پیش به سوی 27 شهر جدید ساحلی

مصطفی عبدالهی – بهره‎وری مناسب از ظرفیت نوار ساحلی کشور در دستور کار قرار گرفته است و اگر برنامه های اعلامی به درستی اجرایی شود، باید با ساخته شدن 27 شهر و شهرک ساحلی منتظر تحولی بزرگ بود؛ تحولی که نه فقط اقتصاد دریامحور کشور را تقویت می کند بلکه در حوزه نگهداشت جمعیت و جلوگیری از مهاجرت ساحل نشینان نیز تاثیرگذار خواهد بود.
غفلت بزرگ از ظرفیت 5800 کیلومتر نوار ساحلی
دو روز قبل بود که مهرداد بذرپاش، وزیر راه و شهرسازی این خبر را اعلام کرد که «ساخت 27 شهر ساحلی به ویژه در نوار جنوبی کشور با رویکرد اقتصاد دریامحور در دستور کار قرار گرفته است»؛ خبری کوتاه اما مهم که می تواند اتفاقات مهمی را رقم بزند. برای اثبات مهم بودن این خبر، کافی است گزارش شهریور 1400 مرکز پژوهش های مجلس را مرور کنیم که نشان می دهد، کشور ما با وجود داشتن 5800 کیلومتر نوار ساحلی که 40 درصد مرزهای کشور را تشکیل می دهد، در استفاده از این نعمت طبیعی موفق نبوده است. بیشترین فعالیت در عرصه سواحل کشور، مربوط به محدوده های شهری و روستایی و تأسیسات بندری و نظامی است که همه این‎ها فقط حدود 5 درصد از ظرفیت سواحل ما را به خود اختصاص داده و 95 درصد آن رها شده است.
ما و دیگر کشورها


کم کاری ما در استفاده از این ظرفیت احتمالا باز هم به دلیل نفتی بودن بودجه‎هایمان بوده، وگرنه هر کشوری با چنین دارایی طبیعی، حتما شرایط متفاوتی ‎می ‎داشت. مصداقش ویتنام و چین که بیش از 50 درصد تولید ناخالص ملی خود را از طریق دریا تامین می کنند اما سهم تولید ناخالص ملی ما از این ظرفیت، فقط 10 درصد است.
7 استان ساحلی؛ 25 درصد مساحت، 10 درصد جمعیت!
اما موضوع مهم دیگری هم وجود دارد که جنبه های اجتماعی، فرهنگی و حتی سیاسی ما را هم تحت تاثیر قرار می دهد؛ این که هفت استان ساحلی ما با داشتن 25 درصد مساحت کل کشور، فقط 10 درصد جمعیت‎مان را در خود جای داده‎اند، مسئله مهمی است که قطعا کمبودها و کاستی های معیشتی و اقتصادی در آن موثر بوده و مانع از ماندگاری و افزایش جمعیت آن‎ها شده است.
و حالا طرحی نو
حالا قرار است 27 شهر ساحلی جدید ایجاد شود تا شاید پاسخی به همه این دغدغه ها باشد؛ اگرچه نباید الزامات آن را فراموش و مسیری را طی کرد که در نهایت، آرزوی همین وضعیت موجود و رها بودن نوارهای ساحلی، بر دلمان بماند.
دغدغه ها را فراموش نکنیم
هم مرکز پژوهش های مجلس و هم دغدغه‎مندان کشور، در این باره به نکاتی اشاره می کنند که باید آن‎ها را مدنظر داشت، از جمله:
   اگر ایجاد شهرهای ساحلی صرفا اقدامی نمایشی در حوزه توازن جمعیتی باشد و با حذف مردم بومی و بدون مشارکت دادن جامعه محلی، این مناطق را به عرصه جولان سرمایه داران تبدیل کند، نتایج تلخی در انتظار کشور خواهد بود.
  حفظ محیط زیست طبیعی، پیش‎شرط حیاتی این طرح است؛ طبق گزارش مرکز پژوهش ها، تجربه تقریباً ناموفق این حوزه مربوط به منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس در عسلویه است که با وجود مزیت های اقتصادی، اما چالش‎های جدی زیست محیطی، کالبدی و اجتماعی همچون آلودگی بالا و مسائل اجتماعی ناشی از مهاجرت‎های شغلی و دوگانگی فرهنگی را به دنبال داشته است.
  نکته مهم دیگر این که؛ در توسعه دریامحور، چیزی به عنوان میانبُر وجود ندارد. میانبر یعنی پذیرفتن کج‎راهه و مسیرهای انحرافی از مسیر توسعه پایدار ملی. اگر قرار باشد بدون برنامه و بدون بررسی تجربه های جهانی، در  مسیر سعی و خطا قدم برداریم، در بهترین حالت، کشور در آینده ای بسیار دور در مسیر درست توسعه قرار می گیرد اما تا آن زمان، منابع و سرمایه های طبیعی و انسانی بسیاری را از دست خواهیم داد.
 
   اولویت با سواحل جنوب، آغاز عملیات اجرایی در نیمه دوم سال
دکتر «علیرضا جعفری»، معاون وزیر و مدیر عامل شرکت مادر تخصصی عمران شهرهای جدید، در گفت‎وگو با خراسان جزئیات بیشتری از طرح دولت برای ساخت 27 شهر و شهرک ساحلی ارائه کرده است:
* با توجه به تاکیداتی که در حوزه اقتصاد دریامحور وجود دارد و با هدف بالفعل کردن فرصت های بالقوه کشور در نوار ساحلی، وزیر راه دستور مطالعه و امکان سنجی را صادر کرده اند.
* به دلیل اهمیت بالای نوار ساحلی جنوبی از نظر توازن جمعیتی، اولویت ما مطالعه روی سواحل دریای عمان و خلیج‎فارس است، اما نوار ساحلی شمالی هم ظرفیت های بسیار خوبی برای سرمایه گذاری خواهد داشت.
* با انجام مطالعات امکان سنجی، موقعیت های مناسب در نوار ساحلی جنوب برای تعریف شهرهای سکونتگاهی یا شهرک های تخصصی تعیین خواهد شد و روند صدور مجوزهای استانی نیز پیگیری می شود.
* نگاه ما این است که بتوانیم هم از نظر کمی و هم از نظر کیفی، عملکرد متفاوتی در حوزه بهره‎وری نوار ساحلی داشته باشیم و با آغاز ساخت این شهرها و شهرک ها، در تولید مسکن و سایر حوزه های مورد نیاز شهری نیز رونق ایجاد کنیم.
* با تاکیدات رئیس جمهور در جلسه اخیر شورای عالی مسکن، حتما برنامه های مربوط به ایجاد شهرهای ساحلی جدید نیز در سال جدید خروجی خواهد داشت و در نیمه دوم سال، عملیات اجرایی را آغاز خواهیم کرد.