روزنامه ایران
1401/07/28
جاده ابریشم نسخه 2022
کریدورهای ترانزیتی ایران به صورت مشترک با کشورهای منطقه، فعالیت دوباره خود را بعد از چند سال از سر گرفته است تا هدف ارتقای روابط تجاری با همسایگان و منطقه و ترانزیت 20 میلیون تنی تحقق یابد. دو کریدور فعال کشور در حال حاضر کریدور شرق-غرب و شمال-جنوب است. کریدور شرقی-غربی برای انتقال بخشی از کالاهای روسی و همچنین کالاهای چینی از مسیر ایران به هند و اروپا نقش مهمی دارد. در این کریدور مسیرهای ترانزیتی ریلی و جاده‌ای سرخس، اینچه‌برون و لطف‌آباد در شمال شرق کشور بیشترین فعالیت را دارد. این مسیرها ایران را به کشورهای آسیای‌میانه و کشورهای عضو CIS، متصل می‌کنند و عملکرد آن به عنوان واسطه برای انتقال کالاها از این منطقه به اروپا و بخصوص نقش مهم این کریدورها برای عبور کالا از چین به سمت اروپا است.
گروه اقتصادی/ کریدورهای ترانزیتی ایران به صورت مشترک با کشورهای منطقه، فعالیت دوباره خود را بعد از چند سال از سر گرفته است تا هدف ارتقای روابط تجاری با همسایگان و منطقه و ترانزیت 20 میلیون تنی تحقق یابد. دو کریدور فعال کشور در حال حاضر کریدور شرق-غرب و شمال-جنوب است. کریدور شرقی-غربی برای انتقال بخشی از کالاهای روسی و همچنین کالاهای چینی از مسیر ایران به هند و اروپا نقش مهمی دارد. در این کریدور مسیرهای ترانزیتی ریلی و جاده‌ای سرخس، اینچه‌برون و لطف‌آباد در شمال شرق کشور بیشترین فعالیت را دارد. این مسیرها ایران را به کشورهای آسیای‌میانه و کشورهای عضو CIS، متصل می‌کنند و عملکرد آن به عنوان واسطه برای انتقال کالاها از این منطقه به اروپا و بخصوص نقش مهم این کریدورها برای عبور کالا از چین به سمت اروپا است.
قطارهای ترانزیتی به خط شد
در ماه‌های اخیر قطارهای باری از مقصد چین، روسیه، قزاقستان و ترکمنستان وارد ایران شده است و قطار باری تاجیکستان نیز بزودی این مسیر را طی می‌کند. این قطار همزمان با افتتاح کریدور حمل‌و نقل ترکیبی تاجیکستان، ازبکستان، ترکمنستان، ایران و ترکیه، وارد ایران شد. هدفگذاری ایران و کشورهای مشترک‌المنافع، کشورهای آسیای‌میانه و حاشیه خزر، ترانزیت 20 میلیون تنی تا سال 2023 است و به این ترتیب 20 میلیون تن بار با عبور از ایران به کشورهای هدف صادر میشود و حجم تبادلات حمل‌ونقلی این کشورها 3 برابر خواهد شد. در اقدامی دیگر برای رشد ترانزیت در کشور، برنامه عملیاتی مشترک و قرارداد ترانزیتی جدیدی بین ایران و ازبکستان منعقد میشود تا هم در کریدور شمال به جنوب و هم در کریدور شرق به غرب همکاری‌های دوجانبه اجرا شود. ایران همچنین با ترکمنستان و قزاقستان مراودات حمل‌ونقلی جدیدی راه‌اندازی کرده است.
در کریدور ترانزیتی ریلی چین- قرقیزستان- ازبکستان -ایران مسیر صادرات کالاهای چینی به اروپا، از خاک ایران خواهد بود.
تداوم رشد ترانزیت
برنامه رشد ترانزیت در دولت سیزدهم تدوین شده و در حال اجرا است. این برنامه بر پایه تجارت منطقه‌ای و راه‌اندازی شریان‌های عبوری از مرزهای مشترک طرح‌ریزی شده است. بر همین اساس ترانزیت کشور در یک سال گذشته متحول شده و رشد دوبرابری ترانزیت در سال 1400 نسبت به سال 99 ثبت شده است. میزان ترانزیت در سال 99 برابر 5.6 میلیون تن بود که در سال 1400 به 11.5 میلیون تن افزایش یافت. رشد ترانزیت امسال هم ادامه داشته و بنا بر آمار گمرک، در 6 ماهه اول امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل 22 درصد رشد داشته است. رشد ترانزیت جاده‌ای در این مدت 180 درصد و ترانزیت ریلی حدود 300 درصد است.
در ۶ ماهه سال‌جاری بیش از ۷ میلیون تن کالا از مسیر ایران عبور کرده که این میزان کالاهای ترانزیتی نسبت به مدت مشابه سال قبل ۲۲ درصد افزایش داشته است. فعالیت جدید کریدورهای ترانزیتی شمال - جنوب، کریدور ترانزیتی ایران، ترکیه و پاکستان (ITI) در 2 حوزه ریلی و جاده‌ای، کریدور ترانزیتی از مبدأ چین- قزاقستان- ترکمنستان- ایران و روسیه- قزاقستان-تاجیکستان- ایران و تدوین برنامه‌هایی برای تسهیل ترانزیت از سوی گمرک، از عمده‌ترین دلایل رشد ترانزیت کشور در سال گذشته و استمرار آن در سال‌جاری عنوان شده است.
مسیر دیگر ترانزیتی ایران با بیشترین عملکرد در انتقال کالا از روسیه به مقصد هند، کریدور شمال- جنوب است که در حال حاضر از این کریدور 10 میلیون تن کالای روسیه در حال انتقال است. با تکمیل کریدور ریلی شمال-جنوب در بخش انتهایی در مسیر رشت-آستارا، جذب بار از این کریدور چند برابر خواهد شد. مزیت حمل‌ونقل ریلی و کاهش هزینه و زمان حمل بار، کشورها را برای استفاده از این مسیر ترانزیتی ترغیب کرده است. بخش انتهایی کریدور ریلی شمال- جنوب قرار است با همکاری ایران و روسیه تکمیل شود.
بنا بر اعلام مسئولان بخش حمل‌ونقل، راه‌آهن رشت-آستارا تا 3.5 سال آینده تکمیل میشود که طول این پروژه ریلی 162 کیلومتر است. خط ریلی رشت- آستارا آخرین بخش از کریدور شمال- جنوب محسوب میشود که در حال حاضر از منابع داخلی برای احداث این خط آهن استفاده میشود البته روس‌ها هم برای سرمایه‌گذاری در این پروژه اعلام آمادگی کرده‌اند که قرار است در آینده‌ای نزدیک نحوه سرمایه‌گذاری روسیه در ساخت راه‌آهن رشت-آستارا مشخص شود. در چهارچوب رونق‌بخشی به کریدور شمال - جنوب از طریق هدفگذاری کوتاه‌مدت، ترانزیت 10میلیون تنی تا پایان سال 2023 از مبادی و مقاصد واقع در روسیه از طریق ایران حاصل شده است. با تکمیل بخش پایانی کریدور شمال -جنوب دستیابی به این میزان ترانزیت میان ایران و روسیه تسهیل خواهد شد.
در اقدامی دیگر برای افزایش بار از کریدور شمال- جنوب، پایانه ریلی آستارا و پل مرزی ماشین‌رو آستارا در نقطه صفر مرزی روی رودخانه ارس در حال احداث است. پایانه ریلی آستارا با هدف توسعه حمل‌ونقل کالا از ایران در حال ساخت است و سرمایه‌گذاری این پروژه توسط ایران و آذربایجان انجام شده است. این مسیر ریلی موجب شده ایران از طریق مسیر ریلی آذربایجان تبادلات بار ریلی را از روسیه و اروپا انجام دهد. بهره‌برداری از پایانه ریلی آستارا و پل مرزی، موجب تقویت حمل‌ونقل ریلی و ترانزیت کالا از خاک ایران خواهد شد.
برای استفاده از حمل‌ونقل ترکیبی دریایی- ریلی نیز راه‌آهن رشت-بندرکاسپین در حال ساخت است که تا آخر امسال به بهره‌برداری می‌رسد. از این خط کالاهایی از مسیر دریایی به بندرکاسپین منتقل و از آنجا از طریق ریل وارد کریدور ریلی شمال- جنوب میشود.
به منظور افزایش ترانزیت، همچنین جذب بار پاکستان به مقصد هند از کریدور شمال- جنوب مورد نظر دو کشور است. بر این اساس دو کشور در حال بررسی امکان عبور از خاک ایران برای حمل‌ونقل کالا بین خود هستند. در همین راستا کالاها و کامیون‌ها از پاکستان وارد ایران شده و با عبور از دریای‌خزر به آذربایجان رفته و نهایتاً وارد خاک روسیه می‌شوند.
در راستای برنامه رشد ترانزیت، اخیراً اجلاس ترانزیتی ایران و 5 کشور منطقه در تهران برگزار شد. هدف نهایی برنامه مشترک ترانزیتی کشورهای حاشیه خزر و آسیای‌میانه با ایران 50 میلیون تن بار از 200 میلیون ترانزیت منطقه‌ای کریدور شمال-جنوب است. در سال 2020 مجموع مبادلات بین کشورهای عضو کریدور شمال – جنوب بیش از 130 میلیون تن بوده است که پیش‌بینی میشود این میزان به 200 میلیون تن برسد. کشورهای منطقه با توافقات ترانزیتی و فعال کردن کریدورهای مشترک، هدف رشد ترانزیتی را مدنظر قرار داده‌اند و با توجه به اینکه ایران در مرکز راه‌های ترانزیتی قرار دارد، عبور بار از ایران در آینده‌ای نزدیک در انتظار رکورد‌شکنی است.
