روزنامه جوان
1402/04/28
خام‌فروشی متانول هیچ منطق اقتصادی ندارد!
راهکار اصلی در زمینه رفع خام‌فروشی متانول، تداوم مشروط رانت خوراک در زمینه توسعه زنجیره ارزش است. واقعی کردن قیمت گاز موجب خواهد شد قطعاً صادرات خام متانول کاملاً ضررده شود و تنها با ارائه رانت خوراک ارزان، صادرات خام متانول جذابیت دارد. در صورتی که شرکت‌های متانولی موجود در زمینه توسعه زنجیره ارزش با تخصیص بیش از ۶۰درصد از سود سالانه خود به توسعه زنجیره ارزش مبادرت کنند و رانت خوراک اعطاشده نیز هر سال مشروط به پیشرفت پروژه و تخصیص سالانه معادل حداقل ۶۰درصد سود سالانه باشد، حداکثر تا پنج سال این روند همچنان ادامه خواهد داشت.گاز یکی از مهم‌ترین مواد در زمینه استفاده صنعتگران است. گاز علاوه بر اینکه خود به محصولات متنوعی تبدیل خواهد شد و به عنوان ماده اولیه و خوراک گازی در صنایع پتروشیمی به کار می‌رود، به دلیل ارزش حرارتی بالا و همچنین کمترین آلودگی حاصل از احتراق، به عنوان سوخت صنایع نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد، بنابراین مصارف گاز بسیار مهم و متنوع است و از همین رو نیز این ماده و تجارت آن بسیار اهمیت دارد. ایران نیز به عنوان یکی از دارندگان اصلی منابع گازی، استخراج گاز کشور برای مصارف مختلف را آغاز کرده است و در بخش‌های مختلف از نیروگاهی تا مصارف گرمایش خانگی، سوخت صنایع و حتی خوراک گازی در کشور ما گاز مصرف میشود. نکته بسیار مهم در زمینه مصرف گاز در کشور ما، قیمت پایین و ناچیز آن و به تبع آن مصرف غیربهینه گاز در بخش‌های مختلف است. در کشور ما از نظر مصرف گاز، گاز بخش خانگی با رویکرد رفاهی و گرمایش و پخت‌وپز مورد استفاده قرار می‌گیرد. از طرف دیگر برای تأمین نیاز برق صنعت و خانوار نیز در بخش نیروگاهی عمده ظرفیت برق تولیدی کشور به سمت استفاده از سوخت گازی می‌رود.
در بخش خانگی نیز ما گاز را به صورت غیربهینه مصرف می‌کنیم و شدت مصرف انرژی کشور که شاخصی مهم در زمینه مصرف انرژی به ازای هر واحد از تولید ناخالص داخلی است، در شرایط بسیار بدی قرار دارد و نه تنها ایران بیشترین شدت مصرف انرژی را در دنیا دارد، بلکه نسبت به متوسط جهانی نیز وضعیت بسیار بدتری دارد و ایران دو برابر متوسط جهانی مصرف انرژی دارد. این شراط بغرنج بیانگر این است که مصرف گاز به عنوان خوراک گازی یا سوخت، در شرایط بسیار بدی قرار دارد. باید برای استفاده تجاری در بخش مصرف گازی به صورت جدی راهکاری یافت شود تا استفاده بهینه از گاز به عنوان منبع حیاتی و بسیار مهم برای کشور در دستور کار قرار گیرد.
در بخش‌های تجاری و صنعتی کشور که از گاز استفاده می‌کنند، بدترین وضعیت اقتصادی مربوط به صنعت پتروشیمی‌های خوراک گازی و شاخه متانولی آن است. متانول یکی از مواد پایه‌ای صنعت و به عنوان ماده اولیه صنعت پتروشیمی شناخته میشود که در ایران به صورت انبوه و بسیار بیشتر از نیاز کشور تولید میشود. در این بخش با اعطای رانت خوراک ارزان به سمت تولید متانول رفتیم، اما متأسفانه به جای توسعه زنجیره ارزش متانول، در همین بخش ابتدایی از زنجیره ارزش گاز و صنعت پتروشیمی‌های خوراک گازی باقی ماندیم و در نتیجه به خام فروش اصلی متانول تبدیل شدیم. این وضعیت بغرنج سبب شد ایران به جای توسعه زنجیره ارزش و تکمیل زنجیره محصولات پایین‌دستی پتروشیمی، به بزرگ‌ترین صادرکننده ماده خام متانول تبدیل شود و همین وضعیت بسیار اسفناک در ادامه کشور را به این واداشت که برای سرپا ماندن پتروشیمی‌های متانولی بدون توجه به کسری بودجه شدید حاصل از اعطای رانت انرژی ارزان، به اعطای گاز ارزان‌قیمت به متانولی‌ها بدون وجود نیاز داخل یا بدون توسعه زنجیره ارزش اقدام کند.
قیمت‌های پایین خوراک در بلندمدت نیز کاملاً به ضرر کشور است و به ضرر ۸۵ میلیون ایرانی تمام شده، زیرا به کاهش درآمد‌های دولت منجر شده است که فشارش به طور مستقیم از محل کسری بودجه و تورم به مردم منتقل میشود.
ضرورت سوق متانولی‌ها به سمت توسعه زنجیره ارزش محصولات
حمیدرضا صالحی ضمن تأیید این موضوع که ما تاکنون سیاست‌های جامع و صحیحی در خصوص صنایع پایین‌دستی پتروشیمی به اجرا نگذاشته‌ایم به «جوان» می‌گوید: «یکی از موضوعات مهم در ارتباط با پتروشیمی‌ها بحث تأمین خوراک آنهاست. این موضوع طبیعی است که اگر ما مزیتی در حوزه گاز، برق و دیگر انرژی‌ها داریم، باید کمک‌هایی برای صنایع و پتروشیمی‌ها در نظر بگیریم، اما این حمایت‌ها باید به طریقی باشد که تولید محصولات با ارزش افزوده بالا در دستور کار قرار بگیرد و در نهایت منافع کشور تأمین شود.»
وی می‌افزاید: «در شرایط فعلی که پتروشیمی‌ها در تناژ بالا به تولید متانول می‌پردازند و آن را صادر می‌کنند، به این دلیل برای‌شان صرفه اقتصادی دارد که خوراک را با قیمت پایینی در اختیارشان قرار می‌دهیم. اگر قرار باشد گاز را به قیمت واقعی به آن‌ها بدهیم، تولید متانول برای‌شان صرفه‌ای ندارد، به همین دلیل لازم است به اعمال سیاست‌هایی در راستای سوق دادن آن‌ها به سمت تولید محصولات با ارزش افزوده بالا حرکت کنیم. در این روند باید مزیت گاز را برای تولیدکنندگان داخلی لحاظ کنیم.»
این عضو کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تصریح می‌کند: «باید با بررسی‌های دقیق یک روش میانه در خصوص تعیین نرخ خوراک پتروشیمی‌ها در پیش بگیریم، به طوری که ضمن ادامه حیات پتروشیمی‌ها، منافع کشور نیز تأمین شود. هاب‌های اروپایی و جهانی نمی‌توانند معیار مناسبی برای تعیین قیمت خوراک پتروشیمی‌ها در کشور ما باشند. ما باید در نظر داشته باشیم رقبای پتروشیمی‌های‌مان سابیک عربستان و قطری‌ها هستند. باید طوری با پتروشیمی‌ها برخورد کنیم که بتوانند با آن‌ها رقابت کنند.»
وی می‌افزاید: «با این روش موافق هستم که قیمت خوراک پتروشیمی‌ها را به قیمت‌های صادراتی متصل کنیم، اما باید یک کف و سقف قیمت در نظر بگیریم، مثلاً کف ۶۰درصد و سقف ۸۰درصد مناسب به نظر می‌رسد که در نهایت برای پتروشیمی‌های داخلی یک مزیت قیمتی در نرخ خوراک قائل شویم. به این ترتیب، هم از نرخ‌گذاری هاب‌های اروپایی و جهانی استفاده نکرده‌ایم و از نوساناتش در امان مانده‌ایم و هم مزیتی برای پتروشیمی‌های داخلی قائل شده‌ایم.»
صالحی ادامه می‌دهد: «ما باید مزیت‌هایی در زمینه خوراک برای پتروشیمی‌های پایین دستی قائل شویم تا بتوانیم از مواردی همچون اشتغال‌زایی، ثروت‌آفرینی و ارزآوری آن‌ها بهره‌مند شویم، اما تمام این موارد به شرطی است که پتروشیمی‌ها به تولید محصولات با ارزش افزوده بالا مبادرت کنند و از خام‌فروشی پرهیز کنیم.»
تأثیرگذاری هاب خلیج‌فارس بر نرخ خوراک پتروشیمی‌ها منطقی است
فرشاد جامع‌اصل، کارشناس انرژی در خصوص لزوم اصلاح نرخ خوراک پتروشیمی‌ها به طوری که منافع کشور تأمین شود به «جوان» می‌گوید: «در عرضه هر کالایی باید به بررسی هزینه و فایده بپردازیم و ببینیم که عرضه آن در کجا برای‌مان آورده بیشتری دارد. الان عمده‌ترین مصرف‌کننده گاز در کشورمان صنایعی هستند که در آن‌ها رقابت منفی ایجاد شده و بازار حالت اشباعی به آن کالا که عمدتاً متانول است، دارد، حتی شرایط برای اوره هم همین طور است. در شرایط فعلی، تجارت گاز نسبت به تحویل آن به صورت یارانه‌ای به پتروشیمی‌های متانولی سود بیشتری برای کشور دارد.»
این کارشناس انرژی در خصوص لزوم اصلاح نرخ خوراک پتروشیمی‌ها می‌افزاید: «هر رانتی محدودیت زمانی دارد و نباید به صورت همیشگی صنایع پتروشیمی از خوراک ارزان‌قیمت بهره‌مند شوند. باید طوری با این صنایع برخورد کنیم که حتی اگر در آینده خواستیم گاز را وارد کنیم، این‌ها بتوانند به فعالیت خود ادامه دهند. متصل کردن نرخ خوراک پتروشیمی‌ها به قیمت‌های صادراتی به طوری که کف ۶۰درصد و سقف ۸۰درصد در آن اعمال شود و متأثر از قیمت‌های هاب خلیج‌فارس باشد، منطقی به نظر می‌رسد.»
این کارشناس تصریح می‌کند: «باید سیاست‌هایی را اعمال کنیم که صنایع پتروشیمی از طریق ایجاد ارزش افزوده بیشتر و تولید محصولات نهایی به سود برسند، نه اینکه سودی بر اثر دریافت رانت خوراک به دست بیاورند و به خام و نیمه‌خام فروشی ادامه دهند. این روند منافع کشور را تأمین نمی‌کند و منطقی نیست.»
به گفته این کارشناس، امروز، سوق دادن پتروشیمی‌ها به سمت توسعه زنجیره ارزش محصولات یک ضرورت است و از طریق سیاستگذاری‌های مختلف باید پیگیری شود.»
وی در ادامه در ارتباط با این موضوع که در سال ۱۴۰۱ از طریق تجارت گاز می‌توانستیم ۹۰۰ میلیون دلار ارزآوری بیشتری نسبت به صادرات متانول برای کشور داشته باشیم، می‌گوید: «ما این امکان را داریم که به صادرات گاز بپردازیم و از این طریق درآمد قابل توجهی کسب کنیم، بنابراین تعیین نرخ خوراک پتروشیمی‌ها بر اساس معیار‌های واقعی و قیمت‌های صادراتی روش درستی است. در این روش هاب‌های اروپایی، امریکایی و جهانی تأثیرگذار نیستند و پتروشیمی‌ها نمی‌توانند اعتراضی از این لحاظ داشته باشند. از سوی دیگر از قیمت‌گذاری‌های دستوری هم اجتناب کرده‌ایم.»
جمع‌بندی
به نظر می‌رسد پیشنهاد دولت این است فرمول مبنایی برای سه سال یا حتی تا پایان برنامه هفتم توسعه باشد تا سرمایه‌گذاران بتوانند بر مبنای آن فعالیت‌های خود را سامان دهند. این رویه مورد نقد قرار گرفته است و انتظار می‌رود در جلسه اضطراری فردا که در کمیسیون اقتصادی دولت برگزار میشود، تدبیری اندیشیده شود تا از اعطای رانت احتمالی خوراک گاز خودداری شود.
سایر اخبار این روزنامه
راه زاگرس‌نشینان هموار شد
افشاگری از کلاهبرداری یک مجرم امنیتی
یاورشهری‌ها پناهی جز تخت‌های فلزی و لباس‌های آبی ندارند
محاکمه دادگاه‌های غیرعلنی
خام‌فروشی متانول هیچ منطق اقتصادی ندارد!
اثر مخرب افشاگری‌های شبانه فوتبالی
تجدید بلندپروازی خطرناک اردوغان در قفقاز جنوبی
صبحانه در اراضی اشغالی با چاشنی خشم
سالیوان پرونده ایران را از بلینکن گرفته است
سینمای اجتماعی ما زاییده ذهن فیلمساز است نه آینه اجتماع
معافیت از خدمت «مقدس» سربازی نباید «پاداش» باشد!
قوه قضائیه چگونه می‌تواند به خود کمک کند
پوتین: حمله تروریستی به پل کریمه بی‌پاسخ نمی‌ماند
