روزنامه آرمان ملی
1401/09/30
اعتراضات آسیب‌پذیرها را آسیب‌پذیرتر کرده است
آرمان ملی- احسان انصاری: «اعتراضات اخیر در کشور باعث شده که خروج سرمایه از کشور سرعت بیشتری به خود بگیرد. خروج سرمایه در کشور در سال‌های اخیر وجود داشت. با این وجود اتفاقی که در این زمینه رخ داد این بود که با اتفاقاتی که در کشور رخ داد سرعت این کار بیشتر از گذشته شد. نکته مهم در این زمینه تغییر کیفیت خروج سرمایه از کشور بوده است. در شرایط کنونی شرکت‌های آماده به کار سرمایه خود را از کشور خارج کرده‌اند. به هر حال کشورهای دیگر جاذبه‌هایی برای شرکت‌های آماده به کار دارند و از سوی دیگر امکانات و تسهیلات ویژه‌ای برای آنها در نظر می‌گیرند. به همین دلیل این شرکت‌ها هنگامی که وضعیت اقتصادی ایران را با این کشورها مقایسه می‌کنند به این نتیجه می‌رسند که اقتصاد ایران را ترک کنند و در کشورهایی سرمایه‌گذاری کنند که زمینه‌های بهتری برای آن وجود دارد.» جملات ذکر شده اظهارات دکتر مرتضی افقه، اقتصاددان در گفت‌وگو با «آرمان ملی» است. افقه در این گفت‌وگو به مهم‌ترین پیامدهای اقتصادی اعتراضات اخیر و بررسی چشم‌انداز آینده کشور پرداخته که در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید. اعتراضات اخیر چه تأثیری روی زندگی اقشار آسیب‌پذیر مانند کارگران و حاشیه‌نشینان شهری داشت؟اعتراضات اخیر اگرچه به دلیل مسائل فرهنگی و اجتماعی به وجود آمد، اما در واقع تراکم مطالبات و مشکلات اقتصادی در جامعه آن را بیشتر کرد. این اتفاق پیامدهای مهمی از نظر اقتصادی برای کشور داشت. به هر حال ما در شرایط تحریم قرار داشتیم و بازتاب بین‌المللی اتفاقاتی که در کشور رخ می‌داد شرایط بین‌المللی را برای ما پیچیده‌تر کرد. تحریم‌ها به اندازه کافی زمینه‌ساز افزایش قیمت ارز و به تبع آن افزایش قیمت بسیاری از کالاها بود. این در حالی بود که اغلب سرمایه‌گذاران و کارگزاران اقتصادی منتظر این بودند که برجام چه وضعیتی پیدا می‌کند. در چنین شرایطی نه تنها تکلیف برجام مشخص نشد بلکه اعتراضات نگرانی‌های جدیدی را برای سرمایه‌گذاری در اقتصاد ایران به وجود آورد. این اتفاق در حالی رخ داد که برخی کشورهای اروپایی با اعتراض کنندگان همراهی می‌کردند و نسبت به وضعیت داخلی ایران حساس شده بودند. کشورهای اروپایی که در تحریم‌های گذشته با آمریکا همراهی کرده بودند در پی اتفاقات اخیر که در کشور رخ داد تحریم‌های جدیدی را علیه ایران اعمال کردند که پیامدهای منفی برای اقتصاد کشور به‌همراه داشت. همراهی کشورهای اروپایی با معترضان در ایران باعث شد که نگرانی‌های سرمایه‌گذاران و کارگزاران اقتصادی نسبت به وضعیت سرمایه‌گذاری در ایران افزایش پیدا کند. این در حالی بود که نرخ ارز نیز روند صعودی به خود گرفته است. در چنین شرایطی برخی از فعالان و سرمایه‌گذاران اقتصادی با تردید به سرمایه‌گذاری اقتصادی در ایران فکر می‌کنند. نکته دیگر اینکه اعتراضات اخیر در ایران روند خروج سرمایه از ایران را تشدید کرده که این اتفاق می‌تواند پیامدهای منفی برای اقتصاد کشور به‌همراه داشته باشد.
افزایش روند خروج سرمایه از کشور چه پیامدهایی به‌همراه خواهد داشت؟
این روند باعث میشود امیدها نسبت به سرمایه‌گذاری در اقتصاد کمرنگ‌تر شود. آقای رئیسی در رقابت‌های انتخابات ریاست‌جمهوری عنوان می‌کرد که خط قرمز دولت ایشان تورم و گرانی و نقدینگی است. این در حالی است که از ابتدای روی کار آمدن دولت سیزدهم میزان تورم و گرانی در کشور روند صعودی پیدا کرده است. این موضوع نیز باعث شده سرمایه‌گذاران رغبت کمتری برای سرمایه‌گذاری در اقتصاد ایران داشته باشند و یا اگر قصد سرمایه‌گذاری داشتند با تردیدهایی در این زمینه مواجه شده‌اند. در چنین شرایطی عده‌ای سرمایه‌های ریالی و مالی خود را به ارز تبدیل کردند و برخی نیز اقدام به خروج سرمایه‌های خود از کشورکردند. در نتیجه باید عنوان کرد که اعتراضات اخیر در کشور باعث شده که خروج سرمایه از کشور سرعت بیشتری به خود بگیرد. خروج سرمایه در کشور در سال‌های اخیر وجود داشت. با این وجود اتفاقی که در این زمینه رخ داد این بود که با اعتراضات اخیر و اتفاقاتی که در کشور رخ داد سرعت آن بیشتر از گذشته شد. در شرایط کنونی برخی شرکت‌های آماده به کار سرمایه خود را از کشور خارج کرده‌اند. به هر حال کشورهای دیگر جاذبه‌هایی برای شرکت‌های آماده به کار دارند و از سوی دیگر امکانات و تسهیلات ویژه‌ای برای آنها در نظر می‌گیرند. به همین دلیل این شرکت‌ها هنگامی که وضعیت اقتصادی ایران را با این کشورها مقایسه می‌کنند به این نتیجه می‌رسند که در کشورهایی سرمایه‌گذاری کنند که زمینه‌های بهتری برای آن وجود دارد. همه این موارد باعث افزایش نرخ تورم و به خصوص تورم در قیمت‌های مواد غذایی شده که به تازگی رقم آن در حدود60 درصد عنوان شده است.
آیا این اتفاق فشار اقتصادی را روی اقشار آسیب‌پذیر و کم درآمد تشدید می‌کند؟
اولین اتفاقی که پس از این اتفاق رخ می‌دهد فشار اقتصادی و معیشتی روی زندگی اقشار آسیب پذیر و کم‌درآمد است و این اقشار بیشترین آسیب را از این وضعیت خواهند دید. واقعیت این است که اقشار آسیب‌پذیر و کم درآمد جامعه در سال‌های اخیر از برخی بی‌تدبیری‌ها آسیب جدی دیده بودند و زندگی آنها تحت تأثیر تصمیمات اشتباه مسئولان قرار گرفته بود. این در حالی است که تورم مواد غذایی و همچنین پیامدهای اقتصادی اعتراضات اخیر سفره مردم را تنگ‌تر از گذشته کرده است. آقای رئیسی می‌گفتند که سفره مردم را به تحریم‌ها وصل نمی‌کند. این در حالی است که در عمل بودجه دولت از تحریم‌ها جدا شده است. هدف اصلی دولت در این زمینه نیز این است که بودجه خود را از کسری نجات بدهد. این مهم‌ترین هدف دولت از زمان روی کار آمدن تاکنون بوده است.
فشار بیشتر اقتصادی به زندگی مردم بیشتر مربوط به سیاست‌های دولت بوده یا اعتراضات نیز در این زمینه نقش داشته است؟
فشار اقتصادی به زندگی مردم تا قبل از اعتراضات نیز وجود داشت و دلیل اصلی آن نیز تصمیمات اشتباهی بود که دولت‌ها می‌گرفتند. با این وجود اعتراضات اخیر شرایط را سخت‌تر کرده و فشار اقتصادی را به سفره مردم بیشتر کرده است. این در حالی است که نگرانی نسبت به آینده موجب خروج سرمایه از کشور شده است. اتفاق دیگری که ممکن است رخ بدهد سرمایه‌ها به صورت طلا و ارز تلنبار شود.
این شرایط چه چشم‌اندازی را پیش روی اقتصاد کشور نشان می‌دهد؟ چگونه می‌توان این شرایط را تغییر داد؟
باید نشانه‌هایی مبنی بر تغییر و تحول در تصمیم گیری‌های اقتصادی مشاهده شود که من این نشانه‌ها را نمی‌بینم. این احتمال وجود دارد که برخی مدیران با ساختارهای اداری و اجرایی آشنایی ندارند و به همین دلیل عنوان می‌کنند در شرایط تحریم نیز می‌توان وضعیت اقتصادی مردم و به خصوص اقشار کم درآمد را تغییر داد. اگر مسئولان در میان مدت و بلندمدت برخی اصلاحات ساختاری و مدیریتی را بپذیرند این احتمال وجود دارد که شرایط اقتصادی کشور تغییر کند. وضعیت درباره سیستم اداری و مدیریتی کشور نیز وجود دارد و ما نشانه‌هایی از تغییر را مشاهده نمی‌کنیم. در چنین شرایطی در کوتاه مدت اگر تحریم‌ها لغو نشود نشانه‌ای از اینکه وضعیت اقتصادی مردم بهتر شود وجود ندارد. بدون تردید اگر مشکلات اقتصادی مردم حل نشود و ادامه داشته باشد این وضعیت می‌تواند منجر به اعتراضات دیگری شود. اگرچه اعتراضات اخیر بیشتر اجتماعی و فرهنگی و با محوریت طبقه متوسط صورت گرفت اما مطالبات اقشار کم درآمد و آسیب‌پذیر از بین نرفته است. مسئولان جامعه باید تلاش کنند در مرحله نخست مشکلات اقتصادی کشور را حل کنند. واقعیت این است که دولت و حاکمیت باید هرچه زودتر چاره‌ای برای لغو تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران پیدا کنند و برجام را به نتیجه برسانند. احیای برجام می‌تواند حداقل در کوتاه مدت شدت مشکلات اقتصادی را کاهش بدهد. این در حالی است که رویکردی که دیده میشود به شکلی نیست که به سمت احیای برجام حرکت کنیم. من فکر می‌کنم اگر برجام در کوتاه مدت به نتیجه نرسد پیامدهای منفی بیشتری برای کشور به‌همراه خواهد داشت.
دولت‌ها معمولا در نیمه آذرماه بودجه سال آینده را به مجلس تحویل می‌دادند. این در حالی است که هنوز این اتفاق رخ نداده است. چرا دولت هنوز بودجه را به مجلس تحویل نداده است؟آیا اعتراضات اخیر در این تأخیر نقش داشته است؟
این تأخیر بیش از آنکه به دلیل اعتراضات باشد به دلیل ابهامات دولت برای برنامه‌ریزی اقتصادی در آینده است. نمایندگان مجلس عنوان می‌کنند که دولت باید در ابتدا برنامه پنج ساله هفتم را مشخص کند که براساس آن بتوانند بودجه سال آینده را بررسی کنند. این در حالی است که این برنامه‌ها نیز ضمانت اجرایی نداشته و دولت‌ها به هیچ کدام از برنامه‌هایی که تدوین شده عمل نکرده و به اهداف مورد نظر دست پیدا نکرده‌اند. حاصل سال‌ها برنامه‌ریزی برای توسعه کشور تاکنون نتیجه قابل توجهی به‌همراه نداشته است. دولت هنوز نمی‌داند نرخ ارز را به چه صورت در بودجه سال آینده در نظر بگیرد. از سوی دیگر هنوز چشم‌انداز روشنی از قیمت نفت و میزان درآمدهای نفتی ندارند. دولت تنها می‌تواند مانند سال گذشته و براساس حدس و گمان و اینکه به چه میزان می‌توانند تحریم‌ها را دور بزنند میزان درآمد نفتی را مشخص کند که این وضعیت نیز با تردیدها و نگرانی‌هایی مواجه خواهد بود.
سایر اخبار این روزنامه
مذاکره برای مذاکره
یلدای لاکچری و سفره‌های خالی!
دست‌های پشت پرده این خباثت رسوا شدند
اعتراضات آسیب‌پذیرها را آسیب‌پذیرتر کرده است
روزی روزگاری آمریکا
دربی غبارآلود و پرگل
قراردادهای نفتی از جنس تحریم
دوگام خوب در دیپلماسی
حق حیات و کرامت انسانی
قالیباف: تصمیم برای حل مشکلات باید بهنگام گرفته شود
اروپای متمایز در برجام
مذاکره برای مذاکره
زودتر خانه‌های‌تان را بفروشید
