. هر انسانی همه لغت‌های زبان را نمی‌داند و لغت شناسان معتقدند در روزگار ما تعداد لغات پایه هر زبانی که در گفت‌وگوی روزانه افراد به کار می‌رود، بسیار ناچیز است. به‌عنوان‌مثال لغات پایه انگلیسی را 800 لغت معرفی می‌کنند که امور روزمره مردم با این لغت‌ها می‌گذرد، درنتیجه اهالی هر کشور، نیازی نمی‌بینند واژه‌های دیگر را فرابگیرند و به‌مرور زمان واژه‌های کم‌کاربرد به فراموشی سپرده میشود. این اتفاق ناگوار در زبان فارسی نیز رخ‌داده است. غلط‌های مشهور در زبان فارسی وی خاطرنشان می‌کند: علاوه بر دایره واژگانی محدود در زبان فارسی که گریبان بسیاری از ما را گرفته است، به کاربردن برخی کلمات در معنی اشتباه از اشکالات دیگر است. متأسفانه اکنون برخی کلمات اشتباه، مصطلح شده‌اند به‌عنوان‌مثال «به بهانه چهلمین روز درگذشت این شخصیت فرهنگی، مجلس ختمی برگزار میشود» جمله‌ای اشتباه است. بنده بارها درباره به کار گرفتن کلمات در معنی اشتباهشان تذکر داده‌ام؛ در این جمله کلمه «بهانه» به معنی دلیل دروغین و نا دلیل است اما این اشتباه پس از سال‌ها معنی دوم پیداکرده و در جامعه رواج یافته است. اگر ما در زبان، پیرایشگرا هستیم باید به این نکات، توجه ویژه داشته باشیم. ابوالحسن نجفی در کتاب «غلط ننویسیم» معتقد است ما باید درست گرا باشیم. در زبان عربی، کتابی به نام اوهام الخواص وجود دارد، اوهام الخواص به معنای اشتباهات صاحب‌نظران است که درباره همین اشتباهات رایج، سخن می‌گوید. بنده در نقدی که 35 سال پیش‌بر کتاب «غلط ننویسیم» نوشته‌ام، استدلال‌هایی از اوهام الخواص ذکر کرده‌ام.نظر بنده در به کار نبستن این کلمات است.این فرهنگ نویس برجسته همچنین درباره ورود برخی لغات عربی به فارسی و میزان مجاز استفاده از این کلمات در گفتار و نوشتار می‌گوید: به برخی واژه‌ها «وام‌واژه» گفته میشود که این وام‌واژه‌ها از زبان‌های مختلف وارد زبان فارسی شده و در زبان ما جاافتاده است مانند کلمه سلام و عشق. به دلیل جذب این لغات در زبان فارسی، آوردن این لغات در لغت نامه و استفاده از آن ایرادی ندارد. البته هم اکنون، بیش از 50 سال است که از عربی واژه نمی‌گیریم؛ اما مشکل در این است که برخی افراد فارسی‌زبان، دچار زیاده‌روی در عربی زدایی یا عربی گدایی هستند که هر دو به بیراهه می‌روند. لزوم سرعت بخشی به تدوین لغت نامه‌ها استاد خرمشاهی، ضمن اشاره به لزوم تدوین لغت نامه‌های به‌روز، می‌افزاید: از زمان شروع تدوین لغت نامهای بزرگ‌تر از لغت نامه دهخدا تا امروز 25 سال می‌گذرد و تنها 3 یا 4 جلد از این فرهنگ لغت منتشرشده است، با این سرعت، قطعاً تدوین این فرهنگ لغت، بیش از 50 سال طول می‌کشد. بنده برای سرعت بخشی به این کار مهم، پیشنهاد دادم از ثبت لغت‌های جدید به قدیم حرکت کنیم زیرا در دهه‌های پیشین، تعداد زیادی لغت وارد زبان فارسی شده است. خبر مرتبط آثار جدید استاد بهاءالدین خرمشاهی در راه است استاد بهاءالدین خرمشاهی از چاپ دیوان کامل اشعار خود و همچنین دو کتاب پژوهشی به نامهای «می باقی» و «شیوه شیوایی» خبر داد. بهاءالدین خرمشاهی به مهر گفت: به‌تازگی چاپ سوم کتاب زندگی نامه خودنوشت من با عنوان «فرار از فلسفه: زندگی نامه خود نوشت فرهنگی» در ۷۵۲ صفحه توسط نشر قطره منتشرشده است. این کتاب، روایت زندگی من از دوران کودکی تا سال گذشته یعنی ۱۴۰۰ است. در این کتاب، مسائل مختلف فرهنگی مطرح‌شده و خاطراتی که عمدتاً طنزآمیز است. وی افزود: کتاب دیگری نیز به‌تازگی از من توسط نشر ناهید با عنوان «می باقی» منتشرشده که شامل ۷۴ مقاله حافظانه است که در آن مشکلات دیوان حافظ و مباحث دیگر در قالب مقالاتی کوتاه مطرح‌شده است. خرمشاهی تصریح کرد: «شیوه شیوایی» دیگر کتاب جدید من است که احتمالاً هفته آینده توسط نشر نگاه، توزیع میشود. این کتاب شامل نقد آثار ۲۳ شاعر معاصرِ نیمایی است. در این کتاب به شعر شاعرانی پرداخته‌ام که فقط نیمایی‌سرا هستند.
سایر اخبار این روزنامه
بیمه کارگران ساختمانی چشم انتظار بهارستان
فراموشی واژگان فارسی روی دور تند
خانه متروکه‌ای که به عمارت آرامش تبدیل شد
رکوردشکنی در هفته خاص نمایش خانگی
چهارراه ترانزیتی شانگهای
جنگ اراده ها در اروپا
تکاپوی شرکای آبی
اشک ها و لبخندها در بلگراد
دخترشما همچون دخترمن است
سیگنال صریح رئیسی درآستانه سفر به نیویورک
تمرکز مالیات بر بخش خاکستری اقتصاد
قفل های رمزآلود بر سناریوی وحشتناک پرونده جنایی!
خانه سالمندان بدون رتوش!
