برنده انفجارها در نورداستریم کیست؟

مرتضی مکی تحلیلگر مسائل بین‌الملل  
 

حمله روسیه به اوکراین هرچه طولانی‌تر می‌شود، ابعاد و چشم‌انداز این بحران گسترده‌تر و پیچیده‌تر می‌گردد. از یکطرف آمریکا فرصت طلایی را برای مهار روسیه در مرزهایش به دست آورده است. سیاستی که طی 3 دهه گسترش ناتو به شرق، آمریکا آن را دنبال می‌کرد و اکنون با حمله روسیه به اوکراین فرصتی فراهم شده تا هم چتر نظامی و امنیتی خود را بر اروپا گسترده‌تر کند و هم سیاست مهار روسیه را به صورت جدی پیگیری کند. از طرف دیگر ما از سوی اروپایی‌ها هم اختلاف و شکاف را می‌بینیم و هم پیامدهای حمله به روسیه و هزینه‌هایی که دولت‌های اروپایی در پی تشدید بحران اوکراین متحمل آن شده‌اند. به هر حال دولت‌های اروپایی برای تامین گاز و نفت خودشان به‌شدت به منابع روسیه وابسته بودند ولی اکنون زمستان سختی را در پیش‌رو دارند و روسیه از طرف دیگر می‌کوشد با ابزار گاز و نفت، دولت‌های اروپایی را تحت فشار و تنگنای بیشتری قرار بدهد. آخرین تحولی که در این زمینه ایجاد شده، انفجار در خطوط لوله نورداستریم یک و دو است که گفته می‌شود در4 نقطه انفجارها و نشتی گاز داشته که می‌تواند عملا مسیر انتقال گاز از روسیه به اروپا را متوقف کند. تاکنون روسیه می‌کوشید به انگیزه‌ها و بهانه‌های مختلفی مثل تعمیر تاسیسات خطوط لوله انتقال گاز به اروپا اختلالاتی ایجاد کند تا اروپایی‌ها را مجبور کند که سیاست‌های تحریمی علیه روسیه را کاهش دهند. ولی الان با انفجار در خطوط لوله مواجه هستیم که دولت‌های اروپایی به این موضوع اذعان کرده‌اند که این کار عمدی صورت گرفته و دولت‌های اروپایی انگشت اتهام‌شان را متوجه روسیه کرده‌اند. از طرف دیگر ما شاهد مواضع مبهم آمریکا در این زمینه هستیم. اینکه آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا اعلام کرده که این انفجارها می‌تواند فرصتی را برای دولت‌های اروپایی ایجاد کند که به صورت جدی‌تری وابستگی‌شان را به گاز و نفت روسیه به اجرا بگذارند. این موضع آمریکا یک سناریوی دیگری را طرح کرده است و اینکه آمریکایی‌ها خودشان بانی این انفجارها بوده‌اند. اینکه شاید این اختلاف و شکافی که در درون اتحادیه اروپا نسبت به تشدید تحریم‌های اقتصادی علیه روسیه وجود دارد را کمتر کرده و کشورهای مردد و یا سیاستمداران مردد اروپایی در تشدید فشار به روسیه را در تنگنای بیشتری قرار بدهند و به این نکته اذعان شده که به هر حال برنده نهایی این انفجارها در خطوط لوله گاز نورداستریم آمریکایی‌ها هستند که از آغاز بحران اوکراین عملا بیش‌ترین بهره را از این بحران برده‌اند. از این جهت که ما تا پیش از حمله روسیه به اوکراین، عملا شکاف و اختلاف عمیقی در درون اتحادیه اروپا برای تشدید تحریم‌ها و فشار سیاسی و اقتصادی به روسیه مواجه بودیم که پرچمدار این موضوع نیز آلمان‌ها بودند که با محاظفه‌کاری و احتیاط بسیار زیادی نسبت به تشدید فشار و تنش‌ها با روسیه برخورد می‌کرد. اما حمله روسیه به اوکراین عملا آنها را در شرایطی قرار داد که با حمایت از دولت اوکراین و ارسال کمک‌های مالی و نظامی آنها را بر آن داشته که جانب اوکراین ایستاده و عملا صف دولت‌های اروپایی در مقابل روسیه منسجم‌تر از پیش از حمله این کشور به اوکراین شده است. مجموعه تحولاتی که در موضوع بحران اوکراین نشان می‌دهد از یکطرف روس‌ها تصور نمی‌کردند که حمله به اوکراین آنقدر طولانی‌تر شود و اوکراین بتواند مقاومت بیشتری را انجام دهد و استفاده از سلاح هسته‌ای عملا انگیزه و بهانه‌ای شده که اروپایی‌ها را به فکر وادارد که با احتیاط و محافظه‌کاری نسبت به تشدید تحریم‌های روسیه و حمایت‌های نظامی و مالی از اوکراین برآیند. این باعث شده که صداهای متفاوتی در اروپا نسبت به بحث استفاده روسیه از سلاح هسته‌ای بشنویم و اینکه این تهدیدها می‌تواند جدی باشد همان‌طور که پیش از حمله روسیه خیلی از دولت‌های اروپایی تصور نمی‌کردند روسیه دست به حمله به اوکراین بزند اکنون نیز گفته می‌شود که نباید این تهدیدهای روسیه در خصوص احتمال استفاده از سلاح‌های هسته‌ای را نادیده گرفت. از طرف دیگر دولت‌های اروپایی در حال بحث و بررسی هشتمین بسته تحریم‌های اقتصادی علیه روسیه هستند و عملا باز این کفه ترازو نسبت به چگونگی تداوم حمایت‌های مالی و نظامی از اوکراین سنگین‌تر از کفه ترازویی هست که برخی از دولت‌های اروپایی و سیاستمداران این کشورها معتقدند که باید با احتیاط و محافظه کاری بیشتری به تداوم حمایت مالی و نظامی از اوکراین ادامه داد و باید راهی برای گفت‌وگو ومذاکره با روسیه پیدا کرد. ولی عملا در این زمینه هیچ کشوری هنوز نتوانسته نقش میانجی میان روسیه و غرب را بازی کند به این دلیل که اولا هیچ انعطاف جدی در مواضع اعلامی دولت‌های اروپایی و آمریکا نسبت به مذاکره با روسیه نمی‌بینیم و ازطرف دیگر روس‌ها به نظر می‌رسد انگیزه جدی برای مذاکره دارند ولی عملا نوع اقداماتی که در اوکراین انجام می‌دهند به گونه‌ای نیست که نشانه‌ای از انعطاف در سیاست‌های‌شان در کشور اوکراین باشد.