رونق تئاتری، عقب‌ماندگی سینمایی

وحید تفریحی/ بررسی و تحلیل داده های مرکز آمار ایران از وضعیت شاخص های فرهنگی و هنری کشور نشان می دهد که خراسان رضوی در بسیاری از این شاخص ها در طول 5 سال یعنی بازه زمانی سال 1396 تا 1400 از ثبات نسبی برخوردار بوده اما سال 99 خزان آمارهای شاخص های مختلف فرهنگی و هنری در استان بوده است که یکی از دلایل جدی آن را می توان شیوع گسترده کرونا دانست. به گزارش «خراسان رضوی»، مرکز آمار ایران با ارائه داده هایی به بررسی جایگاه استان ها و روند تغییرات حوزه ‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی استان ‌های کشور در فاصله زمانی سال ١٣٩٦ تا ١٤٠٠ پرداخته است که در ادامه به بررسی کارنامه 5 ساله فرهنگ و هنر استان خراسان رضوی خواهیم پرداخت. وضعیت ثابت جایگاه استان در نشر کتاب یکی از بخش های مهم این آمار مربوط به تعداد عناوین کتاب های منتشر شده از سال 96 تا 1400 است، بررسی این شاخص نشان می دهد که خراسان رضوی در حوزه نشر کتاب وضعیت باثباتی داشته و در این 5 سال از نظر میزان کتاب های منتشر شده از رتبه سوم کشور تکان نخورده است. آن هم در شرایطی که طی سال های اخیر به دلیل وضعیت گرانی کاغذ و کاهش نرخ مطالعه، وضعیت نشر در بسیاری از نقاط کشور با چالش های جدی مواجه بود. در سال 1396 ، 3 هزارو 831 عنوان کتاب در خراسان رضوی منتشر شد که این میزان در سال 97 با کاهش اندک به 3469 عنوان رسید اما وضعیت جایگاه استان در رتبه بندی کشوری تغییری نکرد. اما در سال های 98 و 99 تعداد کتاب های منتشر شده با کاهش قابل توجهی نسبت به سال 96 همراه شد و به ترتیب به 2906 و 2416 کتاب رسید.در سال 99 نسبت به سال 96 میزان کتاب های منتشر شده در استان با کاهش حدود 37 درصدی همراه بوده است که نمی توان از نقش وضعیت بازار کاغذ و شاخص های نرخ مطالعه و البته کرونا در کاهش جدی این میزان عناوین منتشر شده چشم پوشی کرد. اما در سال 1400 وضعیت تعداد عناوین منتشر شده خیلی بهتر شد و به عدد 4861 کتاب رسید که نسبت به 4 سال قبل از آن، رشد حدود 27 درصدی داشته است. تعداد ناشران فعال در استان نیز از سال 1396 تا 1399 به ترتیب 268، 274، 230 و 158 ناشر بوده که روند کاهش تعداد ناشران فعال در خراسان رضوی در این آمار کاملا مشهود است. خراسان رضوی؛ صدرنشین بلامنازع در تئاتر اما بررسی آمارهای مربوط به حوزه هنرهای نمایشی از وضعیت خیلی خوب تئاتر در استان خراسان رضوی حکایت دارد؛ وضعیتی که در طول 4 سال از این بازه زمانی 5 ساله، خراسان رضوی را از نظر تعداد نمایش های تولید و اجرا شده در صدر استان های کشور قرار داد و تنها در سال 99 به دلیل شیوع گسترده کرونا، این وضعیت افت بسیار چشمگیری داشت و رتبه خراسان رضوی را به نوزدهم کشور تنزل داد. بر اساس داده های مرکز آمار ایران، خراسان رضوی با تولید 432 اثرنمایشی در سال 96 رتبه اول کشور در این زمینه را داشته است، وضعیتی که البته در سال 97 و 98 هم ادامه یافت و به ترتیب 696 و 914 نمایش در سالن های تئاتر استان تولید و اجرا شد. اما در سال 99 تنها 17 اثر نمایشی روی صحنه رفت و ضربه کرونا به وضعیت اجراهای صحنه ای تئاتر خراسان رضوی آن قدر جدی بود که از رتبه اول کشور در این سال به رتبه 19 تنزل یافت. در همین حال روند پرقدرت هنرمندان حوزه تئاتر استان در سال 1400 ادامه یافت و دوباره جایگاه صدرنشینی در تعداد آثار نمایشی تولید و اجرا شده در کشور را با تولید و اجرای 1539 تئاتر در سال 1400 پس گرفت. مقایسه تعداد نمایش های اجرا شده در سالن های تئاتر استان در سال 1400 نسبت به 4 سال قبل از آن از رشد 256 درصدی حکایت دارد. اجرای صحنه ای موسیقی؛ پسرفت و دیگر هیچ! آمارها در حوزه تعداد اجراهای صحنه ای موسیقی هم از وضعیت آشفته این شاخص در حوزه فرهنگ و هنر استان روایت می کند؛ وضعیتی که در دو سال آخر این بازه 5 ساله به صفر رسیده و پسرفت جدی داشته است. بر اساس این آمار در سال 96 ، 165 اجرای صحنه ای موسیقی یا همان کنسرت در استان ثبت شده که رتبه یازدهم در کل کشور را به نام خراسان رضوی ثبت کرده است. در سال 97 این آمار به 142 مورد و رتبه استان به 18 رسید. در سال 98 با یک کاهش جدی، تعداد اجراهای موسیقی در خراسان رضوی به 57 مورد رسید و جایگاه استان در کشور نیز به رتبه 24 تنزل یافت و متاسفانه در سال های 99 و 1400 به استناد داده های مرکز آمار ایران هیچ اجرای صحنه ای موسیقی در خراسان رضوی به ثبت نرسیده و عدد «صفر» مقابل نام خراسان رضوی در جدول بررسی این شاخص قرار گرفت. بررسی داده های مرکز آمار ایران درباره تعداد نمایشگاه های برگزار شده در حوزه هنرهای تجسمی نشان می دهد که کرونا در سال 99 ، به این حوزه هم ضربه سنگینی زده است. به استناد این آمار، جایگاه خراسان رضوی در کل کشور غیر از سال 99، تقریبا با ثبات و بین رتبه دوم و سوم کشور متغیر بوده است. در سال 96، 311 نمایشگاه هنرهای تجسمی، در سال 97 ، 333 نمایشگاه، در سال 98 ، 376 مورد و در سال 99 و 1400 نیز به ترتیب 61 و 408 نمایشگاه هنرهای تجسمی در شهرهای مختلف استان برپا شده است و رتبه خراسان رضوی نیز در طول این سال ها به ترتیب ، 3، 2، 3، 10 و 2 بوده است. از نظر نسبت تعداد آموزشگاه های آزاد هنری به مساحت نیز وضعیت خراسان رضوی چندان تعریفی ندارد. بر اساس این آمار که در بازه سال های 96 تا 99 منتشر شده، خراسان رضوی در سال 96، 20 آموزشگاه در هر 10 هزار کیلومتر مربع داشته است که این آمار در سال های 97، 98 و 99 به ترتیب 43، 21 و 22 بوده است. بررسی روند فعالیت آموزشگاه های آزاد هنری در استان طی این 4 سال هم نشان می دهد غیر از سال 97 که رتبه یازدهم کشور را داشتیم، اوضاع این شاخص در استان چندان مناسب نبوده و در سال های دیگر این بازه، خراسان رضوی در رتبه های 21 و 23 کشور قرار گرفته است. قعرنشینی سینمایی! هرچند خراسان رضوی همیشه جزو یکی از پرفروش ترین استان ها در حوزه سینمابوده و مردم این استان از سینمادوست ترین مردم کشور هستند اما شاخص های نسبت تعداد سینما به جمعیت نشان می دهد که چندان به این میزان علاقه و حضور پرشور مردم سینما دوست استان در سینماها توجهی نشده است. بر اساس داده های مرکز آمار ایران در بخش نسبت تعداد سینما به جمعیت، خراسان رضوی در سال 1400 رتبه 23 کشور را داشته است که حاکی از وضعیت بد تعداد سینماها در استان است. موضوعی که البته روزنامه «خراسان رضوی» در گزارش های متعدد به آن پرداخته و ضرورت توسعه سینماها در شهرهای استان را گوشزد کرده و در آخرین گزارش که 26 فروردین ماه در همین صفحه منتشر شده به فرجام نامشخص حسرت‌‌‌سینمایی 28 شهرستان استان پرداختیم. بر اساس آمار 5 ساله خراسان رضوی طی سال های 96 تا 1400 به ترتیب رتبه 26، 28، 29، 29 و 23 کشور در حوزه نسبت تعداد سینما به جمعیت را داشته است که در آخرین آمار این جدول که مربوط به سال 1400 است، در خراسان رضوی به ازای هر یک میلیون نفر تنها 2 سینما وجود دارد و این وضعیت در تمام این 5 سال به همین گونه بوده و تنها 2 سینما به ازای هر یک میلیون نفر در استان وجود داشته است! در حوزه توزیع کانون های فرهنگی هنری مساجد در استان هم وضعیت آماری استان چنگی به دل نمی زند و رتبه استان در طول سال های 96 تا 1400 بین 21 و 22 کشور متغیر بوده است، طوری که در سال 1400 نسبت توزیع کانون های فرهنگی هنری مساجد در استان به ازای هر 1000 کیلومترمربع عدد 5/15 بوده است که بر ضرورت افزایش تعداد کانون های فرهنگی هنری مساجد تاکید دارد.