500 روز تنها در غار

 داستان معروف «رابینسون کروزوئه» اثر «دانیل دفو» را حتماً شنیده‌‌‌اید؛ مردی تنها در یک جزیره وحشی، اما «بئاتریس فلامینی» تجربه‌‌‌ای به‌‌‌مراتب دشوارتر از داستان کروزوئه داشته؛ 500 روز زندگی در غاری که 70 متر زیرزمین قرار داشته، بدون نور، بدون صدا، بدون هیچ فناوری و بدون ذره‌‌‌ای ارتباط با دنیای بیرون. چالشی دشوار که او بالاخره به اتمام رساند و پس از ۵۰۰ روز زندگی داوطلبانه در انزوا از غاری در گرانادا در اسپانیا خارج شد. تصور 500 روز بی‌‌‌خبر بودن از دنیای بیرون وحشتناک است. وقتی این ورزشکار اسپانیایی، زندگی در غار را آغاز کرد، دنیا کم و بیش جور دیگری بود، به‌‌‌طور مثال هنوز غوغای دستاوردهای تلسکوپ جیمز وب در رصد کیهان فراگیر نشده بود،جنگ روسیه و اوکراین آغاز نشده بود، جهان در اوج وحشت از فراگیری کرونا بود و لیونل مسی هم بازیکن بارسا محسوب می‌‌‌شد. بئاتریس وقتی وارد غار شد، ۴۸ ساله بود و هنگام خروج ۵۰ ساله و در این مدت از هیچ اتفاقی روی زمین خبر نداشت. 500 روز قبل این ورزشکار برای اهداف پژوهشی داوطلب شد که در غاری در عمق ۷۰ متری زمین در انزوای کامل زندگی کند. تیمی متشکل از روان‌شناسان، محققان و غار‌شناسان بدون این‌‌‌که با بئاتریس تماسی داشته باشند، او را زیر نظر گرفته بودند. تیم کارشناسان از این موقعیت استفاده کردند تا تاثیر انزوای اجتماعی و سرگردانی زمانی را روی انسان مطالعه کنند. از یک‌‌‌جایی به‌‌‌بعد او درکی از زمان نداشت. فلامینی گفته است، بعد از دو ماه، شمردن روزها را کنار گذاشته است و برای همین حدس می‌زد که فقط حدود ۱۶۰ تا ۱۷۰ روز در غار بوده باشد. در طول این اقامت سخت، از طریق تبادلاتی که در نقطه میانی غار انجام می‌شد، غذا و آب هم برای او تامین می‌شد. برای انجام این پژوهش در مدت 500 روز، 1.5 تن موادغذایی نیاز بود و هزار لیتر آب هم به او رسید، یعنی روزی 2 لیتر آب. جالب این‌‌‌جاست که رسانه‌‌‌ها بعد از خروج او از غار، هیجان زیادی برای گفت‌‌‌وگو داشتند اما بئاتریس به آن‌‌‌ها گفت یک سال و نیم است که دوش نگرفته، پس اول می‌خواهد دوش بگیرد و بعد پاسخ آن‌‌‌ها را می‌دهد. شاید جالب باشد که بدانید او در این مدت بدون فناوری، بدون صحبت با دیگران یا داشتن تلویزیون و... چه کاری انجام داده؟ بئاتریس در این بازه وقتش را به ورزش کردن، نقاشی،‌ کلاه بافتن و کتاب خواندن گذرانده و ۶۰ کتاب را تمام کرده است، یعنی تقریباً هر 8 روز یک کتاب را خوانده، اما این آزمایش، بدون خطر و چالش هم نبوده است. بئاتریس یکی از سخت‌ترین موقعیت‌هایش را هنگام حمله گروهی از مگس‌ها توصیف می‌کند. او می‌گوید،بیش از یک سال و نیم در سکوت به سر می‌برده در حالی که مغزش این سکوت را با توهمات شنیداری که خلق می‌کرده، جبران کرده است، اما تجربه‌اش را «یگانه و شگرف» توصیف می‌کند. تیم بئاتریس فلامینی می‌گویند او رکورد زندگی در غار را شکسته، اما گینس هنوز تایید نکرده است که آیا رکوردی از زندگی داوطلبانه در غار پیش از این وجود داشته است یا نه؟ در این پرونده به بررسی اهمیت و ابعاد این آزمایش، توهمات شنیداری که بئاتریس درگیر آن شد و آزمایش‌‌‌های مشابه می‌‌‌پردازیم.
سرگردانی زمانی
 و توهم بعد از تجربه انزوا
نگاهی روان‌شناسانه به ماجرای حضور 500 روزه یک زن در غار
که با هدف بررسی تاثیر انزوای اجتماعی روی انسان بوده است
دکتر مهدی سودآوری |    روان شناس و مدرس دانشگاه

خبر انزوای ۵٠٠ روزه ورزشکار اسپانیایی در غار جالب توجه است. گفته می‌شود کارشناسان از این موقعیت استفاده کردند تا تاثیر انزوای اجتماعی و سرگردانی زمانی را روی انسان مطالعه کنند. احتمالا این یکی از مهم‌ترین و طولانی‌ترین تحقیقات درباره انزوای انسان است که باید منتظر انتشار نتایج جالب و تکمیلی آن باشیم تا تصویری دقیق از تاثیر انزوا بر جسم و روان انسان به دست آوریم، اما باتوجه به نکات مطرح شده تا همین لحظه، باید به چند نکته قابل‌تامل توجه کنیم.
تاثیر نور طبیعی روی جسم و روان
نیاز به نور طبیعی برای کاربردی‌تر شدن بدن و فعالیت‌هایش ضروری است. انزوا و نور مصنوعی بدون تغییر که به از دست رفتن حس زمان منجر می‌شود، روی کارکرد بدن مثل چرخه خواب و بیداری، غذا خوردن، تغییرات هورمونی و... تاثیر مستقیم می‌گذارد. با تغییر در ترشح هورمون ها، کارکرد مغز و سیستم روان هم تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. در این شرایط گذشته، حال و آینده بی‌مفهوم می شود و چیزی به اسم گذر زمان وجود ندارد. در این حالت مغز یک بعد را از دست می‌دهد. دیگر بعد زمان وجود ندارد،  پس چرخه خواب و بیداری، رویا و خیال‌پردازی درباره آینده و... وجود نخواهد داشت. در نتیجه تنها محرکی که برای ذهن باقی می‌ماند، همین محیط محدود است. به همین دلیل افراد منزوی در خود فرو می‌روند و آگاهی زیادی از احساسات و افکار خود به دست می آورند. این افزایش آگاهی در مدیتیشن یا اعتکاف‌های مذهبی استفاده می‌شود ولی به صورت کوتاه مدت و چند روزه تا حس زمان از بین نرود، اما در انزوای طولانی مدت بی‌زمانی آسیب زیادی به کارکرد ذهن وارد می‌کند که ایجاد توهم یکی از آن‌هاست.
ضرورت فعال نگه‌داشتن مغز در هر حالتی
این زن اسپانیایی در بخشی از صحبت‌هایش گفته که در غاری که 70 متر زیرزمین بوده، وقتش را به ورزش کردن، نقاشی، کلاه بافتن و کتاب خواندن می‌گذرانده و حدود ۶۰ کتاب خوانده است. این خانم برای اجتناب از حالت‌هایی که مطرح شد، یعنی توهم و...، فعالیت‌هایی که مغز را فعال نگه دارند، در پیش گرفته بود. نقاشی و کتاب خواندن که محرک بیرونی برای فعال‌بودن مغز محسوب می‌شده، نقش پررنگی در حفظ یکپارچگی هویت او داشته است. به‌هرحال در تنهایی و انزوا باید مغز را فعال نگه داشت در غیر این صورت ممکن است از واقعیت جدا و وارد جنون شود. البته باید تذکر داد که این پژوهش با کنترل دایم شرایط جسمی و روانی ایشان انجام شده است. اصلا پیشنهاد نمی‌شود که بیشتر از چند روز از محیط اجتماعی دور شد و در انزوا به سر برد.
 


جبران سکوت با توهمات شنیداری!
«بئاتریس فلامینی» گفته که مغزش، سکوت غار را با توهمات شنیداری جبران می‌کرده؛ از این اختلال چه می‌دانید؟


توهم شنیداری نوعی توهم است که در آن فرد چیزی را می‌شنود که هیچ‌گونه منبع خارجی ندارد. این اختلال زمانی رخ می‌دهد که فردی  موسیقی یا صداهای دیگری را بشنود که وجود خارجی ندارد و دیگران آن را نمی‌شنوند. این زن اسپانیایی گفته که یک سال و نیم در سکوت به سر می‌برده، اما مغزش این سکوت را با توهمات شنیداری که خلق می‌کرده، جبران کرده است. او تجربه‌اش را یگانه و شگرف توصیف کرده است.

توهم شنیداری یا اختلالاتی همچون وزوز گوش
باید بدانید توهم شنیداری با اختلالاتی همچون وزوز گوش و بیش شنوایی متفاوت است. وزوز گوش معمولا شبیه یک صدای زنگ با یک فرکانس مشخص و در بعضی موارد بیش از یک صداست. یکی از رایج‌ترین علامت‌های توهمات شنیداری به این صورت است که فرد مبتلا یک یا چند صدا را می‌شنود که انگار دارند با او صحبت می‌کنند. توهم شنوایی معمولا با بیماری‌های روان پزشکی، نورولوژیک و دیگر بیماری‌های پزشکی همراه است، بنابراین اگر فردی هیچ‌گونه بیماری اعصاب و ذهن نداشته باشد به احتمال خیلی زیاد شنیدن این صداها همان وزوز گوش هستند زیرا منشأ توهم شنیداری سیستم اعصاب مرکزی است.
نگران کننده‌ترین نوع توهم شنوایی
«توهم فرمان» نگران‌کننده‌ترین نوع توهمات شنوایی به حساب می‌آید. افراد دچار این توهم، صداهایی را می‌شنوند که به آن‌ها می‌گوید باید کاری را انجام‌ دهند. با وجود این که گاهی اوقات ممکن است این دستورها به ظاهر بی‌ضرر باشند، اما بعضی وقت‌ها این‌ صداها به افراد مبتلا به این توهمات دستور می‌دهد به خودشان یا دیگران آسیب برسانند، در نتیجه این شرایط بسیار خطرناک خواهد بود. اگر کسی دچار توهمات شنوایی خطرناک یا افکار خودزنی یا خودکشی شود، باید فوراً با اورژانس اجتماعی به شماره 123 تماس بگیرید.
دلایل توهم شنوایی
توهمات شنوایی به‌طور معمول بر اثر ابتلای فرد به بیماری‌های روانی ایجاد می‌شود. یکی از مهم‌ترین علل ایجاد توهمات شنوایی، بیماری اسکیزوفرنی است. همچنین، توهمات شنوایی می‌تواند بر اثر ابتلای فرد به اختلال دوقطبی، اختلال استرس پس از سانحه و زوال عقل رخ دهد. با این حال دلایل دیگری هم برای این اختلال ذکر شده است. مصرف بیش از حد الکل هم می‌تواند علاوه بر توهم شنیداری، توهم بینایی را به دنبال داشته باشد. در ضمن، توهم شنیداری در مراحل پیشرفته آلزایمر محتمل است. توهم شنیداری ناشی از تومور مغزی، مصرف موادمخدر، صرع، کم شنوایی، ناشی از تب بالا و عفونت، استرس شدید، میگرن، بیماری پارکینسون و... هم گزارش شده است.
نحوه تشخیص توهم شنیداری چگونه است؟
روند تشخیص توهم شنیداری با این سوالات آغاز می‌شود: چه نوع صدایی را می‌شنوی (وزوز یا صداهای دیگر)؟ توهم شنیداری چه زمانی شروع شد؟ این صداها در چه زمان‌هایی بیشتر شنیده می‌شود؟ آیا علایم دیگری در زمان وقوع آن وجود دارد؟ چگونه صداهایی را می‌شنوید (تهدیدآمیز، بی‌ادبانه، خوشایند یا عادی)؟ چه دارویی مصرف می‌کنید؟ پس از آن با تشخیص توهم شنوایی و صلاحدید پزشک، انجام آزمایش‌هایی توصیه می‌شود. همچنین در برخی مواقع برای بررسی دقیق‌تر اختلال و تشخیص علت آن مراجعه به روان‌پزشک پیشنهاد می‌شود.
درمان توهم شنیداری
درمان توهم شنیداری تا حد زیادی به علت آن بستگی دارد. چنان چه تشخیص توهم‌های شنیداری، ناشی از سیستم شنوایی باشد، مراجعه به یک متخصص شنوایی‌شناس ضروری است. در برخی موارد، رفع علت اصلی بیماری، اختلال شنیداری را برطرف می کند یا آن را تا حد زیادی کاهش می‌دهد. در بعضی موارد پایین آوردن دوز داروی مصرفی می‌تواند به سادگی مشکل را رفع کند. با این حال ممکن است در مواردی هم درمان‌های پیچیده‌تری نیاز باشد. شاید برای پیدا کردن بهترین راه درمان توهم شنوایی، امتحان چندین روش لازم باشد. به عنوان مثال در بیماری اسکیزوفرنی، ترکیبی از داروها و دیگر مراقبت‌ها برای درمان ضروری به نظر می‌رسد.
 
آزمایش انزوای زیرزمینی روی 15 نفر در 40 شب
داوطلب‌های فرانسوی سال 2021 میلادی با هزینه 1.5 میلیون دلاری برای بررسی توان سازگاری انسان با «انزوا» در 400 متری زیر زمین مستقر شدند


آزمایش انزوای ۴۰ شب در دمای ۱۰ درجه سانتی‌گراد و رطوبت نسبی ۱۰۰ درصد روی 15 داوطلب فرانسوی در سال 2021 میلادی انجام شد. ساکنان غار بدون ارتباط با دنیای خارج، هیچ‌گونه به روزرسانی درباره بیماری همه گیر کرونا نداشتند. آن‌ها دوره آزمایش انزوای زیرزمینی را بدون تلفن و ساعت در غار «لومبریو» در جنوب غربی فرانسه آغاز کرده بودند. این 15 داوطلب که از ۱۴ مارس 2021 برای انزوای داوطلبانه با هدف آزمودن چگونگی واکنش انسان به گم کردن حس وقت و مکان، به غار رفته بودند،با پایان دوره 40 روزه آزمایش پس از ۳۶ ساعت آماده‌سازی، از زیر زمین بیرون آمدند.

خروج از غار با لبخند اما چهره رنگ پریده
پژوهشگرانی که روی شرکت‌کنندگان در این تحقیق نظارت داشتند، یک روز قبل از خارج شدن آن‌ها، وارد غار شده بودند تا به آن‌ها اطلاع دهند که به زودی از غار بیرون خواهند آمد. 15 داوطلب فرانسوی با لبخند اما چهره رنگ پریده، با کف زدن و در حالی از عینک مخصوص برای محافظت چشمانشان در مقابل نور استفاده کرده بودند، از غار لومبریو بیرون آمدند.
عکس‌العمل مغز بدون داشتن نشانی از زمان
این 15 داوطلب فرانسوی برای بررسی توان سازگاری انسان با «انزوا» به غاری در۴۰۰ متری زیر زمین رفتند. این تجربه که یکی از اولین‌ها در نوع خود بود، برای بررسی عکس‌العمل انسان در مقابل شرایط ویژه انجام شد تا مشخص شود که مغز چگونه بدون داشتن نشانی از زمان، خود را با شرایط جدید تطبیق می‌دهد. البته اطلاعات مربوط به فعالیت‌های مغزی و عملکردی شرکت کنندگان پیش از ورود به غار برای مقایسه با وضعیت آن‌ها پس از بازگشت دوباره به روی زمین جمع‌آوری شده بود. 15 عضو گروه پس از این آزمایش ۴۰ روزه گفتند که زمان در زیر زمین به‌خصوص در نبود ساعت و نور، کندتر می‌گذرد.
چه کسانی در این غار بودند و چه کردند؟
8 مرد و 7 زن ۲۷ تا ۵۰ ساله با تنوع شغلی در این آزمایش که «زمان عمیق» نامیده شده است، شرکت داشتند. یک زن جواهر فروش، یک پزشک و یک معلم ریاضیات در این گروه حاضر بودند. اعضای گروه در غار که از وسایل آسایشی زیادی برخوردار نبودند، مجبور بودند برق مورد نیاز خود را با پا زدن روی یک دوچرخه ثابت تولید کنند و آب را از چاهی به عمق ۴۵ متر از سطح زمین به دست بیاورند.
هزینه و موضوعاتی که در این آزمایش بررسی شد
احساسات، خواب، جهت‌یابی و ریتم ضربان قلب از جمله موضوعاتی است که در این آزمایش به آن‌ها توجه شده است. شرکت کنندگان در این آزمایش که از دسترسی به نور و زمان محروم بودند، خواب‌شان نامیزان شده بود، به گونه‌ای که هر وقت خسته بودند، می‌خوابیدند. از همین رو هر شرکت کننده سیکل درونی خودش را پی می‌گرفت. هزینه این برنامه حدود 1.2 میلیون یورو (1.5 میلیون دلار) بود.
پژوهش‌هایی مشابه در سال 1962 و 1988
پیشتر در سال ۱۹۶۲ یک مرد دو ماه و در سال ۱۹۸۸یک زن ۱۱۱ روز از زندگی خود را در زیر زمین گذراندند تا چگونگی تغییر ضربان قلب‌شان بررسی شود. با این حال سؤال‌های زیادی که در پی انزوای گسترده مردم در دوران شیوع ویروس کرونا ایجاد شده است، بر اهمیت این آزمایش زیرزمینی افزوده است. کریستین کلوت، پژوهشگر فرانسوی‌-سوئیسی که هدایت گروه داوطلبان را بر عهده داشت، گفت که این آزمایش توانایی انسان را برای سازگاری با هر شرایطی نشان می‌دهد و این دستاورد قابل تاملی است که نیاز به تحقیقات تکمیلی دارد.
منابع این پرونده: یورونیوز، یک‌پزشک، فرارو و...