«استارت» دنیای پر از سلاح هسته‌ای

جنگ اوکراین درحالی وارد دومین سال خود می‌شود که نه تنها روزنه امیدی برای پایان دادن به درگیری‌ها دیده نمی‌شود بلکه تنش‌ها بین غرب و روسیه بیش از هر زمان دیگری تشدید شده است که خطر وقوع درگیری‌ها را بالا برده است. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه سه شنبه شب اعلام کرد که مسکو مشارکت خود را در پیمان کاهش تسلیحات راهبردی جدید موسوم به «استارت‌نو» تعلیق می‌کند. به گزارش اسپوتنیک، رئیس‌جمهور روسیه در این باره گفت: «امروز مجبورم که اعلام کنم روسیه مشارکت در معاهده استارت‌نو را به حالت تعلیق درمی‌آورد. تکرار می‌کنم، از معاهده خارج نمی‌شویم بلکه تعلیق می‌کنیم.» پوتین تأکید کرد: «پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در اوایل فوریه در بیانیه‌ای از روسیه خواست به «اجرای مفاد معاهده سلاح‌های تهاجمی راهبردی» بازگردد که از جمله آن می‌توان به پذیرش بازرسی از تأسیسات هسته‌ای و دفاعی ما اشاره کرد. حتی نمی‌دانستم اسم این درخواست را چه بگذارم؛ یک تئاتر پوچ و بی‌معنی.» رئیس‌جمهور روسیه همچنین یادآور شد که قبل از بازگشت به بحث استارت، این کشور باید درک کند که زرادخانه‌های هسته‌ای فرانسه و انگلیس را چگونه باید در نظر بگیرد.
پوتین پیش‌نویس قانون مربوط به تعلیق مشارکت در پیمان کاهش تسلیحات راهبردی تهاجمی را به دوما فرستاد تا پس از بررسی و تأیید، آن را برای اجرایی شدن فوراً به شورای فدراسیون روسیه بفرستد. سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه که به عنوان مسئول تعلیق این پرونده منصوب شده است در سخنانی با بیان اینکه وضعیت توافقنامه کاهش تسلیحات تهاجمی استراتژیک کاملاً به طرف امریکایی بستگی دارد، خروج واشنگتن از این پیمان را بعید ندانست. معاهده استارت‌نو که ادامه معاهدات کاهش تسلیحات راهبردی (استارت ۱ و استارت ۲) است در سال ۲۰۱۰ میان روسیه و امریکا امضا شد. این معاهده تعداد کلاهک‌های هسته‌ای راهبردی روسیه و امریکا را به حداکثر یک هزار و ۵۵۰ کلاهک و تعداد پرتابگر‌ها و بمب‌افکن‌های سنگین اتمی را به ۸۰۰ عدد محدود می‌کند. این قرارداد ۱۰ساله لازم‌الاجرا و در فوریه ۲۰۲۱ منقضی شد و طی توافقات انجام شده بین دو کشور، قرار شد تا پنج سال آینده هم این پیمان نظامی ادامه داشته باشد.
تعلیق استارت‌نو از سوی روسیه، در واکنش به جنگ‌افروزی‌های امریکا در خاک اوکراین انجام شد. با وجود اینکه روس‌ها نسبت به کمک‌های تسلیحاتی غرب هشدار داده‌اند، اما امریکا و اروپایی‌ها روز به روز دامنه کمک‌های خود را تشدید می‌کنند.
واکنش‌های غرب


غربی‌ها که با اقدامات خود در اوکراین، جهان را تا آستانه جنگ جهانی پیش برده‌اند از اقدام جدید مسکو ابراز نگرانی کردند. به گزارش رویترز، آنتونی بلینکن، وزیر خارجه امریکا در سخنانی اقدام ولادیمیر پوتین را عمیقاً تأسف‌بار و غیرمسئولانه دانست و گفت که امریکا با دقت فعالیت‌های روسیه را زیر نظر دارد. بلینکن همچنین گفت: «البته که ما در هر صورت از امنیت خود و متحدان‌مان اطمینان حاصل خواهیم کرد. اما در عین حال آماده‌ایم در مورد محدود کردن تسلیحات استراتژیک در هر زمانی صرف‌نظر از هر اتفاقی که در روابط دوجانبه‌مان یا در دنیا رخ دهد با روسیه مذاکره کنیم. فکر می‌کنم باید به عملکرد مسئولانه خود در این موضوع ادامه دهیم. بقیه کشور‌های دنیا از ما چنین انتظاری دارند». امریکا درحالی از تعلیق پیمان نظامی روسیه، ابراز نگرانی می‌کند که خود تنها کشوری است که تاکنون از سلاح‌های هسته‌ای علیه مردم استفاده کرده است و آثار این جنایت‌ها بعد از هشت دهه همچنان در ژاپن هویداست.
به گزارش شبکه اسکای‌نیوز، ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو نیز با اظهار تأسف در مورد این اقدام پوتین گفت: «با تصمیم امروز درباره استارت‌نو، تمام ساختار کنترلی تسلیحات از بین رفت. من قویاً از روسیه می‌خواهم که در تصمیم خود تجدیدنظر کند و به توافقات موجود احترام بگذارد.» فرانسه هم در واکنش به تعلیق «استارت جدید» از مسکو خواست تصمیم خود را تغییر داده و هر چه زودتر به این معاهده بازگردد. سخنگوی نخست‌وزیر انگلیس تصمیم روسیه را عجولانه خواند و خواستار بازنگری مسکو در این رابطه شد. جوزف بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با اشاره به اینکه پیمان استارت جدید بیشترین اهمیت را برای این بلوک دارد و یک کمک حیاتی برای امنیت اروپا است، تأکید کرد که چنین تصمیمی، ساختار امنیتی اروپا را تضعیف می‌کند.
استفان دوجاریک، سخنگوی سازمان ملل هم گفت: «امریکا و روسیه باید فوری اجرای کامل پیمان استارت‌نو را از سر بگیرند. جهانی که کنترل تسلیحات هسته‌ای نداشته باشد، دنیایی به مراتب خطرناک‌تر و ناپایدارتر با پیامد‌های بالقوه فاجعه‌بار است.»
در یک سال گذشته جامعه جهانی نسبت به خروج امریکا و روسیه از این پیمان نظامی ابراز نگرانی کرده بودند، زیرا در صورت از بین رفتن همکاری‌ها بین دو ابرقدرت، هیچ کنترلی بر تسلیحات هسته‌ای وجود نخواهد داشت و جهان را به سمت افزایش شمار تسلیحات هسته‌ای و بیشتر شدن احتمال جنگ هسته‌ای سوق خواهد داد. همچنان که مقامات روسیه بار‌ها هشدار داده‌اند که برای جلوگیری از شکست خود و دفاع از تمامیت ارضی آماده هستند که از سلاح هسته‌ای استفاده کنند. با توجه به اینکه روسیه و امریکا در یک سال گذشته به رویارویی مستقیم نزدیک شده‌اند، تعلیق همکاری‌های هسته‌ای می‌تواند بحران جدید را برای جهان ایجاد کند.
جیمز کامرون، عضو پروژه هسته‌ای اسلو در این باره گفت: «اگر استارت جدید کنار گذاشته شود، این به منزله بازگشت به گمانه‌زنی‌ها در دوران جنگ سرد در مورد توانایی‌ها و نیات کشور‌های دشمن خواهد بود؛ بنابراین یک بی‌ثباتی بزرگ را در روابط دوطرف خواهیم داشت که در آن هر یک از آن‌ها بر اساس بد‌ترین سناریو عمل خواهند کرد و سامانه‌ها و برنامه‌های دقیق‌تری را برای استفاده از آن‌ها اضافه می‌کنند، و این در نهایت منجر به وضعیت بسیار ناپایدارتر بین دو طرف خواهد شد و خطر بیشتری برای نوعی از استفاده هسته‌ای خواهد بود.» اگر امریکا هم اقدام مشابهی انجام دهد، سبب می‌شود قدرت‌های هسته‌ای سطح بازدارندگی خود را تقویت کنند و این می‌تواند به مسابقه تسلیحاتی منجر شده و جنگ سرد جدید را که به گفته برخی کارشناسان از ماه‌ها قبل شروع شده عمیق‌تر کند.