روزنامه خراسان
1402/06/09
عصر نقالی شاهنامه با «هوش مصنوعی»
وقتی از نقالی سخنی به میان می‌آید، بیشتر ما در ذهنمان یک پرده قدیمی را با نقش‌های رنگ و رو رفته تصور می‌کنیم که پیرمرد نقال، رو به روی آن ایستاده و با صدای خسته‌اش، داستان‌های شاهنامه را روایت می‌کند. شاید این سوال برای شما هم پیش‌آمده باشد که در عصر فنّاوری‌های مدرن، بازی‌های رایانه ای چندبعدی و از همه مهم‌تر ورود هوش مصنوعی، آیا این هنر برای آیندگان به یادگار خواهد ماند؟ چند سالی میشود که محمد جهانپا، بازیگر، نویسنده و کارگردان شناخته‌شده تئاتر با تمرکز بر لزوم به‌روزرسانی هنر نقالی، آن را در قالبی متفاوت به مخاطبان ارائه می‌کند. در گفت‌وگو با او، امکان جهانی‌سازی هنر نقالی و ماندگاری آن در عصر فناوری‌های مدرن را بررسی کرده ایم.نقالی در گذر تاریخ
جهانپا ضمن اشاره به تاریخ هنر نقالی گفت: نقالی یکی از قدیمی‌ترین کهن‌الگوهای نمایشی ایرانی است و نقالان را می‌توان نگاهبانان شفاهی ادبیات ایران‌زمین در طول تاریخ نامید. در دوره قاجار، این هنر در کنار نقاشی قهوه‌خانه‌ای درخشش فراوانی داشت، اما در عصر پهلوی اول و پس از بازگشت تعدادی از تحصیل‌کردگان از اروپا، این افراد، عملاً کمر به حذف هنر نقالی و تعزیه‌خوانی بستند؛ اما ماجرا به همین‌جا ختم نشد بلکه با ورود رادیو به ایران، بازار نقال‌ها کم‌کم جمع شد و این هنرمندان برای ارائه هنرشان مجبور به سفر به شهرها و روستاهای کوچک شدند. زمان به همین وضعیت گذشت تا این که از حدود یک دهه پیش مرکز هنرهای نمایشی با توجه به اهمیت هنر نقالی و پرده‌خوانی، تدابیری اندیشید و نفس تازه‌ای در کالبد نیمه‌جان این هنر دمید. خوشبختانه امروز علاقه‌مندی به تمرین و اجرای نقالی در نسل جدید، کم‌وبیش دیده میشود و این هنر در سال‌های گذشته به جشنواره تئاتر دانش‌آموزی و بسیاری از جشنواره‌های دیگر اضافه‌شده است.
هنرهای دیجیتال، تنها راه نجات نقالی
این بازیگر تئاتر و نقال برجسته در تشریح لزوم به‌روزرسانی نقالی تصریح کرد: برخی این سوال را مطرح می‌کنند که آیا باید نقالی را با همان ساختار قدمت دار 200 ساله اجرا کنیم یا بهتر است از فناوری‌های روز به نفع نقالی استفاده شود؟ واقعیت این است که نباید به این هنر به چشم هنری موزه‌ای نگاه کرد. می‌توان تکنیک نقالی را با استفاده از پرده‌های دیجیتال و طراحی شده و همچنین ابزار دنیای مدرن به‌صورت جذاب‌تری به مخاطب ارائه داد. در این نوع طراحی‌ها ،جوان و نوجوان ما رنگ‌ها را به‌وضوح می‌بیند و عنصر صدا را با افکت‌های متعددی می‌شنود. تنها راه نجات این هنر، تلفیق آن با هنرهای دیجیتال است.
ایجاد جذابیت با نوپردازی در متن
وی افزود: اگر فردوسی در روزگار ما حضور داشت، نگاهش به رستم، سیاوش، افراسیاب و شخصیت‌های منفی و مثبت امروز چگونه بود؟ بی‌تردید، فردوسی در زمان خودش، با هدف ارائه الگوهای اسطوره‌ای جدید و اشاعه تفکر نوین در ذهن مخاطبان، شاهنامه را خلق کرده است. ما نیز باید از بستر روایت‌های ادبی، تاریخی و اجتماعی شاهنامه به نفع نوپردازی های اندیشمندانه استفاده کنیم. بی‌تردید با هوشمندی و خلاقیت نویسندگان و طراحان امروز، می‌توانیم جهان کهن شاهنامه را به جهان این روزگار متصل کنیم. به‌دور از هرگونه تردیدی با این تغییر، الگوهای جدید و جذاب‌تری در اختیار فرزندان و آیندگان‌مان قرار می‌دهیم.
وی گفت: از چند سال پیش در دبیرخانه هنرهای حماسی حوزه هنری، کنکاش‌هایی انجام داده و تا حد زیادی توانسته‌ایم اسطوره‌های شاهنامه را با الگوهای امروز تلفیق کنیم و روایت تازه‌ای را رویاروی مخاطب امروز قرار دهیم.
فرصت هوش مصنوعی
جهانپا در پاسخ به این سوال که با توجه به ورود هوش مصنوعی، امیدی به آینده نقالی وجود دارد؟ گفت: هوش مصنوعی، بهترین فرصت‌ها را در اختیار ما قرار می‌دهد که از آن به نفع پیشبرد تولیدات‌مان استفاده کنیم. این فناوری با تولید تصاویر و موقعیت‌های جذاب برای نقالی، می‌تواند توجه هر مخاطبی را در هر گوشه‌ای از جهان به فرهنگ، خرد و اندیشه ورزی ایرانیان در طول قرن‌های گذشته تا امروز جلب کند.
استفاده از ظرفیت ها
برای جهانی‌سازی نقالی
این نقال و بازیگر تئاتر همچنین درباره شانس جهانی‌شدن هنر نقالی و پرده‌خوانی پس از به‌روزرسانی آن گفت: بسیاری از گنجینه‌های ادبی و هنری ما حتی پس از گذشت قرن‌ها با به‌روزرسانی، قادرند چشم جهانیان را به خود خیره کنند. به‌عنوان‌مثال، حمید رحمانیان که از هنرمندان شناخته‌شده ماست با استفاده از هنرهای گرافیکی و تصویرپردازی‌های نوین، آثار بصری جدیدی بر مبنای شاهنامه خلق کرده است. کتاب سه‌بعدی که او طراحی کرده، توانسته نظر بسیاری از مردم جهان را به سمت خود جلب کند. واقعیت این است که نمی‌توان با شیوه‌های قدیمی، نقالی را ادامه داد.
جهانپا خاطرنشان کرد: امیدوارم مسئولان توجه بیشتری به هنرهای در حال فراموشی ایران‌زمین داشته باشند و با سرمایه‌گذاری‌های لازم این هنرها را که در معرض فراموشی است، نجات دهند.
سایر اخبار این روزنامه
نقش آخرین یادگاری بر قاب تلویزیون
تحلیل و بررسی حداد عادل از رقابت برای مجلس دوازدهم
تعویق قطعی شهرآورد 102 سرخابی‌ها!
ماجرای یک دهه‌هشتادی که رفیق خزندگان است!
اسم رمز دولت‌ها
عصر نقالی شاهنامه با «هوش مصنوعی»
حمایت،تمجید،تذکر
احیای بزرگ‌ترین کارخانه تولید ژلاتین حلال کشور در مشهد
دیپلماسی در شام، افول تیرانداز المپیکی و خستگی بایدن
پایان حکومت ۵۳ ساله خانواده بونگو
اجاره بها و مسکن متهم ردیف اول تورم مرداد
ماجرای دستبرد باند تیزگوش‌ها و مزارع رمزارز
10هزار دانش‌بنیان تا پایان 1402
